Pozorište:
Urbana virdžina

Milena Bogavac, Dragi tata;
režija: Boris Liješević;
igraju: Vanja Ejdus, Cvijeta Mesić, Slobodan Pavelkić i dr.;
Scena Studio (JDP)

Tema drame Dragi tata, mlade spisateljice Milene Bogavac, mogla bi da se odredi, suvoparnim sociološkim rečnikom, kao "problemi odrastanja i kriza identiteta u grupi mladih delinkvenata iz disfunkcionalnih gradskih porodica". I, zaista, u središtu radnje nalazi se dvoje petnaestogodišnjaka koji sazrevaju pod uticajem, s jedne strane, svojih rasturenih porodica i, s druge strane, uličnog polusveta sastavljenog od dilera, prostitutki, siledžija. Pored ovakvog tematskog kompleksa, i formalna obeležja komada Dragi tata odgovaraju savremenim dramskim trendovima: lapidaran dijalog, poetsko-narativne interpolacije (ovde u vidu razglednica pisanih dragom tati), fragmentarna kompozicija s čestim i oštrim promenama situacija i prostora. Kao najveća vrednost drame, na planu forme, izdvaja se taj jezgrovit, direktan, žargonski, žestok, plastičan govor; on obiluje psovkama, ali se one ne svode na infantilnu provokaciju građanske publike, već ostvaruju funkciju u plastičnom prikazu spomenutog socijalnog miljea i njegovih protagonista.

Iz prethodne analize vidi se da komad Dragi tata ne odstupa bitno od nekih klišea savremene svetske, pa i domaće drame (bez obzira na to da li ćemo taj trend etiketirati, krajnje paušalno, kao in-yer-face, cool drama, novi brutalizam ili nekako drugačije), koji se svode na generacijski senzibilitet, urbani milje, teme odrastanja, nasilja i delinkvencije. Tom utisku doprinosi i uvid da ne postoji neki viši, metaforički plan koji bi transcendirao osnovnu, realističku priču o igrama moći i odrastanju u "tinejdžerskoj mafiji". Umesto sveobuhvatnog metaforičkog plana, uočavaju se, ipak, neka autentična rešenja na nivou pojedinačnih motiva.

Najautentičniji je središnji motiv drame: glavna junakinja, devojčica Milica, oblači se i ponaša kao dečak i insistira na tome da je svi zovu Mali. Ovaj motiv urbane virdžine povezan je sa spomenutim poetsko-narativnim pasažima u kojima Mali govori – u ovim scenama je prava devojčica – tekstove razglednica napisanih za oca koji ih je napustio. Autorka ne vrši psihološko produbljivanje ovog motiva, iako postavka priče pruža takvu mogućnost (idealizacija odsutnog oca, distanciranje od majke prostitutke i alkoholičarke), jer želi da ga koristi samo kao univerzalan, poetski izraz potrage za identitetom ili nade u spasenje. Na ovom konkretnom primeru može da se sagleda i jedna opšta odlika Dragog tate: iako je do kraja uronjen u verodostojan milje i njegove probleme, ovaj komad ne vrši složenu psihološku analizu i društvenu kritiku. Naprotiv, i ovde su, kao i u nekim stranim delima sličnog senzibiliteta, ozbiljne teme spojene s generacijskom zabavom.

Mladi reditelj Boris Liješević opredelio se, u saradnji sa scenografom Aljošom Spajićem, da prilično nezahvalan prostor eksperimentalne Scene Studio Jugoslovenskog dramskog pozorišta, reši na vrlo minimalistički način: s nekoliko stolica i jednim stolom, dok su se prostorne promene uglavnom ostvarivale pomoću svetla. Na taj način dobijen je veliki, slobodan prostor koji je omogućio reditelju da razvije dinamičnu i žestoku scensku igru, adekvatnu energetskom naboju samog komada. Ovakav koncept prostora imao je, dakle, utemeljenje u scenskoj žestini koju tekst traži i u njegovoj montažnoj dramaturgiji s čestim promenama, ali taj koncept, u realizaciji, nije bio zadovoljavajuće sproveden. Svetlosno označavanje prostora (svetlo Svetislav Calić) bilo je muljavo i neprecizno, a ulasci i izlasci nerazgovetni i stilski heterogeni (negde su prava vrata označavala vrata, negde samo zavese i sl.), što je ugrožavalo zanatske standarde predstave.

U radu s glumcima Liješević je ostvario različite rezultate: gluma Vanje Ejdus, u ulozi Milice/Malog, predstavljala je onaj stil igre koji je, valjda, trebalo da odlikuje celu predstavu. U toj ulozi spojena je snažna scenska energija, sveden i kompaktan glumački izraz i uverljiva psihološka odbrana lika, koji oscilira između dečačke drčnosti i grubosti u scenama s drugima i ranjivosti devojčice u monolozima; u osnovi realistička, njena igra se zasnivala na stilizovanim sredstvima, lišenim bilo kakve glumačke ornamentike. Ne tako moderno stilizovane kao uloga Malog, ali realistički uverljivo i tačno postavljene bile su i uloge oštre i iskusne prostitutke Aje (Milena Ražnjatović) i stroge, ali plemenite Ksenije (Jelena Ćuruvija-Đurica).

Spomenuta ornamentika, koja se sastoji u inflaciji sitnorealističkih postupka, bila je prisutna u igri nekih drugih glumaca, prevashodno Cvijete Mesić, koja je postavila lik alkoholičarke Marine, Miličine majke, na farsično prenaglašen način. Nešto drugačija vrsta problema javljala se u igri Srđana Timarova, čiji je diler Filip ostao suviše uopšten, ili Slobodana Pavelkića, čiji je Bane takođe bio nerazgovetan kao lik, a pri tome je donet pomoću spoljašnjih i prenaglašenih sredstava… Kao i posle predstave Druga strana, tako se i sada mogao steći utisak da naši glumci imaju ozbiljne probleme sa onim vidovima savremene drame u kojoj jezgrovite i direktne replike ne trpe "dramsku razradu", već zahtevaju da se ubode jedan, ali tačan emocionalni i misaoni ton.

Ivan Medenica