Nova postavka Muzeja savremene umetnosti
Splav
Meduze
Stiče se utisak da je impulsivno biće srpske umetnosti 70-ih i 80-ih godina nasilno smireno i podrvrgnuto sedativima, te se globalna koncepcija Muzeja savremene umetnosti može tumačiti kao – postavka moderne umetnosti i savremene umetnosti tradicionalne orijentacije
Metodologija
formiranja stalnih muzejskih postavki veoma je bliska načinu na koji je
starozavetni junak Noje, po najavi katastrofične poplave, organizovao
posadu svoje barke – dakle, po Božjoj zapovesti ukrcao je primerke
onoga što reprezentuje život na Zemlji, bez obzira na to da li je reč o
krvoločnim zverima ili umiljatim životinjama, parazitima, korovu ili
rastinju prelepih cvetova. Tako i definisanje stalne postavke podrazumeva
odabir karakterističnih i reprezentativnih dela umetnika i umetničkih
grupa svih postojećih pravaca, stilova i poetika zadate epohe ili
perioda, određenih nacionalnih ili geografskih okvira. Stalne muzejske
postavke predstavljaju izuzetno značajnu kulturnu odrednicu jedne sredine
koja je, ujedno, od visokog nacionalnog interesa.
PRVE IZMENE: Tako je tokom maja stalna postavka Narodnog muzeja proširena i upotpunjena delima jugoslovenskih umetnika druge polovine XX veka. Mesec dana kasnije, 9. juna, promovisana je i nova stalna postavka Muzeja savremene umetnosti na Ušću. Naime, od osnivanja Muzeja savremene umetnosti, 1965. godine, promenjeno je nekoliko postavki. Prva postavka po raspadu Jugoslavije predstavljena je 1996. godine. Tada su načinjene bitne izmene u pogledu nacionalnog koncepta – težište je izmešteno na stvaralaštvo srpskih umetnika, dok je od zastupljenih autora sa eks-jugoslovenskih prostora preostao samo nužan minimum. Budući da je tokom prošlogodišnjeg bombardovanja muzej doživeo oštećenja stakala, dela su dislocirana u depoe, te je ova institucija bila van funkcije više od godinu dana. Ponovno postavljanje radova bilo je i povod za reviziju prethodne postavke.
ULOGA DEPOA: Autori aktuelne postavke, koja obuhvata više od 300 radova 200 umetnika, dugogodišnji su kustosi muzeja Ljiljana Slijepčević i Dragana Vranić. Kao i ranije, arhitektonskom organizacijom prostora, koji sadrži pet nivoa, određeni su i osnovni koncepcijski okviri. Hronološka geneza stalne postavke počinje na drugom nivou, gde je predstavljeno stvaralaštvo od 1900. do 1920. godine. Umetnost treće decenije je izostavljena, budući da se u prostoru određenom za ovaj segment trenutno nalazi prateća izložba nove postavke, "Izbor iz devedesetih". Autor je kustos muzeja Svetlana Jovanović, koja je, sa radovima osamnaest mlađih srpskih umetnika načinila pokušaj rezimiranja osnovnih tendencija protekle dekade. Najavljeno je da će se početkom septembra umetnost treće decenije iz depoa vratiti na svoje mesto i zaokružiti postavku. Ipak, ostaje nejasno zbog čega tekuća izložba nije postavljena u prizemlju muzeja, što je i uobičajeni prostor za privremene izložbe. Treći nivo obuhvata presek stvaralaštva od 1930. do 1950. godine, gde su u zasebnim izložbenim celinama predstavljena reprezentativna dela klasika naše moderne umetnosti (Šumanović, Bijelić, Dobrović, Konjović, Milunović, Barili....). Četvrti nivo sadrži ostvarenja umetnika značajnih za period između 1950. i 1970. godine. Na globalnom planu, najmanje izmena načinjeno je u pomenutim segmentima. Sasvim očekivano, najveće promene pretrpela je postavka na petom nivou – presek stvaralaštva od 70-ih do početka 90-ih godina. S obzirom na smanjenu vremensku distancu, istorizacija ovog perioda je svakako najdelikatnija, te je i u konceptu stalne postavke naglašena mogućnost i potreba češćih izmena. Gotovo uvek, postavka na petom nivou otvara najviše polemika i upućuje na traganje za naznakama globalne kulturne politike. U okviru aktuelne postavke najupadljivije je potpuno odsustvo dva bitna poglavlja srpske umetnosti 70-ih godina: neoromantizma – značajnog fenomena u lokalnim okivirima, kao i konceptualne umetnosti – karakteristične etape internacionalizacije naše umetničke scene.
TEŽIŠTE
POSTAVKE: Obrazloženje kustosa poziva se na
činjenicu da muzej ne poseduje dela koja bi na reprezentativan način
predstavila ove tendencije. Ipak, bez obzira na okolnosti, teško je
prihvatiti činjenicu da postavkom nije obuhvaćen niti jedan rad Marine
Abramović, jednog od najznačajnijih eksponenata aktuelne svetske
savremene likovne scene, koja se školovala i formirala u Beogradu. Zatim,
uočljivo je odsustvo Raše Todosijevića, čiji su radovi uvršteni u
mnoge svetske antologije posleratne umetnosti, ili, pak, Gorana Đorđevića,
umetnika osobenog koncepta, ali i mnogih drugih autora snažnih
individualnosti koji su ostvarili značajne pomake i promocije na domaćoj
ali i svetskoj umetničkoj sceni. Zastupljeni radovi na petom nivou
grupisani su po stilskoj i poetičkoj bliskosti. No, težište aktuelne
postavke jeste na tradicionalnim likovnim medijima – slikarstvu i
skulpturi, gde su odabrani radovi koji sadrže sasvim diskretne
eksperimente i iskorake van strogih medijskih okvira. Zaobiđeni su
ekstremi i radikalizmi, kao i ostvarenja u domenu novih tehnologija i
raznorodnih formi proširenih medija. Na taj način, stiče se utisak da
je impulsivno biće srpske umetnosti 70-ih i 80-ih godina nasilno smireno
i podrvrgnuto sedativima, te se globalna koncepcija Muzeja savremene
umetnosti može tumačiti kao – postavka moderne umetnosti i savremene
umetnosti tradicionalne orijentacije.
U svakom slučaju, nova stalna postavka Muzeja savremene umetnosti nije ostvarena metodom "Nojeve barke", ali nije preinačena ni u "Pijanu lađu" (antologijska slika Save Šumanovića koja se nalazi u stalnoj postavci). Ukoliko se zadržimo u koordinatnom sistemu istorije umetnosti (kao i plovnih objekata), najbliži paradigmatski model aktuelne postavke pružiće nam Žerikoov "Splav 'Meduze'", slika nastala početkom XIX veka na stvarnosnom predlošku velikog brodoloma "Meduze" koji je preživeo mali broj najjačih, najumešnijih i najsretnijih putnika koji su uspeli da se ukrcaju na splav za spasavanje. Nova stalna postavka Muzeja savremene umetnosti ima sve karakteristike brodolomničke priče, započete pre jednu deceniju raspadom Jugoslavije, priče o postradalima koji na i dalje uskomešanim morima tragaju za spasiocima i kopnom.
Danijela Purešević
