Intervju – Jene Hajnal, direktor Zavoda za kulturu vojvođanskih Mađara:
Traganje za identitetom

"U očuvanju kulturnog identiteta mađarske nacionalne manjine bitnu ulogu imaju ustanove i manifestacije kulture, kao i udruženja za očuvanje kulturnih posebnosti. Prema našim podacima, registrovano je više od 300 takvih udruženja za očuvanje nacionalnih, kulturnih i drugih posebnosti"

Zavod za kulturu vojvođanskih Mađara Vajdasági Magyar Művelődési Intézet je državna ustanova čija je uloga da dokumentuje, istražuje i prezentuje kulturu vojvođanskih Mađara. Gospodin Jene Hajnal, direktor ovog Zavoda, nabraja da su ključne oblasti njihove razvojne strategije: jačanje uloge mađarske kulture u Vojvodini u izgradnji i razvoju zajednice, negovanje materijalne i duhovne kulturne baštine, pružanje pomoći savremenoj kulturi mađarskog kulturnog stvaralaštva u Vojvodini, i obezbeđivanje jednakih šansi da kulturna dobra i usluge budu dostupna svima.

"VREME": Koje su posebnosti kulture Mađara u Vojvodini?

JENE HAJNAL: Kultura ima ključnu ulogu u ostvarivanju društvene pravednosti, u socijalnoj integraciji, ali može i da dâ odgovore, ponudi rešenja za najznačajnije društvene probleme datog vremena – kao što je na primer traganje za identitetom. Od Kornela Sentelekija (osnivača mađarske književnosti u Jugoslaviji) naovamo, nije prestalo traganje manjinske mađarske književnosti i kulture za sopstvenim identitetom. Ovo traganje je izrazito u poeziji vojvođanske mađarske književnosti.

Narodna umetnost ima jedinstveno mesto među amaterskim umetnostima u oblikovanju identiteta, naročito narodna muzika i narodna igra, čija je najveća vrednost da kroz negovanje tradicije prevazilazi generacijske granice i kulturološke barijere. Tako ni naš Zavod ne može biti ravnodušan prema nastojanjima da se narodna muzika i narodna igra, folklor, podignu na viši nivo i omasove, što se može ostvariti predstavljanjem naših vrednosti što široj javnosti.

Na koji način čuvate baštinu vaše nacionalne zajednice?

U očuvanju kulturnog identiteta mađarske nacionalne manjine bitnu ulogu imaju ustanove i manifestacije kulture, kao i udruženja za očuvanje kulturnih posebnosti. Prema našim podacima, registrovano je više od 300 udruženja za očuvanje nacionalnih, kulturnih i drugih posebnosti mađarske nacionalne manjine. U Vojvodini postoji više profesionalnih mađarskih pozorišta, i brojne manifestacije kulture vojvođanskih Mađara, a među njima Festivali "Durindó" i "Gyöngyösbokréta" su najmasovnije i najprestižnije folklorne manifestacije vojvođanskih mađarskih omladinskih i seniorskih orkestara narodne muzike i folklornih grupa, narodno-umetnički događaj važan hiljadama i hiljadama ljudi. Ove godine je organizovan 50. "Gyöngyösbokréta", a obe manifestacije su dostigle nivo koji zahteva njihovo ponovno stručno definisanje, odnosno tumačenje njihovih specijalnih funkcija iz ugla kvaliteta narodne umetnosti, folklora, festivala, medija, gastronomije, turizma, uključivanjem svih zainteresovanih. Književnici koji pišu na mađarskom jeziku u Vojvodini neguju godišnje manifestacije koje imaju ugled i preko lokalnih granica. U našem Zavodu je aktuelna digitalizacija kulture vojvođanskih Mađara s ciljem da na dostupan način pomažemo istraživanja i da sačuvamo nacionalnu kulturu. U "Vojvođanskom mađarskom kulturnom vodiču" su regionalna baza podataka i baze podataka 12 nadležnih centara. Ove godine su u digitalnoj formi kreirane Galerija portreta mađarskih književnika u Vojvodini, Galerija likovne umetnosti vojvođanskih Mađara, Osnovna biblioteka vojvođanskih Mađara (kolekcija tekstova koja sadrži dela mnogih značajnih pisaca takozvane klasične jugoslovenske/vojvođanske mađarske književnosti, i osnovne stručne radove iz raznih oblasti kulture), Katalog vojvođanskih Mađara (katalog izvora na internetu o kulturnoj baštini vojvođanskih Mađara). U arhivi folklorizma se čuvaju manifestacije vojvođanskih Mađara "Durindó", "Gyöngyösbokréta", "Kálmány Lajos Népmesemondó Verseny", priprema se za štampu muzička monografija "Kupuszinai népdalok" (Narodne pesme iz Kupusine) etnomuzikologa Aniko Bodor, koja prikazuje bogatu istoriju naselja zapadne Bačke kroz pesme, dečije igre, običaje iz svakodnevnog života, značajnih datuma i prekretnica u životu uz CD-dodatak koji sadrži arhivske snimke.

U kojoj meri je mađarska kultura sada prisutna u vojvođanskom kulturnom životu?

U manjoj meri od njenog značaja i mogućnosti. Mađarska teatarska scena je danas najpoznatija i najuspešnija umetnička forma u Pokrajini, a i u Srbiji. Novosadsko pozorište neguje provokativan i ambiciozan repertoar i odlikuje ga veoma požrtvovan i talentovan glumački ansambl. Do sada jezik nije bio barijera koja bi ometala uspehe ovog pozorišta. Gotovo su redovno učesnici domaćih relevantnih festivala, a uspešno reprezentuju Vojvodinu i na inostranim gostovanjima. Na primer, ove godine predstava Opera ultima Novosadskog pozorišta proglašena je za najbolju predstavu Festivala profesionalnih pozorišta Vojvodine, kao i na pozorišnom susretu u Kišvardi. Pozorište "Kosztolányi Dezső" se provokativnošću, beskompromisnim umetničkim angažmanom i kvalitetom probilo u vrh teatarskog života Srbije. Samo ove godine ovo pozorište i njegovi umetnici dobili su nekoliko veoma značajnih nagrada. U planu nam je da 2014. godine na sajtu našeg Zavoda pokrenemo rubriku "Prevodi" koju bi priređivala pisac, profesor i prevodilac Emeše Rajšli s ciljem da se prikaže i upozna recepcija kulture, prvenstveno književnosti, vojvođanskih Mađara pre svega na srpskom jeziku. Uvek bi bio predstavljen autor, prevodilac i tekst iz ugla prevoda. Fokus ne bi bio samo na novoobjavljenim knjigama, nego i na starijim, zato što ima dela koja bi svaka generacija trebalo da iznova prevede. Glavni cilj svih naših delatnosti jeste da kultura, shvaćena u širem smislu, bude jedan od najznačajnijih sredstava razvoja nacionalne zajednice vojvođanskih Mađara.

S. Ćirić