125 godina Siemensa u Srbiji >

Od kralja Milana do danas

Prva javna termoelektrana, prva električna centrala, prva automatska telefonska centrala, udobniji prevoz za Beograđane, blještavi sjaj pozornice Narodnog pozorišta u Beogradu i mnogo entuzijazma

Dekadu pre nego što će zakoračiti u XXI vek, Beograd je imao svega 60.000 stanovnika. Gradom koji je tek počeo da poprima evropski izgled, 14. oktobra 1892. godine krenuo je prvi tramvaj sa konjskom vučom. Niko tada nije ni slutio kakva je budućnost ovog najrasprostranjenijeg sistema javnog prevoza. Još manje da će dvadeset godina kasnije taj čudesni tramvaj umesto konja pokretati električna energija i da će do balkanskih ratova prevesti oko 7,5 miliona putnika. Sa početkom elektrifikacije Beograda, u Srbiju 1887. godine dolazi nemačka kompanija Siemens. Pionir od samog početka, Siemens, učestvuje u izgradnji prve javne termoelektrane na Dorćolu koja je puštena u pogon 6. oktobra 1893. godine. Danas se na mestu prve srpske termoelektrane, u Skender-begovoj ulici broj 51, nalazi Muzej nauke i tehnike.

Nedaleko odatle, u zgradu Narodnog pozorišta, u kojoj se uveliko igrala predstava Narodni poslanik Branislava Nušića, 1898. godine dolazi znameniti srpski pozorišni glumac Dobrica Milutinović. Bio je prvak Drame nacionalnog teatra više od pola veka i sa ogromnim uspehom igrao je niz uloga iz klasičnog pozorišnog repertoara i likove iz nacionalnog repertoara. U Beograd je došao 1898. na poziv tadašnjeg upravnika Narodnog pozorišta Branislava Nušića. Iste godine Siemens oprema pogone i osvetljenje zgrade Narodnog pozorišta. Tako je počela saradnja dve institucije koja traje i danas.

Dve godine nakon toga, Siemens učestvuje u izgradnji prve električne centrale na Teslinim principima polifaznih struja. U hidrocentrali "Pod gradom" na reci Đetinji u Užicu postavljaju se generatori Siemens-Halske.

Par godina kasnije gradi se Hidroelektrana "Vučje" kod Leskovca druga po starosti hidroelektrana u Srbiji (2005. godine biće uvrštena u svetsku baštinu tehnike, koju čini još svega šezdesetak objekata). Podignuta je novcem 168 akcionara Leskovačkog električnog društva. Oprema, u koju spada i prvi dalekovod u Srbiji – od Vučja do Leskovca (16 km) – kupljena je za 152.700 dinara u zlatu od nemačke firme "Siemens-Halske", a gradnja je poverena Josifu Granžanu, poreklom iz Velikog Bečkereka. HE "Vučje" počela je svoj rad sa dva hidroagregata marke Siemens-Halske od po 139 kW.

Nastupa decenija u kojoj se prepoznaje potencijal vode. Na levoj obali Nišave, na samom izlasku iz Sićevačke klisure, 1908. godine podignuta je hidroelektrana "Sveta Petka". Opština grada Niša je sa firmom Siemens-Schukert potpisala ugovor ne samo o izgradnji i montaži dve horizontalne Francisove turbine od po 300 KS, sa ručnom i automatskom regulacijom. Ugovor je sačinjavao i odredbe o postavljanju generatora snage 250 kilovata za proizvodnju trofazne struje učestalosti 50 herca, izgradnji dalekovoda dužine 23 km, projektovanju i podizanju visokonaponske mreže sa trafo-stanicama, niskonaponske mreže prema urbanističkom planu grada sa 3000 sijaličnih mesta, kao i postavljanju telefonskog dalekovoda od HE do zgrade opštine u Nišu. Za niskonaponsku mrežu traženo je da napon ne bude viši od 150 V.

Godinu dana nakon podizanja "Svete Petke", u hidrocentrali "Gamzigrad" na Timoku nadomak Zaječara, puštaju se u pogon dva Siemensova agregata, snage 320 kVA.

Nakon gradnje hidroelektrana u Vučju kod Leskovca, "Svete Petke" u Sićevačkoj klisuri, Hidroelektrane "Gamzigrad", kompanija Siemens-Schukert 1911. godine isporučuje mašinsko i električno postrojenje za hidrocentralu "Moravica" u Ivanjici. Članovi Upravnog odbora Društva potpisali su u Čačku 20. juna 1911. godine ugovor sa firmom Simens-Schukert o isporuci i ugradnji mašinskog i električnog postrojenja za hidroelektranu. Generator je proizvodio naizmeničnu struju – Teslin višefazni sistem. Tako je Ivanjica 20 godina nakon Njujorka i 18 godina nakon Beograda zasvetlela.

Na Vidovdan, 1921. godine, donosi se Ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Dva meseca kasnije umire kralj Petar I Karađorđević i na presto dolazi kralj Aleksandar I. Iste godine Siemens u Srbiji postavlja brojila, telefone, kao i prvu automatsku telefonsku centralu sa 6000 priključaka. Sa sedištem u Zagrebu, osniva se Jugoslovenski Siemens AG (JUSAG), a u Beogradu se otvara predstavništvo.

Maja 1923. godine u časopisu "Nauka i izumi" predstavljen je leteći dvotočkaš za koji su tada dizajneri mislili da će 1973. godine biti savršeno normalna stvar i odgovor na gužve koje su već tada vladale ulicama američkih gradova: posebno Njujorka. Leteći dvotočkaši još nisu poleteli Njujorkom, ali su zato Beograđani 1923. počeli da se voze u 30 najsavremenijih električnih Siemensovih tramvaja.

U trenutku kada i Jugoslavija biva uvučena u Drugi svetski rat, Jugoslovenski Siemens AG menja naziv u Srpski Siemens Elektrik AG Beograd. On posluje sve do 1944. godine, kada se saradnja prekida.

Aktivnosti Siemensa se nastavljaju 1954. godine, kada zastupnik kompanije postaje domaće preduzeće Genex. Tokom modernizacije zemlje Siemens doprema opremu za elektrane, topionice, valjaonice, rudarstvo, industriju papira i celuloze, cementa, brodogradilišta i železnicu.

Siemens d.o.o. Beograd osniva se 8. aprila 1996. kao lokalna, srpska kompanija u kojoj danas, šesnaest godina kasnije, radi više od 800 zaposlenih, podeljenih u 4 sektora: Energija, Medicinska oprema i rešenja, Industrija i Infrastruktura i gradovi. Ni danas, nakon 125 godina postojanja, ova kompanija ne gubi entuzijazam da ovaj svet učini lepšim i funkcionalnijim mestom.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---