Hezbolah (ili Hezb Allah, u prevodu "božja partija" ) je libanska islamistička grupa stvorena 1982. godine, sa ciljem da se bori protiv izraelske okupacije južnog Libana. Ova organizacija kao krajnji cilj navodi uspostavljanje islamske vlasti u Libanu, uništenje zapadnog imperijalizma i države Izrael. Nastala je od disidenata šiitskog pokreta AMAL, uz ideološku podršku i finansijsku pomoć Irana i Sirije. Iran je ranih osamdesetih godina prošlog veka u Hezbolahu video novo oružje za sprovođenje politike izvoza islamske revolucije, a Sirija – mogućnost stvaranja isturenog fronta prema Izraelu. Glavne baze nalaze se u oblastima Libana sa šiitskom većinom – u južnim predgrađima Bejruta, u oblasti duž granice sa Izraelom i dolini Beka uz granicu sa Sirijom.

Hezbolah važi za globalnu organizaciju, sa ćelijama koje se nalaze širom sveta, u Evropi, Aziji, Severnoj i Južnoj Americi. Ubrzo nakon osnivanja, organizacija se pročula serijom samoubilačkih napada na izraelske i američke mete u Libanu, kao i otmicama državljana zapadnih zemalja. U njene najveće akcije spadaju samoubilački napad na američki vojni logor u Libanu kamionom punim eksploziva, u kome je poginulo više od 250 marinaca 1983, napad na izraelsku ambasadu u Argentini 1992. (29 žrtava) i napad na jevrejski centar u Buenos Airesu 1994. (95 poginulih).

Tokom izraelske okupacije Južnog Libana (1982–2000) Hezbolah je vodio žestoke borbe sa izraelskom vojskom. Preuzeo je na sebe najveće zasluge za izraelsko povlačenje, što mu je jako podiglo ugled među arapskim stanovništvom, kao jedinoj organizaciji koja je uspela da "pobedi" izraelsku vojsku. Njegova tadašnja borba protiv Izraela pre bi se mogla oceniti kao gerilska, nego teroristička, jer su ciljevi napada uglavnom bili vojni. Nakon izraelskog povlačenja, Hezbolah je povremeno raketirao severne oblasti Izraela, ali većih sukoba do prošlonedeljnih nije bilo.

Polovinom devedesetih, organizacija se transformiše i prerasta i u ozbiljan politički pokret, i bar u praksi deluje suprotno ciljevima iz sopstvene povelje. Kao politička stranka uspeo je da uđe u libanski parlament još 1996, a u aktuelnom sazivu, posle prošlogodišnjih izbora, ima 23 poslanika. Kao i ostale slične organizacije, bavi se i humanitarnim poslovima i vodi mnogobrojne škole, prihvatilišta, sirotišta, koja se finansiraju iz legalnih fondova. Za taj period vezuje se veliko povećanje aktivnosti, sa ciljem širenja tzv. Hezbolahovog modela na slične militantne organizacije koje operišu u regionu. Prema izraelskim i američkim izvorima, Hezbolah ima veliki uticaj na Hamas i druge palestinske militantne organizacije. To ostvaruje preko finansiranja njihovih akcija, obukom pristalica u svojim kampovima i propagandnom aktivnošću. U poslednje vreme sve su češće tvrdnje da je počeo i samostalno da operiše na palestinskim teritorijama, preko sopstvenih ćelija sastavljenih od Palestinaca.

Hezbolah ima političko i vojno rukovodstvo. Glavni politički lider organizacije je šeik Hasan Nasralah, bivši vojni komandant, koji se na tom mestu nalazi od 1992. Duhovni lider organizacije je šeik Mohamed Husein Fadlalah, dok je lider vojnog krila Imad Faez Munija. Prema procenama, njegova vojna snaga sastoji se od nekoliko hiljada boraca, a raspolaže i sa više od deset hiljada raketa sistema "kaćuša", i izvesnom količinom raznih tipova raketa iranskog porekla, dometa do 45 kilometara, koje koristi u prekograničnim napadima na Izrael. Ideološku i finansijsku potporu Hezbolah dobija iz Irana. Prema procenama, iz Irana stiže oko 100 miliona dolara godišnje, dok je Sirija glavni posrednik i snabdevač oružjem, i uz to obezbeđuje i logističku podršku. Sirijska vojska se nalazila na teritoriji Libana od 1976. do 2005, tako da Hezbolah nije mogao da deluje bez njene saglasnosti i podrške. Zbog toga se često smatra za produženu ruku ovih zemalja u regionu. Teško je proceniti da li Hezbolah deluje pretežno samostalno, ili uvek u skladu sa njihovim instrukcijama, ali izraelski analitičari smatraju da često prilagođava svoje aktivnosti sirijskim i iranskim spoljnopolitičkim cijevima.

Do napada Al kaide na Njujork i Vašington 11. septembra 2001, u SAD je važio za najopasniju terorističku organizaciju, u čijim akcijama je stradalo najviše američkih vojnika i civila. Novembra 2001. i formalno je stavljen na američku listu terorističkih organizacija. Ipak, za razliku od borbe protiv Al – kaide, gde su Amerikanci usvojili i taktiku hapšenja i likvidacije terorista, protiv Hezbolaha su do sada pokušavali da se bore uglavnom pritiscima na Siriju i Irak, sa ciljem onemogućavanja njegovog finansiranja i daljeg naoružavanja. Treba reći i da je glava Imada Munije, šefa vonog krila organizacije, ucenjena na 25 miliona dolara. Za razliku od SAD, u Evropi se Hezbolah nalazi na crnim listama samo Italije, Poljske i Holandije, pre svega zbog legitimnog prisustva u libanskom parlamentu i zbog humanitarnih aktivnosti.

Posle ubistva libanskog premijera Rafika Haririja, u martu 2005, usledili su učestali pritisci međunarodne zajednice, pre svega Francuske i SAD, na Siriju da povuče svoje trupe iz Libana. Rezolucija SB UN-a 1559, koju su sponzorisale SAD i Francuska, poziva i na stvaranje jedinstvene libanske vojske, kao jedine vojne sile u zemlji, što bi automatski značilo i razoružavanje Hezbolaha. Ipak, organizacija je do sada uspela da osujeti takve pokušaje, pa je njena vojna moć ostala netaknuta.

M. S.