Izložba:
Istorija »Studenta« i nas

Na izložbi "Vizuelni identitet & vizuelna naracija" (DK Studentski grad) realizovanoj povodom osamdeset godina lista "Student", prikazan je deo vizuelnog i tekstualnog materijala izdvojenog iz 1365 brojeva objavljenih od 1937. do 1989. godine. Autori izložbe su Ljubomir Kljakić, Milenko Mihajlović, Jugoslav Vlahović, Dejan Đurović i Nikola Kostandinović, potpisnik teksta koji sledi i grafički urednik prvih brojeva "Vremena"

Naslovnu strana prvog broja 1937. godine karakteriše plakatno rešenje s ručno iscrtanim zaglavljem u negativu i standardno tipografsko rešenje strana, u skladu s grafičkim standardima Beograda, ali i Evrope.

Posle rata, 1946. godine "Student" postaje "Narodni Student". U novom društveno-političkim sistemu, uz prelom poput "Borbe" ili sovjetske "Pravde", preovlađuju tekstovi o NOB-u, revoluciji, govori drugova Tita i Staljina. Na poslednjoj, sportsko-zabavnoj strani objavljivane su karikature iz studentskog života. Veliki politički zaokret 1948. godine donosi promene u "Studentu". U broju 24, od 16. oktobra 1948, objavljen je zanimljiv dupleks u boji preko teksta govora Josipa Broza Tita. Uz domaće teme, piše se i o međunarodno-političkim, socijalnim i kulturnim zbivanjima, zatim o velikim zapadnim univerzitetima, objavljuju se tekstovi Sartra, prodor američkog filma inicira recenzije ilustrovane fotografijama iz filmova, što obogaćuje prelom lista, a prilog je posebno dizajniran i ilustrovan. Naslovne strane iz 1953. godine imaju zanimljiva grafička rešenja, posebno zbog dobrog odnosa tipografije i fotografije. Piše se o krizi oko Trsta, o mitingu studenata PMF-a, studentskim izborima, nepravilnosti u gradnji Studentskog grada, a karikatura ima visok likovni domet. Zaglavlje, složeno iz pisma bodoni extra bold, pojavljuje se 1954. i trajaće do 1989. u negativu ili pozitivu i u promenljivoj veličini, u negativu, preko ilustracije, skladan odnos zaglavlja i naglašenih naslova, odnos desk-elemenata i ilustracije. U to vreme počinje objavljivanje stripa u nekoliko kvadrata (strip kaiš) Mome Markovića, kao i karikatura o politici u svetu.

Za međunarodni skup studenata u Beogradu, objavljeno je zajedničko izdanje s poljskim studentskim listom ("Uwaga" – Student) na engleskom jeziku.

Od 1960. do 1966. godine, "Student" je standardizovao grafički jezik: zaglavlje je u negativu na crvenoj podlozi, velika fotografija ili ilustracija, uz kraći vertikalni tekst. Pisalo se o protestima zbog ubistva Patrisa Lumumbe, Konferenciji nesvrstanih u Beogradu, o Trifoovom filmu, ispraćaju u vojsku "najvećeg pesnika sveta" Branislava Petrovića. Strane imaju skladan i miran izgled, objavljuju se karikature na opšte ljudske teme. Godine 1966. u "Studentu" Savez komunista Jugoslavije kritikuje idejna skretanja u društvu; Savez sindikata traži promenu sistema obrazovanja; studenti kritikuju mediokritete u društvenoj eliti. Kritika nepravilnosti u društvu i na Univerzitetu nastavljena je i sledeće godine. Te godine "Student" doživljava radikalnu promenu u grafičkom izgledu: zaglavlje pretvara u kvadratnu vinjetu, naslovi tekstova postaju samostalni grafički elementi, tekst o Lenjinu kruži oko centralne ilustracije, umnoženi dupleksi s Lenjinovim i Titovim portretom, gravire koje tekstu daju ironičnu notu. To su samo neka rešenja grafičkog urednika Florijana Hajdua. U isto vreme u svetu, štampa za mlade se oslobađa klasičnih tipografskih i estetskih pravila, a andergraund štampa donosi novu estetiku dizajna stripa i ilustracije, oslobođenu društvenih normi.

I pored zabrana i smena redakcija između 1968. i 1971. godine, "Student" nastavlja da nesmanjeno kritikuje društvene probleme i da grafičkim jezikom prati sadržaj (grafički urednik Nenad Čonkić). Izlazi andergraund broj s logotipom od nagih tela iznad plave američke zastave, naslovna strana kao satirični konkurs za prevoz studenata. Prelom ostalih strana je jednostavan, sa efektnim ironičnim fotosima. Karikatura i strip se bave vešalima i opštim temama.

"Student" sedamdesetih nastavlja borbu za novi univerzitet, kritikuje imperijalizam, rastući fašizam u svetu, industriju svesti. Naslovna strana prati teme broja. Pojava letraset preslikača i korišćenje foto-sloga štamparije poboljšala je tipografska rešenja strana. Pojavljuje se Treća generacija stripa. Pod uticajem američkog andergraund i francuskog novog stripa, mladi autori u Beogradu (Rade Marković, Ljubomir Milojević, Nikola Kostandinović) i u Zagrebu (Mirko Ilić, Igor Kordej, Krešimir Zimonić, Radovan Devlić) crtaju za "Student". Krajem sedamdesetih i početkom osamdesetih "Student" menja redakcije, glavne urednike i grafičke urednike (Rade Marković, Branko Gavrić, Slobodan Ivkov, Momčilo Mirović, Ljubica Mudri, Miroslav Zeljug, Dejan Đurović, Stanislav Šarp). Na grafičkom planu – naslovna strana ilustruje temu crtežom, karikaturom ili fotografijom. Prelom ima slobodnu formu, a tekstove ilustruje foto-kolažima i karikaturom. Aforizmi dobijaju posebno mesto i zajedno sa crtežom postaju izražena novinska forma.

"Student" 1985–1987, u vreme krize na Kosovu, krize Saveza komunista, ekonomske krize u državi, nalazi poseban grafički izraz. Naslovna strana je karikatura ili kolaž sa naslovom teksta ili aforizmom koji direktno kritikuju vlast – od gradske do savezne (karikature Milenka Mihajlovića i aforizmi Aleksandra Baljka). U to vreme redakcija je imala direktnu vezu s javnim tužiocem, zaduženim za medije, pošto se svaki broj posebno razmatrao. Zabrane 1988. godine rezultirale su smenom redakcije, ali i nova nastavlja da kritikuje vlast tekstom, karikaturom i aforizmom (grafički urednik Srđan Pečeničić). Nakon toga, do 2000. godine, "Student" ukida karakteristično bodoni zaglavlje, postaje revija s naslovnom stranom u boji sa studentkinjom modelom, a tematski se bavi samo studenskim problemima.

Nikola Kostandinović