Kompozitori:
Kornelije Stanković

Isidor Bajić, Rudolf Bruči, Josif Marinković, Tibor Hartig, Ivan Kovač, Erne Kiralj, Ivan Kovač, Karolj Kormholc, Miroslav Štatić, Trandafir Žuržovan, neki su od dvadesetak poznatih kompozitora Vojvodine. I, naravno, Kornelije Stanković

Kornelije Stanković (1831–1865) bio je prvi školovan srpski kompozitor, melograf, dirigent, pijanista i muzički pisac. Muziku je studirao u Beču, nameravao da znanje usavrši u Rusiji, ali ga je u tome sprečila tuberkuloza. Na početku studija upoznao se sa Vukom Karadžićem i – počeo da skuplja srpske narodne i građanske napeve. Bio je to pionirski rad na stvaranju nacionalnog stila, sakupljen u pet zbirki i objavljen u Beču zahvaljujući podršci značajnih ličnosti, pored ostalih i patrijarha Rajačića i kneza Mihaila Obrenovića. Tako su sačuvane i građanske pesme komponovane na stihove Jovana Jovanovića Zmaja, Đure Jakšića, Vase Živkovića, Jovana Subotića, Đorđa Maletića i drugih pesnika, onako kako su se pevale u narodu, ali i u Stankovićevoj verziji. Kornelije ih je obrađivao kao četvoroglasne horske kompozicije, klavirske minijature, ili varijacije za klavir – svi znamo, na primer, Što se bore misli moje, na stihove kneza Mihaila Obrenovića.

U Beču je Stanković napisao prve dve Liturgije, ali one nisu bile po volji ni crkvi ni vernicima zato što nisu bile u tradiciji crkvenog pojanja. Da li zbog toga, tek, Stanković je počeo da beleži narodne crkvene napeve. Tako je u Sremskim Karlovcima savremenim notnim pismom prvi put zabeležio napeve gotovo celokupnog crkvenog repertoara. Muzikološkinja Stana Đurić Klajn ističe da je Stankovićev rad "melografski i stvaralački u isti mah, jer je sve sakupljene melodije dao u svojoj harmonizaciji, što je bila naročita novina u crkvenom pojanju koje je dotle bilo izvođeno samo jednoglasno. Svetovne narodne melodije prilagođavao je izvođačkim mogućnostima sredine kojoj su bile namenjene, zbog čega ih je dao u jednostavnoj, klasičnoj harmonizaciji za hor ili klavir. Korak dalje od školskih harmonizacija predstavljaju njegove klavirske kompozicije virtuozno-briljantnog karaktera (varijacije na teme Ustaj, ustaj Srbine i Što se bore misli moje), a sasvim originalne tvorevine su pesme koje je komponovao za dramu Prethodnica srpske slobode ili Srpski hajduci Đ. Maletića, mešoviti hor Crnogorac Crnogorki (stihovi Đure Jakšića) i Himna Srbije (stihovi J. Jovanovića Zmaja), koja je izgubljena."

Rad, a pre svega ideju Kornelija Stankovića nastavio je Josif Marinković (1951–1931). Jedanaest njegovih kola su, recimo, umetnički oblikovane narodne pesme – na primer Brankova kola po tekstu Đačkog rastanka, i smatraju se pretečama Mokranjčevih Rukoveti. Njegove solo pesme odišu atmosferom narodnog melosa, a komponovane su po tekstovima Zmaja, Grčića Milenka, Vojislava Ilića (Kaži mi, kaži, Rastanak, Potok žubori, Oh, kako sunce sija, Molitva, Grm). Njegova Liturgija za mešoviti hor je komponovana pod uticajem narodnog crkvenog pojanja. Naročito su bile popularne Marinkovićeve horske kompozicije pisane na rodoljubive stihove, kakva je Narodni zbor, sa poznatim početnim stihovima Hej trubaču.

S. Ćirić