Crna Gora

Boj za pravoslavno zvono

Da li će građani na mesnim referendumima odlučivati da li će sveštenstvo SPC-a ili CPC-a služiti u njihovim hramovima kao što se već dogodilo Oćinićima

Predsjednik Crne Gore Milo Đukanović javno je obećao da će naredne uskršnje praznike ravnopravno čestitati vjernicima Srpske pravoslavne crkve (SPC) i Crnogorske pravoslavne crkve (CPC), odnosno mitropolitima Amfilohiju i Mihailu. Taj korak opravdao je činjenicom da je crnogorska pravoslavna crkva i zvanično registrovana u Crnoj Gori. Čin registracije obavilo je Odeljenje bezbjednosti Cetinje, koje funkcioniše u sastavu podgoričkog Centra bezbjednosti, pa će u skladu s tim CPC imati žiro-račun i sve ono što sleduje zvanično registrovanoj organizaciji. No, pomenuti čin registracije rasplamsao je višegodišnju borbu za "sopstveno" pravoslavno zvono u Crnoj Gori, ali i borbu za zadržavanje primata koji u zadnjih 80 godina u Crnoj Gori uživa Srpska pravoslavna crkva.

OF-ŠOR: Zapravo, sukobljene političke opcije u Crnoj Gori saDa se sele na crkveni teren. Pobornici CPC-a likuju i ne kriju zadovoljstvo činjenicom da je poslije višegodišnjeg odlaganja država odlučila da povuče pomenuti čin, mada ima i onih koji javno tvrde da je sam način registracije katastrofa i poniženje za pobornike i svještenstvo obnovljenog CPC-a. Neki žestoki pobornici CPC-a gotovo s gnušanjem i revoltom kažu da se na sličan način registruju of-šor kompanije, odnosno da je policija registrovala crkvu ali joj još nije dala tablice za svakodnevni saobraćaj. Oponenti iz Socijalističke narodne partije i drugih sitnijih stranaka sa prefiksom na patriotske i srpske, te svještenstvo crnogorsko primorske mitropolije sa mitropolitom Amfilohijem na čelu u bučnom reagovanju konstatuju da nema kraja bezakonju koje demonstrira crnogorska vlast.

Neodoljiv je utisak da je crnogorska vlast simboličnim "priznavanjem" CPC-a pokušala da umiri tzv. crnogorski blok iako je, sasvim jasno, svjesna da se time suštinski ništa ne pomjera, jer pitanje kanonskog priznanja crnogorske crkve mnogo je delikatnije pitanje skopčano sa nizom detalja na koje, opet, crnogorska vlast trenutno ne može da utiče. Tim prije što se ispostavilo da se na manifestacijama loženja badnjaka CPC-a okuplja biračko tijelo vladajuće koalicije, za razliku od manifestacije SPC-a gdje se uz najistaknutije zvaničnike Crne Gore dominantno okuplja biračko tijelo protivničke političke opcije.

Profit iz toga sada najedanput pokušava da izvuče struja Momira Bulatovića, koja bezrezervnom podrškom mitropolitu Amfilohiju i oštrom osudom crnogorske vlasti i CPC-a, koji naziva sektom, pokušava da izgladi doskora izuzetno loše odnose sa SPC-om u Crnoj Gori. Minulih dana bilo je nebrojeno saopštenja SNP-a u kojima se demonstrira spremnost za odbranu crnogorsko-primorske mitropolije, koja je, po njima, ugrožena priznavanjem CPC-a. Zoran Žižić, potpredsjednik SNP-a, decidirano je izjavio da ugrožavanje crnogorsko-primorske mitropolije može izazvati tragične sukobe u Crnoj Gori, a takvu prijetnju saopštila je i Srpska narodna stranka, pa Patriotski savez Crne Gore i slično.

Slavko Perović u ime liberala oštro kritikuje crnogorsku vlast zbog "policijskog priznanja crkve", i tvrdi da se pitanje crkve rješava tek kada se riješi državno pitanje, odnosno kada se stvori država Crna Gora, dok SDP pokušava da u svoje zasluge uknjiži pomenuto priznanje CPC-a. DPS održava neku distancu, a iz Narodne stranke samo lider Novak Kilibarda praktično priznaje postojanje CPC-a.

CRKVENI REFERENDUM: Dogodilo se u međuvremenu da mještani Oćinića na svojevrsnom referendumu odluče da svoje mjesne crkve predaju Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, a takvih najava ima još, što izaziva oštar protest pobornika SPS-a, odnosno Crnogorsko-primorske mitropolije. Reagovali su i Kuči saopštenjem da su se samoorganizovali i da neće dozvoliti da na tlo njihovog područja stupi noga pripadnika i svještenstva CPC-a. Zoran Žižić je opet kategoričan da na jednoj teritoriji ne mogu egzistirati dvije pravoslavne crkve i da je SPC bila i ostala jedina pravoslavna crkva u Crnoj Gori. Pristalice CPC-a, međutim, misle sasvim drugačije iako traže da im država vrati sve crkvene objekte koje je od 1920. godine "nekanonski i bespravno uselila SPC". Štaviše, i mještani Oćinića kažu da u njihovoj crkvi svještenici SPC-a mogu obavljati vjerske obrede.

U svakom slučaju sigurno je da će se ipak veliki broj građana Crne Gore angažovati na čuvanju crkava, ali i da će ipak u tim sporovima prelamati svojevrsni minireferendumi mještana koji će odlučivati koja će crkva služiti u njihovim hramovima. Tu se opet kandiduje novo pitanje: kojoj će crkvi država najavljenom restitucijom vratiti svojevremeno eksproprisana imanja. Jedni tvrde da na njih pravo polaže crnogorsko-primorska mitropolija i da bi bilo pogubno kada bi država imanja dodijelila objema crkvama pola - pola. Drugi pak kažu da imanja može dobiti crnogorsko-primorska mitropolija, ali tek kada se iz nje isele "nelegitimni stanari".

Podgrijano crkveno pitanje tako sve više dobija na značaju, i njime su se počeli izdašno baviti i crnogorski državni mediji, posebno televizija koja je počela ciklus razgovora u kojima učestvuju predstavnici svih opcija. Građani su bombardovani dokumentima koji govore o postojanju CPC-a i onima koji govore drugačije. Aktivan je i mitropolit Amfilohije, koji je pisao ruskom patrijarhu moleći ga da iz tamošnjeg kanonskog registra izbriše Crnogorsku pravoslavnu crkvu upisanu prije više od sto godina. Ruski patrijarh je odgovorio patrijarhu Pavlu tvrdnjom da taj upis navodno ne znači da je Ruska crkva priznala autokefalnost crnogorske.

Demokratske i privredne reforme trenutno su u sjenci crkvenog pitanja, čime je otvoren proces čije razrješavanje nije nimalo jednostavno i na šta će presudan uticaj imati prije svega razrješavanje odnosa između Crne Gore i Srbije.