Znamenite Srpkinje:
Sestre Janković

Svoju ljubav prema igri, kao jedinom životnom cilju, one će iskoristiti na najbolji mogući način: prikupiće i naučno obraditi kulturno nasleđe jedne od naših najlepših grana narodne umetnosti

Zorica Janković

Retki su primeri u istoriji nauke i kulture, kako kod nas tako i u svetu, da se dve rođene sestre potpuno posvete istoj naučnoj oblasti i da u njoj dostignu vrhunac. Sestre Ljubica i Danica Janković su naš primer. Pored toga što su bile prve žene koje su se u Srbiji bavile etnomuzikologijom, istorija nauke im priznaje da su one i začetnice nove naučne discipline – etnokoreologije.

Sestre Janković potiču iz porodice koja je srpskoj nauci i kulturi dala nekoliko značajnih imena. Sa majčine strane to su mitropolit Mihailo (Jovanović), pisac Atanasije Stojković, istoričar Dimitrije Jovanović, kao i sama majka Draga, koja se bavila književnim radom. Otac Stanislav bio je poštanski službenik, a Ljubičin i Daničin brat od strica bio je pesnik Danilo Janković. Nesumnjivo najveći uticaj da se Ljubica i Danica posvete naučnom radu imali su rođeni ujaci, znameniti Tihomir i Vladimir Đorđević, prvi vrsni etnolog, a drugi kompozitor i muzički pisac.

KROZ ŽIVOT: Starija Ljubica rođena je 26. juna/8. jula 1894. godine u Aleksincu, a četiri godine mlađa Danica (rođena 7/19. maja 1898) u Lešnici, u Podrinju. Imale su i sestru Milicu, ali o njoj nema bližih podataka. Nema tačnih podataka ni kada se porodica poštanskog službenika Stanislava Jankovića preselila u Beograd, ali iz Rukopisne zaostavštine sestara Janković, koja se čuva u Narodnoj biblioteci Srbije, saznajemo da su obe završile gimnaziju u prestonici.

Ljubica (stoji prva zdesna) sa folklornom grupom, Tetovo 1926. godine Uvećano

Ljubica je studirala na Filozofskom fakultetu Jugoslovensku i uporednu književnost, srpski jezik, srpsku istoriju i grčki jezik (stari i novi). Diplomirala je 1920, i iste godine u novembru bila postavljena za suplenta Četvrte muške gimnazije. Naredne, 1921. godine, Ljubica će preći u Drugu žensku gimnaziju, položiti profesorski ispit (1922) i kao predavač ostati sve do 1939. Dvogodišnji prekid u nastavi (1922–1923) imaće zbog dodatnog studiranja u Austriji, Nemačkoj, Engleskoj i Francuskoj.

Ljubica Janković, Tetovo 1926.

I Danica je studirala na Filozofskom fakultetu u Beogradu, ali na grupi predmeta: Jugoslovenska i uporedna književnost sa teorijom, srpska istorija, francuski i engleski jezik. Po diplomiranju (1922), Danica će dve naredne godine provesti na studijama književnosti u Engleskoj (Oksford), a po povratku u zemlju prvo će raditi kao suplent gimnazije u Tetovu (1925–1926), zatim kao profesor u Ženskoj učiteljskoj školi u Beogradu, a od 1931. godine u Univerzitetskoj biblioteci. Penzionisana je 1951.

Uz navedeno gimnazijsko i univerzitetsko znanje, na insistiranje ujaka Tihomira i Vladimira sestre su stekle i dodatno obrazovanje; Ljubica je učila violinu i klavir, a Danica violinu, čelo i klavir, dok su obe učile narodne igre. Nažalost, obe sestre su se rano razbolele (Ljubica od Bazedove bolesti, a Danica od dijabetesa), pa će svoju ljubav prema igri, kao jedinom životnom cilju, iskoristiti na najbolji mogući način: uz pravilnu orijentaciju, ispočetka nadgledanu od iskusnih ujaka, prikupiće i naučno obraditi kulturno nasleđe jedne od naših najlepših grana narodne umetnosti, postati vrhunski etnomuzikolozi i osnivači nove naučne discipline – etnokoreologije.

