Miroljubivi osvajači
Vikinški muzej u Oslu svojevrsno je svedočenje da "skandinavizacija Evrope" nije uvek imala današnje značenje
Hiljadugodišnjoj
monarhiji u Norveškoj, kraljevini koja je tek 1905. godine stekla svoju
samostalnost, prethodila su više od dva veka nadaleko poznate vikinške
brutalnosti, kako tvrde zapadni istoričari, ili slavne istorije
kolonizacije i trgovine, prema norveškim izvorima.
Jedna od najvećih turističkih atrakcija u Oslu, pored Munkovog muzeja, kuće Henrika Ibzena, Vigelandovog parka skulpture i mnogih drugih zanimljivosti, jeste Vikinški muzej. U muzeju se nalaze tri vikinška broda: Oseberg, Gokstad i Tune, koja su pronađena krajem prošlog i početkom ovog veka, i svedoče o slavnoj vladavini Vikinga u periodu od 800–1050. godine. Pljačkaškim pohodom na severnu obalu Engleske 793. godine počinje saga o Vikinzima, narodu koji mnogi smatraju pljačkašima, silovateljima i ubicama koji su svuda za sobom ostavljali pustoš. Međutim, norveški istoričari tvrde da je to samo delimično tačno, a da su Vikinzi zapravo bili mirni osvajači čija je misija bila kolonizacija i trgovina. Istoričari takođe kažu da Vikinzi, na primer, nikada nisu nosili kacige sa rogovima, već da je to Diznijeva fantazija.
Norveški Vikinzi ubrzo su svoje carstvo proširili na severnu Škotsku i Irsku (840. godine osnovali su grad Dablin, gde su vladali do 1171. godine), Šetlandska ostrva, Grenland i Island. Današnji Island jeste direktna posledica vikinške kolonizacije, dok se na Grenlandu vikinška kultura nije održala iz nepoznatih razloga. Legenda kaže da je vikinški osvajač Leif Erikson otkrio Ameriku 1001. godine, što su naučnici novijeg doba demantovali tvrdeći da je jedan drugi Viking prvi stigao do "obećane zemlje". Za potrebe mnogobrojnih ekspedicija i osvajanja, Vikinzima su izgradili brze i izdržljive brodove, a činjenica da su nekoliko puta stigli do američkog kontinenta govori o njihovom majstorstvu u brodogradnji.
Brod Oseberg, prvi na ulasku u Vikinški muzej, iskopan je 1904. godine na groblju istoimene farme. Ovaj brod je sagrađen negde između 815–820. godine, a petnaestak godina kasnije pretvoren je u grobnicu dve nepoznate žene, od kojih je jedna bila visokog ranga, te je dobila ime kraljica Oseberg. Posmrtni ostaci nepoznatih žena pronađeni su na krmi broda u svojevrsnoj "zagrobnoj komori" konstruisanoj od treseta i pokrivenoj naslagama plave gline. Neki predmeti od tekstila (svila, vuna, koža) i drveta su zahvaljujući izuzetnim konzervatorskim osobinama gline pronađeni u dosta dobrom stanju, dok su drugi predmeti od mekšeg drveta bili podvrgnuti metodi impregnacije uljem od lana, nakon kuvanja u ključalom rastvoru stipse. Smatra se da su pljačkaši grobova odneli srebro, zlato i nakit i ostale dragocenosti sahranjene sa tzv. kraljicom i njenom družbenicom. Sam brod je dug 22 metra, napravljen je od hrastovog drveta, a zbog broja rupa za vesla pretpostavlja se da je brodom upravljalo 33 muškarca. Na osnovu konstrukcije broda, naučnici su zaključili da je ovaj brod najverovatnije služio nekom kralju za kraća putovanja po mirnom moru.
Osvajački brod Gokstad, za koga se smatra da je doplovio do Amerike, dugačak je 24 metra, a njegova kobilica je za razliku od Oseberga mnogo čvršća po konstrukciji. Bočne strane broda, sa rupama za vesla koje se mogu zatvoriti, dovoljno su uzdignute i govore o tome da je brod napravljen za plovidbu po jakim talasima i nemirnom moru. Arheolozi su, za vreme iskopavanja 1880. godine, pronašli ostatke 64 štita prikačena za spoljašnju stranu broda. Ovaj najveći i najrobustniji vikinški brod napravljen je negde oko 890. godine, a kasnije je upotrebljen kao grobnica nepoznatom vikinškom starešini. Treći brod Tune deluje prilično neubedljivo budući da pokušaj rekonstrukcije nije uspeo. U muzeju je izložen samo trup broda i drvena grobnica sa posmrtnim ostacima jednog čoveka na visokom položaju. Darovi i lične stvari pokojnika sa ovog broda nisu se održali usled loših uslova konzervacije, a dragocenosti sa oba broda odneli su pljačkaši grobova.
Vikinzi su verovali u život posle smrti: na Osebergu su, zajedno sa ženama, pronađene četiri saonice, jedna drvena kola za vuču i više od 12 konja, kompletan kuhinjski pribor (gvozdeni kotao, drvena posuda, nož...), pribor za tkanje, tapiserije, oruđe za rad u polju, muzički instrumenti u obliku zvečke. U večnoj kući nepoznatog poglavice na Gokstadu pronađene su jedne saonice i tri mala broda napravljena po ugledu na velike brodove – verovalo se da će pokojnik ploviti nebeskim morima, isto kao i zemaljskim.
Biljana Vasić
