Umetnost kraja veka
"Novi" pop-mix
Dobro došli na Njujoršku scenu! Odnosno, na izložbu koja, kroz najaktuelniju produkciju 28 umetnika uglavnom mlađe generacije, predstavlja trend aspekte jedne razuđene i heterogene scene
Krajem osamdesetih se govorilo o kulturnom nomadizmu, početkom devedesetih o multikulturalizmu, sada, kada se nalazimo na kraju decenije, veka i milenijuma, suočavamo se sa fenomenima "crossover"-a, odnosno gubljenja fiksnih prostorno-vremenskih koordinata, poništavanja granica, i totalnog stilskog i tematskog pluralizma.
"Crossover" se vezuje za Njujoršku scenu koja sama po sebi predstavlja melting pot najrazličitijih kulturnih uticaja, umetničkih i modnih trendova, i koja kroz ovaj "novi" pop-mix pokušava da povrati kulturni primat koji su poslednjih godina preuzeli evropski centri, poput Berlina i Londona.
U okvirima savremene umetničke produkcije, "crossover" označava heterogenost ideja i formi, povezivanje i mešanje različitih i često ne-umetničkih disciplina, pravaca, medija i tehnika.
Međutim, ova kovanica, koja istovremeno aludira na procese prelaza, preskoka i ukrštanja, želi da ukaže na širu društvenu realnost u kojoj se zaista gube oštre granice i distinkcije između kategorija prirodnog i artificijelnog, realnog i virtuelnog.
Ova
situacija je proizvod naučnih dostignuća na polju genetike i medicine (od kloniranja,
veštačkog oplođenja, genetskog inženjeringa, promene pola, do plastične hirurgije),
astrofizike (otkrivanje novih galaksija), kompjuterske tehnologije (razvoj artificijelne
inteligencije) i globalne medijske povezanosti. Danas se pre može govoriti o virtuelnim i
veštačkim svetovima koji ne samo da simuliraju već počinju da zamenjuju realnost, nego
o gubljenju granica između kategorija prirodnog i artificijelnog. Umetnost kraja
devedestih markira i potencira situacije u kojima realnost deluje "pomereno", u
kojima se različiti konteksti preklapaju i koje na kraju krajeva dovode do
destabilizacije i obrtanja pozicija i uloga dela, umetnika i publike. Instalacije i
ambijenti mlađih njujorških umetnika predstavljenih na ovoj izložbi ("I Love New
York - Crossover u savremenoj umetnosti", Ludwig muzej, Keln) osmišljeni su na
način da dezorijentišu posmatrača, odnosno da stvaraju fiktivni osećaj bivanja
"ovde ali i negde drugde", unutar rada ali i na sceni u ulozi publike ali
istovremeno i u ulozi aktera. Tako ulazak u izlagački prostor, unutar
"ozbiljne" muzejske institucije, zahvaljujući intervenciji mladog umetnika
Piotra Uklainskog, deluje kao silazak u neku NY glam & glitter diskoteku iz 70-ih,
preko plastičnih stepenica koje se osvetljavaju odozdo raznobojnim svetlima, po jungle
i garage ritmu.
| Ako je Amerika kolektivni medijski spektakl u kome svako može participirati, od predsednika države do stažistkinje, onda i anonimni posmatrač jedne izložbe ima pravo na svojih pet minuta, ne slave, kako bi rekao Vorhol, već boravka na sceni, na zamračenom podijumu fiktivnog striptiz bara, u radu Džeka Pirsona na kome međutim ne nalazimo ni traga od uzbuđenja i nagih ženskih (ili muških) tela |
Dobro došli na Njujoršku scenu! Odnosno, na izložbu koja, kroz najaktuelniju produkciju 28 umetnika uglavnom mlađe generacije, predstavlja trend aspekte jedne razuđene i heterogene scene. Jedini umetnik starije generacije je Dan Gram, čiji rad predstavlja referentnu tačku i istorijsko uporište ovih novih "crossover" tendencija.
