IZ ARHIVE, / VREME
VREME BR.134 | 17. MAJ 1993.:
O rušenju Ferhadije
Kako je „Vreme" pisalo o rušenju Ferhad pašine džamije porušene 7. maja 1993. godine
Džamijoljupci
|
„Mora da su, ko zna zašto, Ferhadija i Arnaudija (bile) ljubimice Saveza komunista – Pokreta za Jugoslaviju. Naime, tek što se saznalo za aktiviranje po (najmanje) 300 kilograma TNT u pomenutim banjalučkim džamijama, komunisti koji su zadržali komunističko ime javnosti su saopštili da je reč o vandalskom, primitivnom i nacionalističkom činu. Protestovali su stručnjaci Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Srbije, a potresenost i ogorčenost izrazili su i članovi Društva prijatelja Svete gore (Atosa).
Zgražanja i osude iz Srbije, međutim, nisu imale uticaja na unutrašnje prilike u susednoj srpskoj državi: posle nekoliko dana eksplozivom je oštećena džamija u Vrbanji, prigradskom naselju Banjaluke. No, kako je krenulo, samo čekamo da se pojavi specijalni dodatak Drugog dnevnika o zločinima nad muslimanskim bogomoljama u Republici Srpskoj.
Trebalo bi, s jedne strane, pozdraviti svaki glas razuma, što se u sadašnjim prilikama, po pravilu, svodi na protest. (Ako ni zbog čega drugog, a ono što će se time na govor o „svojim" nedelima ohrabrivati „mangupi" u redovima dveju slabijih strana u BH-ratu.) S druge strane, moramo se pitati gde su trenutni „protestanti" bili pre godinu dana, kada su počela uništavanja po Bosni i Hercegovini. Što su (u)radili kada se saznalo za nedavna rušenja bogomolja u Trebinju ili Bijeljini? Bijeljina je relativno daleko od fronta, pa se sravnjivanje tamošnjih džamija ne može podvesti pod, eto, slučajni, tj. usputni trošak ratnih dejstava. Ipak, zakasnelo reagovanje komunista, zaštitnika spomenika kulture ili prijatelja Atosa moglo bi se pravdati činjenicom da ne mogu baš svi da budu apostoli, odnosno prvoborci protiv bezumlja. Nije li se, na primer, i američka javnost počela okretati protiv rata u Vijetnamu tek kada su počeli da stižu mrtvački kovčezi?
Provala brige za džamije – uočljivija zato što je pored dosadašnjih usmrćivanja džamija nealternativna Srbija prolazila kao pored turskog groblja – razumljiva je tek iz promene odnosa između beogradske RS i paljanske RS. Prva bi sada da politiku vodi realističnije, novi kurs je „mirotvorstvo" (zadržavanje postojećeg), a u prekodrinskoj republici se ne zna šta da se radi ako rat stane.
Dok je Beograd mogao da kontroliše Pale, kao da se nije moglo videti da džamije gotovo svakodnevno nestaju. Srbijanski kultur-zaštitari, dakle, tek sada mogu ili smeju da budu na strani svoje struke i civilizovanosti, iako je to „nož u leđa" braći u sestrinskoj, bosanskoj republici. Da se službeni Beograd nije spustio na zemlju shvativši da bi i (pravoslavne i druge) bogomolje po Srbiji mogle leteti u vazduh, možda bi u delovima BiH pod srpskom kontrolom bile „oslobođene" (od života) sve muslimanske bogomolje.
Oni koji sada javno osuđuju rušenja banjalučkih džamija vršioci su dužnosti kulturno-civilizacijskog dodatka „mirotvorstvu" Srbije odnosno Jugoslavije. I verovaće im se tek kada direktno budu pomagali u obnavljanju razrušenih džamija. Nemoguće? Apsurdno? Ne, nije, s obzirom na to kakvi su zaokreti dosad učinjeni."
