Strip:
Na krhotinama egalitarnosti

Bratstvo, dvodelni strip-serijal o dezintegraciji fiktivnog utopijskog društva, poput kolonija koje su postojale u Americi 19. veka

Beogradska izdavačka kuća Makondo objavila je nedavno integralno izdanje dvodelnog strip-serijala Bratstvo Huana Dijaza Kanalesa i Hozea Luisa Munuere, premijerno objavljenog 2011. godine u francuskom Dargou. Scenarista Huan Dijaz Kanales je i odranije poznat domaćoj publici po noar serijalu Bleksad, ali i po činjenici da je sa Rubenom Peleherom autor novih avantura Korta Maltezea – zasad dva albuma o najčuvenijem junaku Huga Prata. Crtač Bratstva Hoze Luis Munuera manje je poznat domaćoj publici, i pored bogate karijere. Prve stripove je potpisao devedesetih godina sa Žoanom Sfarom, a najplodniju saradnju je ostvario sa scenaristom Žan-Davidom Morvanom, sa kojim je uradio 19 albuma, između ostalih i pet albuma Navisa, spinofa najpoznatijeg Morvanovog serijala Silaž (Sillage), kao i četiri nove priče Frankenovog Spirua i Fantazija.

Radnja Bratstva odvija se 1863. godine u fiktivnoj utopističkoj koloniji Novo Bratstvo, lociranoj u šumovitim predelima američke savezne države Indijana. Zasnovana je na istorijskim činjenicama. Naime, u 19. veku, u tek formiranom američkom društvu, bilo je karakteristično eksperimentisanje sa utopističkim, egalitarnim i anarhističkim modelima. Tada su tekovine borbe za nezavisnost i Deklaracije bile još sveže, a ekspanzija Amerike je vodila ka traganju za drugačijim društvenim modelima od onih u Evropi. Težilo se izbegavanju imitacije ustanovljenih struktura sa Starog kontinenta, a bile su popularne ideje o zajednici gde bi ljudi živeli sa jednakim pravima, često prosvetiteljski orijentisani bez stega religije (iako su verske zajednice bile i ostale još češća pojava), i gde su se čak promovisale vrednosti poligamije, poliandrije, emancipacije, jednakog rada i slobodne podele dobara. Najčuvenija je bila kolonija Nova Harmonija u Indijani, koju je 1825. ustanovio Robert Oven, velški reformator, industrijalac i promoter utopijskog socijalizma. Kolonija je opstala samo četiri godine, ali je ostavila duboke tragove u Americi i poslužila je kao primer drugim sličnim poduhvatima, koji su prigrlili i načela Ovenove Deklaracije o mentalnoj slobodi čoveka. Jedna od takvih je zajednica Našoba u Tenesiju, koju je iste 1825. godine osnovala Frensis Fani Rajt. Ona je bazirala koloniju na humanom modelu otkupa i emancipacije robova, koje bi potom transportovala na Haiti, ali se održala samo tri godine. Neke od kolonija su ponikle na neverovatnim osnovama, poput Oktagon sitija u Kanzasu, koji je osnovan 1856. kao zajednica vegetarijanaca – opstao je godinu dana. Većina kolonija se raspala usled ekonomskih prilika.

Sudbina fiktivnog Novog Bratstva iz Bratstva Kanalesa i Munuere ne razlikuje se mnogo od istorijskih modela. Strip pripoveda o poslednjim danima kolonije, na fonu prisustva zloćudnog džinovskog bića koje obitava u šumi. Nakon što pripadnici zajednice pronađu nemog dečaka koji je živeo u šumi oko kolonije i nazovu ga Emil, priča se fokusira na 1863. godinu i na probleme koji tište komunu. Koloniju pritiska nemaština, sa ostarelim i bolesnim osnivačem Robertom Makormanom – očigledno baziranom na liku Roberta Ovena, kao što je i kolonija bazirana na Novoj Harmoniji – koji polako ali sigurno ispušta konce iz ruku. Napetu atmosferu američke gotike pojačava prirodni lavirint-klanac koji se nalazi u neposrednoj blizini. Pored Roberta Makormana i Emila, autori uvode brojne likove, među kojima se ističe aktivistkinja Fani Zoetrop, bazirana na liku pomenute Fani Rajt (što se dodatno podvlači pojavom kolonije Našoba na kraju stripa). Od izuzetne važnosti je i Džozaja, slobodno baziran na istorijskom liku Džozaje Vorena, prijatelja Roberta Ovena ali i najvećeg kritičara njegovog egalitarnog ideala Nove Harmonije.

Neimenovano džinovsko biće iz šume, prijatelj nemog Emila, najavljuje predstojeću propast kolonije. Autori ne zalaze u njegovo poreklo, već se ograničavaju na simboliku ida, segmenta ljudske duše koji su prosvećeni žitelji potisnuli, a koji se u trenucima oskudice i teskobe ponovo pomalja. Utopistička egalitarnost kolonije počinje da se kruni kada nemaština, prazni trbusi i rat koji ih okružuje počinju da nagrizaju prividnu idiličnost ispod koje tinjaju ljudska sujeta i duboko ukorenjene predrasude. Kulminacijom priče dominira lavirint, u čijem se centru ne krije Minotaur, već najveće dvolično čudovište od svih – čovek.

Majstorskim balansom između facijalne karikaturalnosti likova i realističnosti okoliša, Munuerin crtež dodatno gradi napetost i teskobnost atmosfere. Na najupečatljivijim tablama važnim za priču crtež prerasta u slikarstvo, zamućenih oblika i prelivajućih boja. Munuera u retkim akcionim scenama na sličan način dočarava brzinu pokreta ili premešta fokus sa pozadine na likove.

Bratstvo je politički i socijalni manifest koliko i gotički horor. Namera stripa nije da zaplaši čitaoca, već da oslika slojevitost ljudskih odnosa i borbu za nadmoć i egzistenciju.

Nikola Dragomirović