Tehnologije prirode:
Kuća na šest uglova

Zamislite kada bismo primarni građevinski materijal, recimo cigle, blokove ili beton, mogli da izlučujemo iz svog stomaka, kao što pčele izlučuju vosak iz žlezda skrivenih u njihovom abdomenu i da, potom, bez šestara, lenjira ili bilo kakvih mernih motki, a uz maksimalnu uštedu materijala i u potpunom mraku, gradimo savršeno pravilne i komforne šestougaone stambene objekte.

Zašto baš šestougaone? Jer bi konstruisanjem okruglih, petougaonih ili osmougaonih struktura ostalo puno neiskorišćenog prostora, a i utrošak građevinskog materijala bio bi veći. Da, i trouglaste i četvorougaone strukture imale bi veći ukupni obim od onih šestougaonih, što bi opet iziskivalo više građevinskog materijala po jedinici prostora.

Šestougaonim strukturama ne manjka ni čvrstina. Samo 40 grama pčelinjeg saća dovoljno je da prihvati čak 1,814 kg meda, što je, složićete se, impresivan odnos između izdržljivosti i mase. Upravo zbog toga je šestougaoni oblik prekopiran na brojnim građevinama širom sveta. Čak su i krila spejs šatla dizajnirana po ugledu na pčelinje saće, da budu laka, ali ujedno i izdržljiva.

Pčelinje saće jedna je od najčešće proučavanih prirodnih struktura. Da bi se izgradilo, neophodan je vosak, koji pčele izlučuju pomoću žlezda iz svog abdomena. A pošto je njegova proizvodnja energetski veoma skup proces, jer je za svaki izlučeni gram neophodno barem 6 g šećera u vidu meda, pčele neće krenuti sa gradnjom bez neke preke potrebe. Okidač za pokretanje građevinskih radova jesu velike količine dostupnog nektara u prirodi i nedostatak raspoloživog prostora za njegovo skladištenje u vidu praznih ćelija saća u pčelinjem gnezdu.

Da je kucnuo pravi čas za izlučivanje voska i izgradnju saća pčele će znati preko "zajedničkog stomaka" zajednice. Naime, poznato je da radilice, putem takozvanog trofilaktičkog kontakta, povraćaju tečnu hranu predajući je jedna drugoj, i to sitije gladnijim, dok sve članice zajednice ne dostignu biološki balans. Kada stomaci svih pčela budu dobro napunjeni nektrom i kada ponestane raspoloživog prostora za njegovo skladištenje, započeće izgradnja novog saća.

Pčele su veoma ekonomične, kao uostalom i čitav živi svet. Osim što izlučuju nov i svež vosak, one recikliraju staro i neupotrebljivo saće. Takođe, u zavisnosti od potreba zajednice i doba godine, mogu isto voštano saće da koriste u više navrata za različite svrhe. Tako će, recimo, ćelije koje se koriste za odgoj trutova, a koje su nešto većih dimenzija, s jeseni, kada obično dolazi do prekida njihovog uzgoja, upotrebiti za skladištenje hrane. Inače, trutovske ćelije su veoma pogodne za ovu namenu, s obzirom da su zapreminski veće od radiličnih i da zbog toga mogu prihvatiti više hrane po jedinici prostora.

Veoma je važno spomenuti i da je rok trajanja pčelinjeg saća veoma dug, ako ne i neograničen, osim ako temperatura ne prekorači tačku njegovog ključanja, između 62 i 65 stepeni. U prilog tome govore i podaci da su ostaci saća pronalaženi u veoma starim zgradama, čak i u drevnim grobnicama. Kao i svi postojani i kvalitetno izgrađeni objekti, i pčelinje voštane građevine su dugovečne, jer su izvorno namenjene za upotrebu tokom više životnih vekova.

Ako posegnemo za primerima iz arhitekture, možemo da uočimo paralele u gotovo svakom društvu i kulturi: kod stila španskih hacijendi, afričkih podzemnih sela ili kod kuća prvih naseljenika Novog sveta. Ove strukture obično se sastoje od jedne centralne građevine koju su izgradili najstariji porodični preci, zatim od raznih nadograđenih dodataka prilagođenih proširenju porodice i narednim generacijama koje su dolazile. Mnoge od najpoznatijih građevina odlikuju ovakav model i postojane građevinske tehnike, a neke od njih stare su i po više vekova, pa čak i više hiljada godina.

I. Umeljić