Tajna sela u Transilvaniji:
Šreder na očevom grobu

Uz svedočenja meštana najznačajniji je iskaz ratnog veterana Kornela Hada, koji tvrdi da je lično nadgledao sahranu Frica Šredera

Selo Čeanu Mare u rumunskoj županiji Kluž ostalo bi sasvim nepoznato da za njega nije vezana priča o smrti 32-godišnjeg kaplara Frica Šredera, oca sadašnjeg nemačkog kancelara Gerharda Šredera. Posle mnogo godina traganja za očevim grobom, kancelarova sestra Gunhild Šreder-Kamp (Gunhild Schroeder-Kamp) otkrila je da je njihov otac, koji je poginuo u oktobru 1944. godine tokom povlačenja nemačke vojske iz Rumunije, sahranjen u ovom malom transilvanijskom selu.

Groblje u selu Čeanu Mare

Posle više od pet decenija, uobičajeni mir stanovnika sela poremećen je iznenadnom navalom novinara, istoričara i drugih zainteresovanih. Starji meštani se izgleda dobro sećaju poslednjih ratnih dana a neki od njih, kao Anka Hadarean, mogli su da posvedoče da je po naređenju tadašnjeg seoskog kneza u crkvenom dvorištu sahranjeno više nemačkih vojnika.

Reč je o vojnicima koji su poginuli kod sela Višoara, koje je oko deset kilometara udaljeno od Čeanu Marea. Postojanje ovih grobova otkrio je još 1967. godine jedan transilvanijski istoričar, koji je fotografisao metalne pločice na krstovima sa imenima poginulih vojnika i koji je tada radio na pisanju monografije pod nazivom Istorija rumunskih grobalja.

"DRŽAVNE TAJNE": Ovo delo, međutim, nije nikada objavljeno, pošto je komunistička tajna policija Sekuritatea konfiskovala svu prikupljenu građu, fotografije i tekst monografije u rukopisu. Istraživač Vasi Šojmošanu tvrdi da je Sekuritatea zatim cenzurisala i napise na grobovima, odnosno uklonila krstove sa imenima nemačkih i mađarskih vojnika poginulih u završnim borbama za oslobođenje Rumunije. Drugi svedoci, međutim, ne znaju da li su krstovi namerno uklonjeni ili su vemenom propali.

U arhivama obližnjeg grada Turde ne postoje dokazi da su u selu Čeanu Mare uopšte sahranjeni nemački vojnici. Kako tvrdi istraživač Vasile Lekincan iz Kluža, za nepostojanje dokumenata koji bi potvrdili postojanje grobova nemačkih vojnika u dvorištu seoske crkve, opet je krivac Sekuritatea. Tajna komunistička policija je smatrala da bi ovo otkriće moglo biti značajno, pa ga je zato tretirala kao "državnu tajnu". Posledica je nestanak svih dokumenata koji bi svedočili o događajima u ovom kraju u poslednjim danima rata.

Vasi Šojmošanu spreman je, međutim, da saopšti brojna svedočenja koja se poklapaju sa njegovim nalazima o smrti stotina (možda i hiljadu) nemačkih i mađarskih vojnika. Među tim svedočenjima nalazi se i priča o kaplaru Fricu Šrederu, koji je nosio vojnički broj 535 treće čete bataljona armije Witzel. Poginuo je u borbama vođenim 4. oktobra 1944. godine u blizini mesta Čeanu Mare.

Šojmošanu tvrdi da se fotografija groba i krsta na kome je pisalo ime Frica Šredera, a koju je konfiskovala Sekuritatea, sada najverovatnije nalazi u arhivama Rumunske obaveštajne službe. On kaže da mu je građu i rukopis za monografiju koju je 1982. godine pokušao da rekonstruiše lično oduzeo tadašnji major Sekuritatee Mihaj Kofan, koji bi (ako je živ) možda mogao da se seti, gde se nalaze sada izuzetno značajni dokumenti i rukopis njegove knjige.

Uz svedočenja meštana svakako je najznačajniji iskaz ratnog veterana Kornela Hada, koji tvrdi da je kao komandant artiljerijske baterije rumunske vojske lično nadgledao sahranu Frica Šredera. On je sa dvojicom lokalnih pripadnika nemačke nacionalne manjine pronašao u džepu poginulog nemačkog kaplara i pismo njegove supruge u kome ga obaveštava da je, uz ćerku, dobio i sina kome je dala ime Gerhard. "Frica Šredera i šest nemačkih vojnika, među kojima je bio i jedan Rumun, sahranili smo na hrišćanski način u dvorištu crkve u selu Čeanu Mare", tvrdi ovaj ratni veteran.

POMOĆ PREDSEDNIKA: Imajući u vidu ove navode, u rumunskoj javnosti zatraženo je angažovanje Nacionalnog saveta za korišćenje arhive Sekuritatee. Oglasila su se i ministarstva inostranih poslova i narodne odbrane koja su saopštila da su pokrenula arhivska istraživanja u cilju razjašnjavanja slučaja Frica Šredera.

Posebnim saopštenjem oglasio se i predsednik Jon Ilijesku, koji je nemačkom kancelaru poručio da može računati na punu pomoć i podršku rumunskih vlasti. Između Rumunije i Nemačke postoji ugovor kojim se dozvoljava repatrijacija posmrtnih ostataka građana dve države. Ako se ekspertskim analizama dokaže da se među poginulim nemačkim i mađarskim vojnicima nalazi i telo oca sadašnjeg nemačkog kancelara, neće biti pravnih i drugih problema da ono bude prebačeno u Nemačku.

Gerhard Šreder je izjavio da je sa uzbuđenjem primio vest o pronalasku groba svog oca i da želi da grob što pre poseti. Izrazio je želju da poseta bude intimna, jer se radi o događaju koji se pre svega tiče njega i njegove porodice.

Mirko Atanacković (Beta)