NARODNE IGRE: Početak naučnog bavljenja etnomuzikologijom sestara Janković vezujemo za 1934. godinu, kada su objavile svoje prvo zajedničko delo Narodne igre I i promovisale originalni sistem opisivanja igara koji služi učenju. Iz novih opisa vidi se odnos koraka prema melodiji, zatim nastajanje, tok i završetak koraka i pokreta, njihova transformacija u druge korake i pokrete, njihovo trajanje i pauze. Opis daje i položaj i putanje igrača, kao i njihov odnos u svim formacijama i transformacijama. Sistem beleženja i opisivanja igara sestara Janković ocenjen je u stručnoj javnosti kao najprecizniji i da predstavlja "model jasnoće" (Journal of the International Folk Music Council, vol. III, London 1951, strana 124).

Ljubica i Danica sa majkom Dragom i ocem Stanislavom

Posle objavljivanja prve knjige, sestre Janković su nastavile sistematsko istraživanje, sakupljanje, proučavanje i opisivanje narodnih igara, melodija i pesama. Odlazile su redovno na teren (o svom trošku) i od najboljih igrača, svirača i pevača učile i beležile igru, melodije i pesme. I ovde su uvele svoj sistem rada: "1) svaku igru prvo lično doživeti, tj. naučiti je, pa je onda zabeležiti i opisivati; 2) u svakom kraju ispitati prvo kakav je odnos između igranja i muzičke pratnje, pa beležiti istovremeno sve komponente igre; 3) igre proučiti u vezi sa narodnim životom i kulturnom pozadinom; 4) svaku zabeleženu igru, melodiju i pesmu proveriti" (Rukopisna zaostavština sestara Janković). Rezultat takvog rada bilo je objavljivanje Narodnih igara II 1937. godine i Narodnih igara III dve godine kasnije. Odmah zatim, uprava Etnografskog muzeja u Beogradu pozvala je Ljubicu da osnuje Odsek narodnih igara i da vodi Odeljenje za muzički folklor, za koje je već pet godina sestra Danica, kao spoljni saradnik, prikupljala i beležila narodne melodije. Ljubica je ponudu prihvatila i na tom poslu ostala narednih 11 godina.

U radnoj sobi u Podrinjskoj 4

Godine 1947. Danica je postavljena za honorarnog naučnog saradnika Etnografskog instituta Srpske akademije nauka, dok će Ljubica 1963. godine biti izabrana za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti.

Paralelno sa muzejskim radom Ljubica je sa Danicom nastavila sa obilaženjem terena, sređivanjem građe i objavljivanjem narednih tomova Narodnih igara. Narodne igre IV objavile su 1948. godine, peti tom 1949, šesti tom 1951, sedmi 1952. i osmi 1964. godine. Ukupno su, u ovoj dragocenoj zbirci narodnog stvaralaštva obuhvatile više od 900 igara.

Dom sestara Janković u Podrinjskoj 4 u Beogradu

Pored obimnog rada na Narodnim igrama, svakako njihovom životnom delu, sestre Janković su objavile i niz naučnih radova iz svoje oblasti, dok se Danica uspešno bavila i prevodilačkim radom (prevela nekoliko dela znamenitih engleskih i francuskih pisaca). Sestre Janković su bile i članovi više stranih i međunarodnih stručnih organizacija. Ljubica i Danica su bile dopisni članovi Međunarodnog arhiva za igru u Parizu (pre Drugog svetskog rata), kasnije Međunarodnog savetodavnog odbora za narodnu muziku u Londonu i Nacionalnog komiteta za narodnu umetnost Sjedinjenih Američkih Država, dok je Danica bila i član Engleskog društva za narodne igre.

UVEK ZAJEDNO: Ceo život provele su zajedno u porodičnom domu u Beogradu, u nekadašnjoj Podrinjskoj ulici broj 2. Obe su dugo bolovale i jedna drugoj pomagale (Danica je punih trideset godina život održavala injekcijama). Danica je umrla u subotu 18. aprila 1960, tri godine kasnije majka Draga, a Ljubica u petak 3. maja 1974. godine. Počivaju u porodičnoj grobnici na Novom groblju u Beogradu.

Zorica Janković, istoričar i kustos Istorijskog muzeja Srbije