Kragujevac:
Plač majke božje

Epidemija plakanja ikona koja poslednjih godina vlada u Rusiji, izgleda, stigla u Kragujevac

Na Svetog Savu, 27. januara, u crkvi Svetog Dimitrija u Kragujevcu, proplakale su dve ikone. Reč je o ikonama Bogorodice i Svetog Dimitrija. Ikone su proplakale za vreme jutarnje službe, a to su prvi primetili sveštenik Spasoje Janković i radnici Kovačnice koji su se tog jutra našli u crkvi. Otkako su ikone proplakale, u ovoj crkvi se svakodnevno služi moleban, a broj vernika koji dolaze u crkvu, kao što se i moglo očekivati, drastično se povećao. Vladika šumadijski Jovan, povodom ovog događaja, rekao je: "Ovo što se dogodilo, dogodilo se po Božjem promislu. Činjenica je da je Bog učinio čudo, a mi nismo tu da sudimo, već da se pred tim čudom Bogu molimo." Vernici koji ovih dana obilaze crkvu Svetog Dimitrija različito doživljavaju i objašnjavaju suze na ikonama Bogorodice i Svetog Dimitrija. Komentari se kreću od onog ekstatičnog "Gospod nas priziva" do nimalo iznenađujućih osvrta na vaskoliko srpstvo sa kojim se "nešto čudno dešava", ali i na to da se crkva Svetog Dimitrija nalazi tik uz Sušički potok "kojim je oticala krv Kragujevčana streljanih 1941. u Šumaricama". Naravno, svi su saglasni u tome da plač ikona u svakom slučaju znači opomenu, da nam se ne piše ništa dobro ako se uskoro ne opametimo i tome slično. Otkako se po Kragujevcu proneo glas o ikonama koje plaču, tvrdnje da je re; o vlazi ili kondenzaciji tretiraju se među najrevnosnijim vernicima kao najgore svetogrđe, čak i ako pričate o sopstvenom plafonu.

Ono što celoj priči daje pomalo čudan ton jeste činjenica da je ovo drugi ovakav slučaj u Kragujevcu za manje od godinu i po dana. Naime, početkom septembra 2003. proplakala je ikona Isusa Hrista na Raspeću u crkvi Svetog Save u kragujevačkom naselju Aerodrom. Crkva Svetog Save udaljena je od crkve Svetog Dimitrija jedva oko kilometar. Ikona je proplakala za vreme večernje službe, ali sveštenik ništa nije primetio dok mu jedna vernica, Božana, nije skrenula pažnju. Gospođa Božana je potom sanjala da na raspeće treba postaviti belo platno sa tri izvezena krsta, što je na javi i učinjeno. I ovaj slučaj neki su povezivali sa streljanjem u Šumaricama, jer je crkva Svetog Save podignuta kao prvi spomen-hram streljanim Kragujevčanima, koje je, napomenimo uzgred, Šumadijska eparhija proizvela u novomučenike srpske. Možda nije loše skrenuti pažnju i na to da su i crkva Svetog Save i crkva Svetog Dimitrija podignute u poslednjih nekoliko godina, da još nisu u potpunosti završene, a da u "zemlji seljaka na brdovitom Balkanu" hronično nedostaje novac.

Što se tiče svetog Dimitrija, sveca čija je ikona proplakala i čije ime nosi crkva, postoji jedna zanimljiva priča vezana za njega i Srbe, a koja se može naći na veb-sajtu Srpske pravoslavne crkve. Sveti Dimitrije bio je solunski vojvoda, a tragično je nastradao jer je odbio da progoni hrišćane. Danas u Solunu postoji velelepna crkva podignuta u njegovu čast, a upravo ta crkva je mesto zbivanja ove, kako je posebno naglašeno na sajtu SPC-a, "istinite priče". Događaj se navodno zbio uoči Mitrovdana 1991. godine. Žene koje su se molile u crkvi Svetog Dimitrija u Solunu spazile su na vratima čoveka u okrvavljenoj uniformi vizantijskog vojnika. Jedna od žena je, na osnovu lika sa ikone, shvatila da je to zapravo sveti Dimitrije. Zatraživši vodu, vojnik im je rekao da je Solunjanin, ali da dolazi iz Bosne, gde se vodi borba za pravoslavlje. Na sajtu SPC-a napominje se da se sveti Dimitrije pre toga poslednji put prikazao 1804, uz napomenu da je to godina kada je izbio Prvi srpski ustanak.

Dok je Katolička crkva, kada su čuda u pitanju, sklonija prikazivanjima svetaca, pre svih Bogorodice, pravoslavnoj veri svojstvenije je plakanje, krvarenje ili mirotočenje ikona. Među zemljama u kojima je pravoslavna vera dominantna, po broju plačućih ikona prednjači Rusija, gde ova pojava poprima razmere epidemije. Naime, tamo ne plaču samo ikone po crkvama već su znatno brojnije kućne ikone na kojima se javlja ova čudna pojava. Upravo zbog toga, Ruska pravoslavna crkva je pre pet godina oformila petočlanu ekspertsku komisiju koja treba da utvrdi zašto ikone plaču, i yašto se navodno na čudesan način samoobnavljaju stare i oštećene ikone. Ovaj tim čine dva biologa, dva fizičara i jedan filolog. Nezavisno od ovog tima, saradnici Centra za sudsku medicinu Ministarstva odbrane Rusije došli su prošle godine do zanimljivog otkrića. Posle pet nedelja analiziranja suza sa ikone Bogorodice Kazanske, saradnici ovog centra uspeli su da izoluju čestice krvi, a naknadno je utvrđeno da je krv ljudskog porekla, i to ženska, kao i da je reč o krvi grupe A.

Potpuno je neizvesno i teško dokazivo da ikone zaista plaču. Isto tako je naučno nedokazivo da su te suze loš znak. Međutim, ima nešto u ovoj priči što je empirijski dokazano rđav predznak, a to je često pominjanje pojmova kao što su srpstvo, svetosavlje i 1941 – na jednom mestu.

Jovana Gligorijević