In memoriam – Toni Skot (1944–2012) >

Prvi i poslednji korak

Nije retkost u istoriji da se dvojica braće bave istom umetnošću. Ipak, mada celokupna istorija filma jedva da traje malo duže od jednog stoleća, teško da i u jednoj drugoj umetnosti braća igraju toliko veliku ulogu. Oni skloni simbolizmu razlog bi možda tražili i u podatku da istorija filma zapravo i počinje braćom, braćom Limijer, Ogistom i Lujem. Mlađi od braće Skot, Toni, brat Ridlijev, izvršio je samoubistvo 19. avgusta, skočivši s mosta, kao Branko Ćopić

Ima tome i skoro petnaest godina da sam napisao kratku priču o rođenoj braći, Vilijamu Džejmsu – psihologu i Henriju Džejmsu – piscu, a na tragu arhetipa o Kainu i Avelju, odnosno na fonu onog uvodnog fragmenta iz petog poglavlja Andrićeve Proklete avlije ("To je u novom i svečanom obliku drevna priča o dva brata. Otkako je sveta i veka postoje, i neprestano se ponovo rađaju i obnavljaju u svetu – dva brata-suparnika. Jedan od njih je stariji, mudriji, jači, bliži svetu i stvarnom životu i svemu onom što većinu ljudi vezuje i pokreće, čovek kom sve polazi za rukom, koji u svakom času zna što treba a šta ne treba učiniti, šta se može a šta ne može tražiti od drugih i od sebe. Drugi je sušta protivnost njegova. Čovek kratka veka, zle sreće i pogrešnog prvog koraka, čovek čije težnje stalno idu mimo onog što treba i iznad onog što se može. On je u sukobu sa starijim bratom, a sukob je neminovan, gubi unapred bitku."). Sjetio sam se drevne priče o dva brata nakon vijesti o samoubistvu Tonija Skota. 19. augusta ove godine, nešto malo iza podneva, Skot se ubio skočivši s mosta u Los Anđelesu.

U SENCI: Svako ko je u posljednjih trideset godina barem ponekad išao u bioskop i barem ponekad gledao filmove na televiziji, vidio je neka od njegovih djela. On je snimio Top Gun (1986), on je snimio Pravu romansu (1993) po scenariju Kventina Tarantina, i to prije filma Pulp Fiction, prije nego je, dakle, Kventin Tarantino, da variram onu frazu Rejmona Kenoa o Borisu Vijanu, postao Kventin Tarantino, on je snimio Špijunsku igru (2001) sa Robertom Redfordom i Bredom Pitom, da pomenem samo najpoznatije. Tu je još i cijeli niz uspješnih i popularnih žanrovskih filmova u kojima su glumili Tom Kruz, Denzel Vašington, Džon Travolta, Vil Smit, Robert de Niro, Džin Hekmen i ostala holivudska krema.

Ipak, usprkos svemu tome, Toni Skot je po pravilu bivao u sjeni svog starijeg brata – Ridlija. U vikipedijskom sažetku ta se činjenica prilično hladno formuliše kroz informaciju da makar su mu filmovi skoro uvijek bili komercijalno uspješni, Toni Skot nikada nije bio niti nominovan za Oskara, a nije bio ni favorit kritike. Sedam godina stariji Ridli zbilja je "mudriji, jači, bliži svetu i stvarnom životu i svemu onom što većinu ljudi vezuje i pokreće, čovek kom sve polazi za rukom, koji u svakom času zna što treba a šta ne treba učiniti, šta se može a šta ne može tražiti od drugih i od sebe".

BRAĆA: Od Osmog putnika (Alien) i Istrebljivača (Blade Runner) preko Telme i Luiz te Gladijatora do Robina Huda i Prometeja, on je pisao (i još uvijek piše) filmsku istoriju, superioran spram mlađeg brata i što se tiče kritičarskih fanfara, i što se tiče filmskih nagrada, i što se tiče društvenog prestiža (kraljica Elizabeta dala mu je i plemićku titulu), ali i što se tiče reputacije među tzv. širokim narodnim masama.

Nije rijetkost u istoriji da se dvojica braće bave istom umjetnošću. Ipak, mada cjelokupna istorija filma jedva da traje malo duže od jednog stoljeća, teško da i u jednoj drugoj umjetnosti braća igraju toliko veliku ulogu. Oni skloni simbolizmu razlog bi možda tražili i u podatku da istorija filma zapravo i počinje braćom, braćom Limijer, Ogistom i Lujem.

Samo nekoliko dana prije smrti Tonija Skota, jedna od globalno najzapaženijih vijesti bila je ona o pretvaranju bratskog režiserskog tandema Vakovski (Leri i Endi) u bratsko-sestrinski; Leri je, naime, promijenio pol i sada se zove Lana Vakovski. U istoriji filma važni su i braća Darden, braća Tavijani, braća Koen. Braća Fareli ne dosežu njihove umjetničke domete, ali su dobro znani svim savremenim ljubiteljima komedije.

NEMINOVNI SUKOB: Iako su osnovali zajedničku producentsku kuću prije blizu pola vijeka, Ridli i Toni Skot nikad nisu bili braća Skot na način usporediv s braćom Darden ili braćom Koen, nisu, hoću reći, zajedno pravili i potpisivali filmove. Ako je priča o njima dvojici varijanta drevne priče o dva brata, onda su možda bratski režisersko-scenaristički tandemi jedan od načina da se izbjegne neminovni sukob u kojem jedan od braće mora da bude poražen. U citiranom fragmentu, Ivo Andrić govori da je arhetipski mlađi brat čovek pogrešnog prvog koraka. Pretjerano je možda porediti Tonija Skota sa Džem-Sultanom i tražiti u njegovoj filmografiji analogije s pogrešnim prvim korakom. Prvi Skotov film je relativno atipičan za njega, artističkiji na neki način od većine kasnijih filmova, vampirska Glad, sa Katrin Denev i Dejvidom Buovijem; drugi je Top Gun, onaj koji se najčešće pominje i u brojnim rutinskim agencijskim nekrolozima. Nikad Toni Skot nije bio ni nominovan za Oskara, no Take My Breath Away, pjesma grupe Berlin iz Top Guna, dobila je i Oskara i Zlatni globus. Valjda i zato što je film mlada umjetnost, u njemu je ponajmanje fantazmi o (dugo)vječnoj posthumnoj slavi. Silne će svjetske radio-stanice i kafane i u nadolazećim decenijama puštati Take My Breath Away, u originalu i u obradama, a ljudima će, čak i onima koji nisu gledali film, pjesma češće prizvati sjećanje na Top Gun nego na grupu Berlin. Dovoljno za mali zemaljski zagrobni život, da ne kažem – besmrtnost.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---