Izdavački poduhvat - Moderna srpska država 1804–2004 – Hronologija:
Totalna istorija

Knjiga Moderna srpska država 1804–2004 – Hronologija u izdanju Istorijskog arhiva Beograda, koja uskoro treba da izađe iz štampe, ukazuje da je autorski tim primenio metod takozvane socijalne ili totalne istorije u kojoj se na više od 500 stranica prepliću događaji iz politike, kulture, privrede, društva i svakodnevnog života. Ovo je prva knjiga ove vrste u Srbiji, izuzetna i po tome što prvi put na jednom mestu može da se prati ritam razvitka države i ritam razvitka društva

"Zaključen Poštanski ugovor sa kneževinama Vlaškom i Moldavijom o prenosu pisama, novca i dragocenosti.

Bojem na Kosovu Jovana St. Popovića otvoreno Dobrovoljno pozorišno društvo u Kragujevcu.

Posle dva neuspela pokušaja, 1830. i 1837, na inicijativu Ilije Garašanina, ministra unutrašnjih dela, pod čijom je najvišom upravom bila vojska, osnovana najviša visokoškolska ustanova u Srbiji – Artiljerijska škola. Za prvog upravnika postavljen je Franjo Zah.

Južnoslovenski intelektualci u Beču, zajedno sa Vukom Stefanovićem Karadžićem, postigli dogovor o ujednačavanju jezika, tzv. Bečki književni dogovor.

Donet Kaznitelni zakon za policajne prestupe.

Donet nastavni plan i program za osnovne škole, pod nazivom Raspoloženje predmeta koji se u osnovnim učilištima predaju po razredima i polgodijama.

Ljubomir Nenadović napisao prvi udžbenik srpske istorije za osnovne škole u Srbiji.

Inicijativa da Beograd dobije pozorišnu zgradu i stalno narodno pozorište.

Postavljen prvi poštanski kovčežić u Srbiji na zgradi Austrijske konzularne pošte.

Ukazom, pored državnih činovnika u užem smislu, uniformisani i profesori Liceja i gimnazija, okružni fizikusi (lekari), rudarski inženjeri, carinici (đumrukčije), poštanski službenici i službenici srpskih agencija u Carigradu i Bukureštu..."

Ovako, sasvim netipično mirnodopski, počinje hronologija za 1850. godinu kada je Srbija imala 956.893 stanovnika, kada je u Evropi živelo 276.000.000 ljudi, kada su Velika Britanija i Belgija bile prve evropske države koje su železnicom povezale čitavu zemlju. Te iste godine postavljen je prvi podmorski telegrafski kabl između Dovera i Kalea, a Habzburška monarhija je otvorila konzulat u Sarajevu – dokaz sve većih interesovanja za Bosnu.

Ova nasumice otvorena stranica iz Hronologije – Moderna srpska država 1804–2004. koja uskoro treba da izađe iz štampe, ukazuje da je autorski tim primenio metod takozvane socijalne ili totalne istorije u kojoj se na više od 500 stranica prepliću događaji iz politike, kulture, privrede, društva i svakodnevnog života.

Ovo je prva knjiga ove vrste u Srbiji, izuzetna i po tome što prvi put na jednom mestu može da se prati ritam razvitka države i ritam razvitka društva.

Hronologija je nastala kao ideja Ministarstva kulture, odnosno Kancelarije za obeležavanje 200 godina od Prvog srpskog ustanka i stvaranja moderne države Srbije koju je maja 2003. formirala Vlada Srbije. Realizacijom ovog značajnog, pionirskog poduhvata rukovodila je dr Branka Prpa, direktor Istorijskog arhiva Beograda, koji je i izdavač Hronologije. Na ovom projektu radio je tim od 35 stručnjaka, pa su poslednja dva veka srpske istorije prvi put sagledana kao celina, a ne samo kao zbir buna, političkih događaja, ratova, smena dinastija. Ovaj tim stručnjaka gotovo svih profila pokušao je da odgovori na jednostavno i vrlo važno pitanje – koji su to relevantni datumi u srpskoj istoriji.

