Pseudoarheologija:
Zarada protiv istine

Zašto u očima javnosti izmišljotina ima vrednost istine i kome to koristi

Aprila 2005. godine, Semir Osmanagić objavio je svetu da brdo Visočica na teritoriji Federacije BiH, kod gradića Visoko blizu Sarajeva, nije brdo nego je paleolitska piramida koju su napravili ljudi. Naime, kako je tada objasnio, dolina ispod Visočice je arheološki predeo bogat megalitskim piramidama, drevnim kamenolomima, misterioznim kamenim kuglama i lavirintima podzemnih tunela, a što je najbitnije, u toj dolini se nalazi najveća i najstarija piramida na svetu stvorena ljudskom rukom, stara je oko 30.000 godina. Odmah nakon ove objave organizovao je istraživanja, za koja je dobio izdašnu finansijsku pomoć vlasti Ferecije i medijsku kampanju ogromnih razmera. Semir Osmangić je samoproklamovani istraživač i pseudoarheolog. Takođe je i autor knjiga o susretu vanzemaljaca i ljudi, i pseudonačnih radova među kojima se ističe onaj u kome tvrdi da se Maje "moraju smatrati časovničarima kosmosa, čiji je zadatak da podese zemaljsku frekvenciju i usklade je sa vibracijama Sunca".

Arheolozi, oni sa diplomama i stručnim iskustvom, nisu potvrdili ni jednu jedinu piramidu u dolini Visočice. Nisu pronašli niti identifikovali arheološke alate ili bilo kakve znake naselja za izgradnju piramida, kao što su, na primer, nađena naselja radnika u Kairu. Jedina ljudska promena ovog pejzaža datira iz perioda neolita, detektovana su gvozdenodopska naselja, a većina arheoloških nalaza je od srednjeg veka do danas. Međutim, na samom brdu Visočica nalazi se kraljevski srednjovekovni grad Visoki iz 14. veka, iz koga se kasnije razvilo Visoko. Osmanagić je, u nameri da otkrije piramidu, na području brda Visočice izvodio nestručna iskopavanja sa svojim volonterima i time uništio prave kulturne slojeve. Na tom istom mestu domaći arheolozi otkrili su gotičke delove arhitekture i staklene bočice iz 14. i 15. veka uvezene iz Venecije i današnje Nemačke, veliki broj fragmentovane keramike i 20 srebrnih predmeta iz 15. veka. Očigledno je da ništa ne potiče iz perioda paleolita, kako ističe Semir Osmanagić.

Geolozi sa Rudarsko-geološkog fakulteta u Tuzli, sa Sejfudinom Vrapcem na čelu, obavili su 2006. godine ispitivanja na dubini od tri do sedamnaest metara, i te iste godine svoje rezultate predstavili medijima: reč je o prirodnim a ne o ljudskim tvorevinama. Erozija, sedimentacija i tektonska pomeranja dovela su do toga da ovo brdo ima piramidalni oblik, a takvih primera ima po čitavoj Bosni i šire. Njihov zaključak glasi: "Geološkim istraživanjima Visočice kod Visokog ustanovljeno je da je ona izgrađena od klastičnih sedimenata koji se karakterišu slojevitom teksturom. U donjem dijelu stratigrafskog stuba zastupljeni su pješčari, lapori i gline, a u gornjem dijelu konglomerati. Navedeni sedimenti taloženi su u okviru Zeničko-sarajevskog bazena tokom mlađeg miocena. Današnja morfologija Visočice posljedica je djelovanja endodinamičkih i egzodinamičkih procesa u postmiocenskom periodu."

Projekat Bosanska piramida je primer pseudonauke. Iskopavanja Semira Osmanagića i sakupljanje materijala deluju uverljivo samo nepoznavaocu arheoloških predmeta i arheoloških procesa iskopavanja. Tera Pruit, koja je svoju doktorsku disertaciju posvetila ovom slučaju, tokom obilaska lokaliteta i muzeja Bosanske piramide Sunca zapazila je da su takozvani artefakti obično kamenje, uz poneki pravi artefakt poput kalupa i žrvnjeva iz gvozdenog doba. Internet je pun ocena arheologa protiv Semira Osmanagića. Tako je Evropsko udruženje arheologa u decembru 2006. saopštilo da "ova prevara predstavlja surovu obmanu neobaveštene javnosti i nema mesta u svetu istinske nauke", a njihov predsednik, profesor Entoni Harding nazvao je Osmanagićeve teorije "uvrnutim" i "apsurdnim" i izrazio zabrinutost jer se nedovoljna pažnja poklanja zaštiti "bogatog arheološkog nasleđa Bosne" od "pljačke i nekontrolisane i neovlašćene gradnje", dok ga pseudoarheolog Robert Šoh optužuje za pokretanje "smišljene kampanje radi dovođenja u zabludu".

Jedinu korist od Osmanagićevog projekta imaju turizam i gradić Visoko, za koji se pre toga nije znalo. Novinari su čak primetili da meštani govore kako će je, ako arheolozi ne pronađu piramidu, sami napraviti tokom noći. U narodu Semir Osmanagić ima veći renome od pravih arheologa i naučnika koji pokušavaju da dokažu šta jeste a šta nije prava istorijska činjenica. Šta to govori o nama, našoj kulturi? Da smo željni pažnje, senzacionalizma. Da ćemo na sve načine pokušati da privučemo turiste, pa makar govorili neistinu i izvrtali činjenice. Pa i po cenu da to donese štetu nauci i ugrozi istinu.

Maja Mijević-Đajić