DOKUMUMENT: Izveštaj selektora 58. Sterijinog pozorja Igora Bojovića

U korpusu 70 predstava koje su konkurisale za učešće na ovogodišnjem Sterijinom pozorju, poštujući zatečene propozicije, kao selektor akcenat sam stavljao, pre svega, na domaći dramski tekst, na praizvedbe, od kojih su se četiri našle u selekciji (Fedor Šili, Čarobnjak, Milovan Mračević, Sunce tuđeg neba, Tanja Šljivar, Grebanje ili kako se ubila moja baka i Dejan Stojiljković, Konstantin), drame naših autora koje se izvode u inostranstvu (Siniša Kovačević, Virus, Jerevan i Branislav Nušić, Gospođa ministarka, Zagreb), jedno delo koje pripada domaćoj dramskoj klasici (Stevan Sremac, Zona Zamfirova) i dve predstave eminentnih domaćih pozorišta rađene po stranom tekstu a koje se mogu tretirati kao nova čitanja dramskih klasika (Otelo, JDP Beograd i Galeb, SNP Novi Sad).

Početak ove, u poslednjih nekoliko godina najteže pozorišne sezone, karakterisala su brojna izvođenja Nušićevih komada i tada sam verovao da ću ceo jedan blok u selekciji posvetiti našem najvećem komediografu. No, kako je sezona odmicala, pojavljivalo se sve više novih predstava od kojih su nekoliko bile i praizvedbe savremenih dramskih tekstova kojima sam, svakako, dao prednost. Nušićeve komade ove godine imao sam priliku da gledam i u inostranstvu (Brioni, Zagreb, Sofija), a dve su izuzetno zanimljive lutkarske predstave (Pozorište mladih Novi Sad i Lutkarski teatar Sofija). Iz ovog bloka posebno bih skrenuo pažnju na predstavu Pokojnik studenata FDU Beograd, koja se izvodi u Jugoslovenskom dramskom pozorištu u darovitoj režiji Igora Vuka Torbice, koja dramaturški izuzetno zanimljivo izmešta radnju u sedamdesete godine prošlog veka i pleni šarmom i mladalačkom energijom celog ansambla. Zbog već navedenih razloga, nažalost, ovu predstavu nisam uspeo da uvrstim u program Pozorja.

U našem pozorišnom životu kao posebno značajno istakao bih sve veću prisutnost fondacije Hartefakt, koja već nekoliko godina zaredom "proizvodi" nove dramske pisce i nove tekstove od kojih ćemo jedan (Grebanje Tanje Šljivar) imati prilike da vidimo i ove godine.

Zahvaljujući raznolikosti u pristupu, gotovo u svim predstavama u ovogodišnjoj selekciji sučeliće se različite poetike, vizuelni izrazi, različiti načini mišljenja, što me, kao dramskog pisca koji i kao selektor traga za dramskim sukobom, neizmerno raduje.

Zbog fokusa na praizvedbe klasičnih dramskih komada i drugih konceptualnih ograničenja, ove godine nažalost u selekciji nije bilo prostora za tekstove pisane po motivima romana, za dramatizacije i adaptacije, kao i za brojne projekte rađene po tekstovima stranih autora. Zbog toga u zvaničnu selekciju nisam uvrstio nekoliko predstava koje smatram veoma značajnim, a među njima posebno izdvajam Maja i ja i Maja Milana Markovića, multidisciplinarni projekat Bitef teatra rađen po motivima romana Maja i ja i Maja Sretena Ugričića i seriju slikovnica Marsela Marlijea i Žilbera Delaja u režiji Anje Suše, potom jednu od verovatno najboljih dramatizacija proze Danila Kiša Post skriptum Crnogorskog narodnog pozorišta u adaptaciji i režiji

Varje Đukić, kao i izuzetno zanimljivu inscenaciju mađarskog komada Mali Geza Narodnog pozorišta Pirot u režiji Stevana Bodrože.

Upravnom odboru predlažem da u ovogodišnju selekciju Sterijinog pozorja uvrsti sledeće predstave:

SELEKCIJA NACIONALNE DRAME I POZORIŠTA

VIRUS, tekst Siniša Kovačević, režija Hakob Kazančjan, Teatar mladih Jerevan (Jermenija)

Izvođenje poznatog i kontroverznog komada još poznatijeg i kontroverznijeg autora Siniše Kovačevića u Jerevanu (Jermenija), nije samo zanimljivo na nivou egzotike (lekari u predstavi nose bele mantije sa kapuljačama koje neodoljivo podsećaju na jermenske sveštenike – monofizite) već i iz aspekta novog čitanja ovog dela u režiji Hakoba Kazančjana, najetabliranijeg jermenskog reditelja čija reputacija prevazilazi nemirne granice zemlje iz koje potiče.

