Novogovor:
Polis

Polis je grčka reč koju prevodimo kao "grad država". To je loš prevod, jer običan polis nije bio mnogo sličan gradu, a bio je mnogo više od države...

Starogrčki polis je velikim delom temelj onoga što danas nazivamo zapadnom civilizacijom – a civilizacija je samo prevod na latinski jednog od mnogih značenja pojma polis.

Još od Homera, reč polis ima najmanje tri značenja: gradsko naselje, samostalna politička (eto, nema druge reči) zajednica nalik današnjoj državi i, najzad, skup građana u smislu uređene zajednice. Čuvena Aristotelova definicija čoveka kao društvene životinje može se prevesti i kao "Čovek je biće koje živi u polisu".

Nema ni jednostavnog objašnjenja zašto u Grčkoj – i samo u Grčkoj – nastaje mreža često zaraćenih polisa, koju je u osnovi srušilo tek Filipovo i Aleksandrovo osvajanje. Do tada "Grk, uprkos zahtevima zdravog razuma, nije mogao da se natera da polis s njegovim punim i svestranim životom žrtvuje jednom širem ali manje zanimljivom jedinstvu". Aristotel je smatrao da polis od 10 građana ne može da postoji jer nije samodovoljan, a onaj od 100.000 građana bio bi besmislen jer ne bi mogao da upravlja sobom kako treba. Najbolje je da se svi građani jednog polisa međusobno poznaju. Mozaik grčkih polisa činilo je na početku u istočnom Mediteranu oko dve stotine nezavisnih jedinica, a posle kolonizacije od VIII do VI stoleća bilo ih je oko 1500, sa mnoštvom političkih, verskih i kulturnih razlika.

"Od Heroneje ima dvadeset stadija do Panopeja, fokidskog grada – ako se gradom mogu nazvati mesta koja nemaju upravu, gimnasion, pozorište, trg ni javnu česmu", kaže Pausanija, Grk koji je živeo u vreme rimske vladavine. Njegova nedoumica važi i danas, bez obzira što današnji supergradovi tvrde kako imaju sve, čak i pešačke zone za građane.

Aleksandar Ćirić