Pozorište:
Ivanov

A.P. Čehov, Ivanov; režija Nikita Milivojević, gostovanje Grada teatra Budva u Ateljeu 212

U savremenom rediteljskom pozorištu nije redak slučaj da se reditelj više puta vraća istom dramskom tekstu; verovatno najČuveniji primer predstavlja Đorđo Streler sa čak sedam postavki Goldonijevog komada Arlekin, sluga dvaju gospodara. Predstava Ivanov u produkciji Grada teatra Budva ipak ne predstavlja takav rekord: reditelj Nikita Milivojević se tek drugi put vraća ovom ranom i, po mnogim mišljenjima, ne preterano zrelom ostvarenju Antona Pavloviča Čehova.

Prva Milivojevićeva režija Ivanova u pozorištu Amore u Atini predstavljala je svesnu, planiranu i značajnu promenu u njegovoj rediteljskoj poetici. Posle faze radikalnih dramaturških intervencija, oštrih značenjskih pomeranja i scenske spektakularnosti, postavka ove Čehovljeve drame označavala je zaokret ka minimalizmu, diskretnoj scenskoj simbolici, predanom radu s glumcima. Druga Milivojevićeva postavka Ivanova nalazi se na toj istoj liniji: u budvanskoj predstavi mogu se prepoznati, pre svega, ove opšte odlike nove rediteljeve poetike (svedenost, nenametljiva simbolika, izražavanje kroz glumca), ali i neka konkretna scenska rešenja, kao što je, recimo, orkestracija celokupnog scenskog zbivanja u drugom činu oko stola za kartanje.

Međutim, ovo neizbežno poređenje ukazuje i na neke razlike, pre svega one "kvantitativne" prirode. U atinskoj predstavi imao se utisak da je i najmanji detalj – pokret, pauza, izraz – bio deo jedne brižljivo komponovane i koreografisane scenske partiture. Zbog toga je ova predstava delovala prevashodno kao vrlo zanimljivo istraživanje na planu teatarskog izraza. U budvanskom Ivanovu to preispitivanje forme ne izbija u prvi plan, jer su rediteljeva scenska rešenja skromnija, a njihov metaforički potencijal manji. U takvom kontekstu još više dolazi do izražaja problem koji je u atinskoj predstavi bio zaklonjen iza istraživanja forme: nedostatak jedne intelektualno ili ideološki izoštrenije tačke gledišta, koja bi pružila verodostojan razlog novom scenskom čitanju klasike (isticanje ovog "problema" može se shvatiti kao izraz kritičarevog ličnog stava po pitanju reinterpretacije dramske klasike).

Glumačka igra, koja predstavlja apsolutno jezgro rediteljskog izraza u ovoj predstavi, nije ostvarila ujednačen rezultat. Naslovna uloga komada je veoma velik izazov za glumca zato što pisac ne obrazlaže motive rezignacije svog junaka, već samo slika određeno stanje: Ivanov se predao jednostavno zato što čovek jednog dana napuni trideset godina i nema više onu snagu, volju i ideale koje je imao do juče (kritika, naročito starija, mnogo je zamerala Čehovu zbog ove uopštene melanholije Ivanova). Svetozar Cvetković se vrlo uspešno nosio sa izazovom: njegov Ivanov bio je plastičan prikaz stanja rezignacije i to, reklo bi se, rezignacije ozbiljnog i zrelog čoveka, a ne nekog "hamletovski preteranog" mladića. Njegov Ivanov je delovao kao čovek koji ume da voli, koji autoironično i razložno sagledava svoju situaciju, koji ima još nešto snage da se bori s okolinom.

Međutim, domet ovog značajnog ostvarenja bio je u onoj meri ograničen u kojoj Cvetkovićevi najbliži partneri, Danijela Ugrenović (Sara) i Radivoje Bukvić (doktor Ljvov), nisu uspeli da razviju partnersku saradnju, već su se prepuštali izolovanim, spoljnim i dramski neartikulisanim glumačkim rešenjima (Sarino posrtanje, Ljvovljevo mahanje rukama i nepravilno disanje, na primer). Zbog toga su posebno stradali "dueti" Sara–Ljvov kojima je nedostajao dramski naboj. Takođe, ni lik domoupravitelja nije bio dramski zaokružen: prenaglašen, a neplodan komičarski izraz Mladena Nelevića bio je samo spoljno sredstvo, pa je zato ostalo nejasno da li je njegov Borkin vešt prevarant, seoska luda, preduzimač-idealista, običan glupak i prostak…

Nasuprot ovom ostvarenju, efektne komičarske minijature napravili su Mira Banjac kao od rigidnosti i škrtosti usukana Zinaidna Savišna, Renata Ulmanski kao gruba, odlučna i piću sklona Avdotija Nazarovna, Boris Komnenić kao opsesivni i samoljubivi kockar Kosik. Ipak, u budvanskom Ivanovu se, pored Cvetkovićeve uloge, najviše izdvajao Šabeljski u odličnom tumačenju Petra Kralja: koristeći bogata glumačka sredstva, uvek na neuhvatljivoj granici između komičarskog i dramskog, Kralj je višeslojno osmislio i postavio svoj lik, tako da njegov Šabeljski nije bio samo slab, namćorast, ciničan i žovijalan starac već i osećajna osoba koja ume da se sažali nad drugima (u konkretnom slučaju, prema Sari)... Najviše dilema izaziva igra mlade Jelene Đokić, koja je bila ispunjena oscilacijama; ipak, njena Saša imala je nekoliko uverljivih ljubavnih scena sa Ivanovom.

Nenametljivost u značenjskim i formalnim preispitivanjima ne bi predstvaljala problem da je rediteljev glavni cilj – bogata glumačka orkestracija – urodio plodom; ovako, sa neujednačenim glumačkim ostvarenjima, budvanski Ivanov, koji je gostovao na sceni Ateljea 212, ne ostvaruje neki ozbiljniji rezultat… Dva prema jedan za atinskog.

Ivan Medenica