Tako na primer, Hronologija beleži sve nemire i ključne političke događaje u Sremu, Banatu, Bačkoj u revolucionarnoj 1848, ali i činjenicu da je te godine Vladimir Jakšić u Beogradu počeo redovna merenja i prikupljanja meteoroloških podataka, da je oktobra 1848. u "Zori dalmatinskoj" objavljena pesma Matije Bana Radovanje nad Prizrenom u kojoj se prvi put pominje Jugoslavija, da je te godine u Čačku otvoreno Čitalište...

Hronologija beleži da sto godina kasnije Narodna skupština NR Srbije potvrđuje statute Autonomne pokrajine Vojvodine i Autonomne Kosovsko-metohijske oblasti, da je Maršal Jugoslavije Josip Broz Tito proglašen za prvog počasnog člana SANU-a, da je u Beogradu osnovan Košarkaški savez Jugoslavije. Te godine je uvedena obavezna vakcinacija protiv tuberkuloze i difterije, a slikar Boža Ilić dobija prvu nagradu za slikarstvo vlade FNRJ za najpoznatije likovno delo srpskog socrealizma Sondiranje terena na Novom Beogradu...

Za tim stručnjaka koji su se okupili na ovom projektu rad na Hronologiji je bio vrlo izazovan, uzbudljiv, ali i mukotrpan posao: pokazalo se da su čitavi periodi naše prošlosti nedovoljno istraženi, a da mnoge oblasti – istorija nauke, istorija umetnosti, istorija arhitekture, istorija medicine – još nemaju svoje referentne knjige, monografske ili sintetičke studije.

Posebano iznenađenje, ali i teškoću predstavljala je za autore Hronologije činjenica da je u našoj istoriografskoj literaturi ima mnogo pogrešnih datuma, pogrešnih imena, tako da je bilo proveravanja niza činjenica koje su se u početku činile neupitne. U Srbiji je do 1. januara 1919. na snazi bio Julijanski, a od tog datuma Gregorijanski kalendar, neki autori su događaje datirali po starom, neki po novom kalendaru, neki su kombinovali oba računanja vremena, pa nisu retke ni ozbiljne materijalne greške. Redaktori i autori naglašavaju da i ta hronološka nepouzdanost svakako zamagljuje istorijsku svest. Zbog toga su događaji u Hronologiji do 1. januara 1919. datirani po oba kalendara.

Radi lakšeg praćenja, u Hronologiji su događaji podeljeni na tematske oblasti koje su vidljivo obeležene grafičkim znacima, što omogućava selektivno čitanje i praćenje samo određenih istorijskih tokova. Brojne ilustracije, svojevrsni dokumenti vremena, upotpunjuju ovaj dragoceni hronološki mozaik.

Profesor dr Andrej Mitrović ocenjuje da je Hronologija – Moderna srpska država 1804–2004. poprimila oblike sinteze: "Ona dvestogodišnji razvitak otkriva masom podataka okupljenih u četiri osnovna istorijska područja (kultura, privreda, društvo i politika), koja su i okosnica knjige u čijim se okvirima sintetišu u empirijski sadržaj celovite istorije Srbije. Promena je bila, uz kolebanja, suštinski uzeto civilizacijska, njome se zakoračilo u moderne tokove istorije Evrope. Ova osobita hronološka sinteza izborom reči i pojedinosti teži da snagom podataka pokaže nimalo jednostavan učinak razvoja, da prikaže svakodnevicu kao istoriju, da naznači menjanja strukture društva, da označi nastajanje osnove za privredu novog doba, da uperi pogled na dominaciju kulture savremenog grada i na sporo napredovanje sela, da konstatuje širenje evropskog i negovanje sopstvenog. O dosegnutom znanju se na njenim stranicama govori snagom podataka povezanih hronološkim nizom. U osnovi, reč je o modernoj hronološkoj istoriji treće civilizacije kroz koju je hiljadugodišnjom istorijom prošla Srbija, nakon vizantijske i osmanlijske."

Slobodanka Ast