| Duhovni genocid „Vreme" 5. juli 1993. godine objavljuje Dosije o uništenju hramova pod naslovom „Duhovni genocid" u kome piše: „Kao i ljudi, tokom ovog rata nestale su crkve, džamije i katedrale. I, kao i od ljudi, i od njih su raščišćavane teritorije. Oni Prvi misle da su to radili oni Drugi; ovi pak tvrde da su rušitelji Prvi i Treći, i tako u krug. Jedino je izvesno da blaga više nema. Koliko i čijeg, ne znaju svi. Pravoslavci znaju za svoje bogomolje, katolici za svoje i muslimani za svoje. Ovde, u Beogradu, moguće je precizno saznati samo za pravoslavne. O ostalima se nagađa. Pokušali smo da vam predočimo činjenice. Tu tužnu građu za istoriju beščašća." U tom tekstu je i izjava Muftije beogradskog, efendije Hamdije Jusufspahića: Bosna je gubljenjem džamija izgubila mnoge čari Istoka na Zapadu. Svi koji su znali olimpijsko Sarajevo, tuguju zbog rušilačkih poduhvata ubica svog naroda. Mi u Bosni smo jedan narod, jedan narod tri različite vjere, narod koji je vekovima živio zajedno ne samo u dobrosusjednskim nego i rodbinskim odnosima. Mnoge su porodice izmješane i ko zna ko od koga potiče u Bosni. Ekumenski grad kakav je Sarajevo, u svijetu više ne postoji; gdje su se na svega par stotina metara kvadratnih dostojanstveno uzdizali minareti i tornjevi svih vjera. Likvidacijom minareta i crkava i svih drugih bogomolja čovjek likvidira sebe, svoju prošlost, sadašnjost i budućnost. Turci su 500 godina bili na ovim prostorima i možemo pouzdano reći da su graditelji Begove džamije u Sarajevu odmah tu, stotinjak metara, gradili i pravoslavni hram. To su bili jedni te isti graditelji. I to govori o veličini vremena u kome je to bilo podizano. Rušioci tih veličina ostavljaju u nasljedstvo svojim unucima i praunucima fleku na obrazu i na duši koja će ih strašno opterećivati. Zato se moramo što prije pobrinuti da kao ljudi, kao jedina bića koja je Bog počastio razumom, učinimo napor da se što pre sa tim krvološtvom prestane i da ostavimo koliko-toliko nade za svjetlost radi izlaska iz ovog sadašnjeg mraka. Mene neobično iznenađuje to da se danas ruše vjerski objekti koje smo zajednički podizali. Mnogi je musliman učestvovao u izgradnjama crkava i obrnuto. A koji su to što ruše? Ja sam vjerovao da to što zajednički naprave da nikada neće porušiti. Međutim, možda sam previdio da Satana upravo to ruši da bi nas zavadio. U cjelokupnoj istoriji naših naroda nije više stradalo vjerskih objekata, džamija i crkava nego što je za ovu godinu mračnjaštva nad Bosnom. Islam zabranjuje rušenje vjerskih objekata drugih vjerskih zajednica, pa je upravo zbog toga i preživjela najstarija hrišćanska crkva u Jerusalimu čije ključeve i danas čuvaju muslimani, a najstariji spomenici kulture pravoslavlja stoje kao aktivne spone kulture, u kojima se obavljaju svi vjerski obredi, nalaze se upravo u Egiptu koji je 1400 godina u rukama muslimana. Vremena dobrih odnosa muslimana i pravoslavnih hrišćana datiraju još iz vremena abisinsko-hrišćanskog vladara Nedžašija koji je primio prve muslimanske izbjeglice iz Meke protjerane od idolopoklonika u VI vijeku za života Muhameda, alejhi selam. Zbog toga su bosanski muslimani 1937. godine organizovali dobrovoljačke odrede za odbranu Etiopije (Abisinije) od invazije Italije, pa kad su ih pitali kakvu vezu imate vi i hrišćani Etiopije, pa da idete da se borite, oni odgovoriše: 'Njihov vladar je prije 1350 godina pružio pomoć prvim muslimanima izbjeglicama i želimo da se odužimo njegovom narodu.' Tako su muslimanski dobrovoljci iz Bosne nastojali da dobro uzvrate dobrim, pa makar i poslije 14 vjekova." |