Ako je Amerika kolektivni medijski spektakl u kome svako može participirati, od predsednika države do stažistkinje, onda i anonimni posmatrač jedne izložbe ima pravo na svojih pet minuta, ne slave, kako bi rekao Vorhol, već boravka na sceni, na zamračenom podijumu fiktivnog striptiz bara, u radu Džeka Pirsona na kome međutim ne nalazimo ni traga od uzbuđenja i nagih ženskih (ili muških) tela. Ostaje samo praznina, par neonskih natpisa i još po neki posmatrač koji je slučajno deo iste tačke, da govori o voajerizmu i egzibicionizmu, socijalnoj margini i degradaciji, o "tamnim stranama" društva spektakla.
Međutim, na izložbi ne nedostaju prave zvezde, poput Dejvida Bouvija i Lori Anderson, Kim Gordon iz grupe "Sonic Youth" sa svojim slikarskim radovima unutar ženske grupe "free time" ili Pol D. Milera alias DJ Spookyja, disk-džokeja, grafiti-umetnika, teoretičara i pisca, poznatog u alternativnim Njujorškim krugovima. Kontaminacija različitih disciplina, posebno savremene umetnosti i pop muzike jeste jedna od dominantnih karakteristika NY scene još od perioda Vorhola i "Velveta", koja sada u devedesetima sa boomom techno i MDMA kulture ponovo izbija u prvi plan. O tome svedoče slike Gari Langa koje formalno poznavaocu američkog slikarstva mogu izgledati kao reminiscencije velikana poput Keneta Nolanda ili Frenka Stele, ali koje svojim optičkim efektima definitivno emituju duh i "zvuk" 90-ih. Muzika takođe postaje deo skulptura u radu Carlsa Longa, koji godinama sarađuje sa pop grupom "Stereolab". Iako se njegovi radovi tehnički mogu definisati kao skulpture, oni su prvenstveno asemblazi elemenata i materijala stavljenih na raspolaganje publici koja sa slušalicama na ušima i uz inspirativne ili terapeutske zvuke muzike može da se prepusti kreativnom radu i zabavi.
Ukoliko je u novom američkom slikarstvu prisutna intencija "izlaženja iz slike" ili prevazilaženja dvodimenzionalnosti i simuliranja ambijenata koji okružuju posmatrača, kao u radu Džesike Stokholder, ili u slučaju skulpturalnih radova, interaktivnost i upotreba muzike za integrisanje posmatrača u "imaginarni" prostor rada, jasno je da se radi o konstruisanju efekata koji su do sada bili karakteristični za instalacije, uglavnom realizovane uz pomoć filmske, video i elektronske tehnologije. I na ovoj izložbi brojni su radovi koji koriste video i nove medije, u nekim slučajevima u kombinaciji sa slikarstvom i performansom, kao Ceril Donegan u radu "I love NY", ili sa fotografijom, poput Toni Oslera i prelepe tehno-geiše Mariko Mori, koja u svojim foto i video radovima inkarnira ženske likove iz tradicionalne japanske mitologije i savremene pop i strip kulture. Nasuprot fantastičnim tehno-vizijama Mariko Mori, koje deluju kao najsavremenija kompjuterska igra, u radovima drugih umetnika suočavamo se sa "planetarnim problemima" izazvanim industrijskim zagađenjem: u video instalaciji Daga Atkina sa atmosferom klimatske i ambijentalne katastrofe; u radu Toma Merika sa problemom nastanka životinjskih vrsta i stereotipnog načina prikazivanja ljudskog straha od "osvete prirode i monstruma koje generiše" i to kroz plastičnu skulpturu džinovskih dimenzija u obliku Diznijevskog dinosaurusa zaglavljenog između zidova, tavanica i poda. Angažovani karakter radova promalja se kroz ironiju i humor, kao i kroz slojeve holivudskih citata i stereotipova duboko usađenih u kolektivnu svest. Upravo iz ovog neograničenog repertoara popularnih medijskih pseudo-mitova i ikona, kao i iz tradicije moderne umetnosti (od istorijskih avangardi do neo-avangardi 60-ih i 70-ih) mladi umetnici crpe modele i formalna rešenja tako da na prvi pogled umetnost 90-ih izgleda kao redizajnirane šezdesete, u kojima je radikalnost i ideologija zamenjena ironijom, humorom, efektnom provokacijom i dobrim izgledom. Međutim, iza ove ružičaste glazure kriju se dramatični aspekti halucinantne realnosti kraja veka: gubitak identiteta i međuljudske komunikacije, društvene otuđenosti, marginalizacije i kulturološke uniformnosti.
Dobrila Denegri
