VREME 1529, 22. april 2020. / MOZAIK
Godišnjica:
Popularnost jednog kulta
Vladimir Iljič (Uljanov) Lenjin rodio se pre 150 godina, 22. aprila. Mnogo godina nakon što je postao vođa Oktobarske revolucije u Rusiji, osnivač prve Komunističke partije i utemeljivač Ruske Sovjetske Federativne Socijalističke Republike i Sovjetskog Saveza, postao je i rado viđen lik popularne kulture u mnogim zemljama sveta
"Od svih umetnosti film je najvažnija umetnost za nas komuniste da bi smo održali narod pod kontrolom", rekao je, kao što je opšte poznato, Lenjin i inicirao putujuću filmsku salu Kino pojezd – vozove sa propagandnim filmovima za široke narodne mase, koji su išli svuda po Sovjetskom Savezu da prosvećuju i indoktriniraju pučanstvo. Tako je Lenjin postao patron buduće filmske produkcije u SSSR, koja ga je svetu lansirala kao filmskog junaka: u Ejzenštajnovom filmu Oktobar (Deset dana koji su potresli svet) snimljenog 1927. godine, Lenjin je glavni lik. Vasili Nikandrov Šukin ga je toliko upečatljivo odglumio, da u istorijskim dokumentarcima češće vidimo snimke iz tog filma nego autentične Lenjinove snimke.
|
FILM U SVETU I…
Spisak filmova snimljenih diljem sveta u kojima se pojavljuje Vladimir Iljič Lenjin je impozantan. Biramo i navodimo nasumice.
Kao mlad momak, Volođa Uljanov je neverovatno ličio na Leonarda Dikaprija. Pa ipak, 2016. godine Rusi su se pobunili protiv ideje Lenfilma, o najstarijoj producentskoj kući u državi, po kojoj bi sladunjavi dečarac iz Titanika igrao oca njihove besmrtne revolucije, te je projekat obustavljen. Sredinom devedesetih prvi Džejms Bond 007 film s Pirsom Brosnanom, GoldenEye, bojkotovan je u Indiji zbog scene u najavnoj špici koja se odvija u jedanaestom i dvanaestom minutu u kojoj seksi siluete devojaka čekićima ruše Lenjinove statue i ostale simbole komunizma. I Džon Kliz se svojevremeno pojavio kao Lenjin u rokenrol-kviz skeču Montija Pajtona, u kome nemo uštogljeni Volođa Uljanov ne ume da navede najveći hit Džeri Li Luisa, dok Mao Ce Tung – zna.
Oskarovac Ben Kingsli bio je ubedljiv u dvodelnom filmu Lenin(s)Train 1988. godine, koji opisuje njegov povratak u oklopnom vozu sa suprugom Nadeždom Krupskajom i 30 boljševika iz Ženeve 1917. godine preko Nemačke i Švedske. (Trivialija: iako visok samo 164cm i bez ikakve želje da prati trendove i modu, Lenjin je s lakoćom je okupljao žene oko sebe. Apolonija Jakobova zvana Kobočka i Ines Almano bile su njegove najveće ljubavi. Pa ipak kad je zbog konstantnog podrivanja državnog uređenja 1895. godine proteran na tri godine u Sibir, Nadežda Krupskaja odlazi svojevoljno s njim u progon da bi mu pravila društvo. Nakon prvobitnog odbijanja, naposletku ju je oženio naglašavajući da je ipak bolje od ostalih kandidatkinja igrala šah i razumela Marksa).
|
Patrik Stjuart, poznati Žan Luk Pikard s Enterprajza, glumio je Lenjina u BBC seriji Fall of Eagles. "Now we know for fact that Picard was time travelin communist", šalili su se brojni fanovi Zvezdanih staza tim povodom. Maksimilijan Šel glumio je Lenjina na kraju života u filmu Stalin, a konsilijere iz Kuma Robert Dival igrao je njegovog beskrupulozno okrutnog naslednika Josifa Visarijonoviča. Rodžer Solman je bio Lenjin u filmu Reds, gde ga intervjuiše Voren Biti kao Džon Rid. Najneuverljivije sineastičko tumačenje dao nam je Majkl Brajant u Oskarom za kostime nagrađenom filmu Nikolaj i Aleksandra 1971. godine. Zanimljiv izbor bio je i Klaus Maria Brandauer u filmu iz 2000. godine Ljubav Nadežda Krov koji se bavio Volođinim romansama iza Nadeždinih leđa. U HBO ekranizaciji Raspućin s Alanom Rikmanom, za vođu egzekutora nad porodicom Romanov odabran je glumac koji fizionomijom, kačketom i senkom koja mu pritom pada na bradu, asocira na V.I. Lenjina, pa deluje kao da je on bio njihov dželat.
