Likovni bijenale mladih – Vršac
Vremenski kod
Svaki novi bijenale otvaran je u nadi da su najžešće
tektonske aktivnosti prošle i da se teren postepeno smiruje
Selektor
ovogodišnjeg Bijenala mladih u Vršcu beogradski istoričar umetnosti
Slavko Timotijević tekuću manifestaciju solidno je opremio provokativnim
i zvučnim sloganima. U nameri da se naznače aktuelni tokovi u umetnosti
i društvu, za generalni naslov Bijenala uzeta je sintagma "S leve na
desnu stranu – s desne na levu", naziv rada konceptualnog umetnika
iz 70-ih godina Raše Todosijevića. Nadnaslov Bijenala čini odrednica
"Paradoksi vremena", dok se podnaslovom "Strah i nada"
želela definisati psihološka potka života u našoj sredini. Navedenim
nad/pod/naslovima nije zadat tematski okvir, niti je direktno
problematizovan socio-politički angažman mladih umetnika, već su na taj
način pre svega načinjene naznake karakteristika aktuelnog vremenskog kôda
pod čijom dominacijom stvaraju mladi jugoslovenski umetnici.
Četvrti jugoslovenski likovni bijenale mladih u Vršcu otvoren je 8.
jula i trajaće do kraja avgusta. Ove godine načinjena je izuzetno obimna
i demokratična selekcija kojom su obuhvaćeni radovi više od sto
umetnika, među kojima je i desetak autora iz Holandije, Austrije,
Italije, Rumunije, Bugarske. Radovi su ostvareni u najširem spektru
umetničkih postupaka i poetika, u domenu slike, skulpture, fotografije,
performansa, akcije, intervencije, ambijenta, instalacije, objekta, video
instalacije, bilborda... I pored brojnih prepreka i ograničenja u pogledu
dostupnosti materijala i mogućnosti korišćenja novih tehnologija, većina
mladih jugoslovenskih autora s velikom umešnošću i izuzetnom stvaralačkom
energijom artukuliše svoje umetničke zamisli. Za razliku od prethodnih
bijenala, gde su radovi inostranih umetnika predstavljani u sklopu
zasebnih izlagačkih celina, ove godine oni su homogenizovani sa
ostvarenjima jugoslovenskih umetnika i ravnopravno učestvuju u
konkurenciji za nagrade, te je na taj način naznačena težnja ka
internacionalizaciji ove manifestacije.
Od osnivanja Bijenala mladih 1994. godine, organizatori su umetnicima
obezbeđivali izlagačke prostore izuzetnih kvaliteta i karakteristika.
Kao sedište Bijenala adaptirana je i promovisana Konkordija, jedno od
najznačajnijih vršačkih klasicističkih zdanja iz XIX veka, koje je
ubrzo postalo i jedno od najreprezentativnijih izložbenih prostora u
zemlji. U proteklom periodu radovi umetnika su predstavljani i u staroj
Apoteci na stepenicama, staroj Pčelarskoj banci na Gradskom trgu, Vršačkoj
kuli, u neobičnim, arhaičnim podrumima, kao i mnogim drugim jedinstvenim
ambijentima širom grada. Ove godine izložbena mapa Bijenala proširena
je još jednim zanimljivim punktom – prostranim kompleksom Starog mlina.
Ovaj napušteni industrijski objekat otkrio je izvanredne izložbene
potencijale, ali je ujedno i veoma zahtevan u pogledu eventualne buduće
adaptacije u stalni izlagački prostor Bijenala.
Ovogodišnji Bijenale pripremljen je u veoma kratkom vremenskom periodu
i pod izuzetno teškim finansijskim okolnostima, bez podrške zvaničnih
institucija kulture, te je on, pre svega, proizvod ekstremnog napora
organizatora da se održi kontunuitet ove manifestacije. Samim tim su i
umetnici bili suočeni sa mnogim organizacionim problemima. Recimo, u
vreme zvaničnog otvaranja Bijenala, kada je prisutan najveći broj izlagača,
kritičara i publike, još nisu bila aplicirana imena autora i radova. Često
nazivi radova čine integralni deo rada, te su oni bitna smernica za
potpunu recepciju dela. No suočeni sa nedovršenom postavkom, mnogi
umetnici reagovali su tako što su na zid pored svog rada upisivali nužne
podatke. U datim okolnostima to nije bio vandalski gest, već zdrava i
svrsishodna reakcija. Budući da je izložba u vreme vernisaža bila u
završnoj fazi postavke, ali i zbog neophodnosti vrednovanja performansa i
akcija premijerno izvedenih tokom samog otvaranja, najavljeno je da će žiri
svoje odluke o nagradama doneti tokom nedelje koja je usledila. No, i u
tom pogledu je kašnjenje evidentno.
Po svojoj osnovnoj koncepciji Bijenale mladih predstavlja jednu od
najznačajnijih startnih tačaka karijera mladih umetnika. Podsetimo se da
je od početka 60-ih godina, pa sve do 1991. godine, Jugoslovenski
bijenale mladih u Rijeci bio izuzetno značajan za promociju i
valorizovanje stvaralaštva mladih umetnika. Tokom tri decenije, za
najbolja ostvarenja nagrađivani su: Branislav Protić, Olga Jančić,
Radislav Trkulja, Vlada Veličković, Peđa Nešković, Miroslav Šutej,
Dragan Mojović, Aleksandar Cvetković, Ante Marinović, Željko Kipke,
Dragoslav Krnajski i mnogi drugi danas važni umetnici srednje i starije
generacije. Devedesete godine, koje su otpočele ratovima i teritorijalnim
cepanjima, oduzele su mladim umetnicima sa prostora sadašnje Jugoslavije
mogućnost učešća na toj manifestaciji. U novoformiranom kulturnom
prostoru taj je nedostatak nadomestio Jugoslovenski bijenale mladih,
ustanovljen u Vršcu 1994. godine. Svaki novi bijenale otvaran je u nadi
da su najžešće tektonske aktivnosti prošle i da se teren postepeno
smiruje. Period između svaka dva Bijenala bio je prožet strahom da li će
sledeći biti moguć. Ipak, bez obzira na to da li će naredne dve godine
proći u tenziji "između nade i straha" ili u apatiji "bez
nade – bez straha", nužnost i potreba opstanka Bijenala mladih je
nesumnjiva.
Danijela Purešević