U mnogim filmovima Lenjin je prisutan u formi svog portreta. Na primer, u filmu Frida Rokfelerov sin (Edvard Norton) naređuje rušenje zida na kome je Dijego Rivera naslikao Lenjinov portret uz repliku: "ta umetnička vizija je vaša i bićete za nju uredno isplaćeni ali zid je moj i biće zbog nje srušen"; a potom Trocki, koga tumači Džefri Raš, nakon što vodi ljubav s Fridom Kalo (Selma Hajek) počne oduševljeno da citira Lenjina iz njegove knjige Država i revolucija koju joj potom i poklanja. U špijunskom trileru Blejka Edvardsa Tamarind Seed, Oskar Homolka besni zbog prebega Omara Šarifa Britancima ispod ogromnog nasmešenog Lenjinovog portreta. Ispod njegove slike odvija se i poslednja moralna dilema Svetozara Cvetkovića u filmu Berlin Kaput. Nakon što je protiv njegove volje uselio proletere u bratovljev stan, ser Alek Ginis u Doktoru Živagu religiozno posmatra dupli plakat Lenjina s milosrdno ispruženom rukom nad njim.
|
… KOD NAS
Nakon serije apologijskih filmova (Lenjin u Parizu, Lenjin u Poljskoj) prvi se iz socijalističkog bloka filmskim kodiranjem obrušio na njega Dušan Makavejev kad je u filmu Misterije Organizma u scenu u kojoj se pacijentu daju elektrošokovi umontirao rečenicu: "Ostvarili smo sve što nam je Lenjin ostavio u amanet." Lenjina kao seks simbol predstavlja film Čaruga u kome njegov lik i delo toliko uzbuđuju Svilenu koju igra Ena Begović, da naslovni junak (Ivo Gregurević) mora da odelo i frizuru prilagodi Lenjinu pre nego što stupi u strasne intimne odnose s njom. U filmu Milutina Petrovića Jug Jugoistok Puriša Ðorđević kao Džordž Smajli domaćeg DB-a pominje film Dzige Vertova iz 1934. godine, Tri pesme o Lenjinu, kao mogući ključ celokupne zavrzlame. I Ilija Čvorović u Balkanskom špijunu misli da je ključni dokaz da je njegov podstanar strani tajni agent to što: "Rođenoj strini nije pisao dvadeset godina samo zato što živi u Lenjinovom bulevaru! Neće čovek da napiše ime Lenjin na kovertu!" U filmskoj verziji Kovačevićeve predstave Profesionalac Lenjinovo ime navodi se kao jedino strano uz Marksa i Engelsa za koje bezbednjaci znaju da ne označava strane agente, za razliku od Žan-Pola Sartra i drugih mislilaca.
MUZIKA
Kod nas su ga se na LP-u Prodavnica tajni setili Bajaga i Instruktori u jednom od svojih najvećih hitova Ruski voz stihom: "Pismo koje pišem ja, marka s likom Lenjina." U ruskom filmu Apasionata vidimo Uljanova kako raspravlja o Betovenovoj kompoziciji sa Maksimom Gorkim. Žilber Beko peva o Lenjinovom mauzoleju u svojoj najčuvenijoj šansoni Natali. Iako Zapadna pop muzika obiluje referencama na Rusiju i Sovjete – na primer Bitlsi u Back In USSR, Boni M ga pominju u Rasputin, Roling stonsi Lenjina implicitno povezuju sa vragom u Sympathy For The Devil, dok ga imenom pominju Strenglersi, Stiks, Bič bojsi i Menik strit pričersi. Tvrdnja koja kruži internetom da Bouvi pominje Lenjina u pesmi Life On Mars i nije istinita, taj stih glasi: "Lennon is on sale again", a ne Lenjin.
STRIP
|
U animiranom spotu Šer I Got You Babe, Bivis i Bathed koji pevaju sa njom na tren su nacrtani kao Lenjin i Staljin. I Milo Manara ga je docrtao među zamamne devojke u strip albumu Memory. Francuzi su o Lenjinu izdali i luksuzni kolor strip album Denija Rodijea u okviru izdavačke kuće Glénat. Ipak sve ih je pretekao naš Andrija Maurović, koji je još 1935. godine u "Novostima" objavio SF strip Ljubavnica s Marsa u kom glavni junak Gusjev, koji je po svemu slika i prilika Lenjina, oslobađa proletere na Marsu interstelarnih okova kapitalizma uzvikujući im: "Zdravstvujte drugovi Marsijanci. Živio interplanetarni proleterijat svemirskih svjetova!" Osim Apinjanesiovog Lenjina za početnike, Volođa Uljanov se pojavio i u epizodi Kapetana Amerike Marvela, u kojoj on posećuje Lenjinov mauzolej. Lenjin čak vaskrsava kao zombi mumija u epizodi Tide kultnog crtanog satiričnog serijala Simpsonovi iz 1998. godine ponavljajući "Must crush capitalism."
|
Pomenimo još i da Endi Vorhol ima pop-art seriju s V. Iljičevim likom, da je u Muzeju ideologije skulptura Lenjina i Isusa koji između sebe vode Mikija Mausa za ruku, i da je Aleksander Kosolapov 1980. godine kreirao reklamu za Koka-Kolu sa Lenjinovim profilom na crvenoj podlozi uz logo ispod koga piše "Real Thing Lenin". Ipak, najdalje su u svom pop prevratu otišli Ukrajinci koji su u 21. veku spomenik Lenjina u Odesi zamenili spomenikom Darta Vejdera, negativca iz Zvezdanih ratova.
Eto šta sve u 150 godina jednom kultu ličnosti može da se desi.
Mladen Kalpić