GOSPOĐA MINISTARKA, tekst Branislav Nušić, režija Oliver Frljić, Satiričko kazalište "Kerempuh" Zagreb (Hrvatska)

Još jedno delo domaćeg autora koje se izvodi u inostranstvu, istovremeno je i jedna od najboljih Ministarki koje se trenutno mogu videti u pozorištu. Igrana u čuvenom "Kerempuhu" u Zagrebu, na ekavskom i sa hrvatskim titlovima, u ritmu u kom se scene smenjuju gotovo filmskom brzinom, već mesecima izaziva salve smeha i aplauza u prepunoj sali, potvrđujući tezu da ono što je u umetničkom smislu dobro urađeno ne mora nužno da bude i nekomercijalno. Verujem da će takav utisak ostaviti i u Novom Sadu.

KONSTANTIN: predstava čiju su praizvedbu pratile brojne nepozorišne okolnosti izazvao je pravu buru u kulturnoj javnosti

KONSTANTIN, tekst Dejan Stojiljković, režija Jug Radivojević, Narodno pozorište Niš i Narodno pozorište Beograd

Prvi dramski tekst Dejana Stojiljkovića, široj javnosti poznatog i kao autora romana Konstantinovo raskršće, praizvedbom koju su pratile brojne nepozorišne okolnosti izazvao je pravu buru u kulturnoj javnosti. Biografski komad o caru Konstantinu veoma precizno je režirao Jug Radivojević, gradeći zajedno sa scenografom Aleksandrom Denićem i kostimografima Bojanom Nikitović i Stefanom Savkovićem izuzetno zanimljivo likovno dizajniranu predstavu. Kao selektor koji ovom selekcijom pravi presek pozorišnih dešavanja u protekloj sezoni, na ovu predstavu gledaću i u fenomenološkom smislu, smatrajući da produkciono jedan od najvećih projekata u novijoj istoriji srpskog teatra zavređuje da prođe kroz koordinatni sistem stručne kritike, stručnog žirija i publike Sterijinog pozorja.

ZONA ZAMFIROVA, po delu Stevana Sremca, kompozitor Marko Grubić, tekst, songovi i režija Kokan Mladenović, Pozorište na Terazijama Beograd

Odličan mjuzikl Pozorišta na Terazijama pravi je izbor za otvaranje Sterijinog pozorja. Ovu predstavu karakterišu izuzetno dobra i inovativna dramaturška i muzička rešenja autorskog tima predvođenog Kokanom Mladenovićem, približavajući je senzibilitetu savremenog gledaoca.

Nadahnuta igra velikog ansambla na premijeri nikoga u publici nije ostavila ravnodušnim.

ČAROBNjAK, tekst Fedor Šili, režija Boris Liješević, Narodno pozorište Sombor

Praizvedba izuzetno zanimljive drame Fedora Šilija, poigravajući se biografskim činjenicama, fiktivnim događajima i književnim delom Tomasa Mana, izuzetno vešto gradi jedan, samo naizgled, biografski komad čija priča teče jednostavno i prijemčivo, što se u ovoj vrsti dramaturgije izuzetno teško postiže. Jednostavnost u igri nadahnutog glumačkog ansambla predvođenog Sašom Torlakovićem i Svetozarom Cvetkovićem svakako omogućava režija Borisa Liješevića, koji težinu teme olakšava humorom, ni u jednom trenutku ne prelazeći granicu dobrog ukusa. Iz svega ovog nastala je interaktivna predstava u kojoj gledalac postaje ne samo aktivni učesnik već i sustvaralac.

SUNCE TUĐEG NEBA, tekst Milovan Mračević, režija Aleksandar Lukač, Puls teatar Lazarevac

"Novi komad novog pisca u najmlađem profesionalnom pozorištu u Srbiji", kako kaže reditelj Aleksandar Lukač u programu predstave, vodi nas u svet naših pečalbara s početka prošlog veka. To je dramaturški vešto vođena priča o sudbinama svih onih koji su, u potrazi za boljim životom, napustili rodnu zemlju i zauzvrat dobili veoma težak život, u ovom slučaju u rudniku u Kanadi. Iako je rađena u realističnom maniru, u duhu aristotelovske dramaturgije sa veoma dobro profilisanim karakterima likova i sa izoštrenim dramskim sukobima (za to sigurno ima zasluge i dramaturg Ivana Dimić), dramaturgije koju smo, skloni raznim trendovima, pomalo potisnuli i zaboravili, predstavu koju je reditelj Lukač zanimljivo scenski upriličio, u celini treba sagledavati kao metaforu o usudu jednog naroda.

GREBANjE ILI KAKO SE UBILA MOJA BAKA, tekst Tanja Šljivar, režija Selma Spahić, Hartefakt fond Beograd, Bosansko narodno pozorište Zenica (Bosna i Hercegovina) i Bitef teatar Beograd

Kada se suočimo s nasiljem među decom koje nastaje pod direktnim uticajem okruženja ogrezlog u nacionalizam, rigidnog obrazovnog sistema koji kontrolišu etničke grupe i kada, na sve to, dodamo poremećen sistem vrednosti u kojem živimo, dobijamo tematski okvir diplomske drame Tanje Šljivar, ovdašnjoj publici poznate i po komadu Pošto pašteta koji se s uspehom igra u Ateljeu 212. Radnja drame Grebanje smeštena je u jednu školu u Banja Luci u vreme devedesetih godina prošlog veka, reklo bi se – u idealan i prostor i vreme za ovakvu temu. No, mesto događanja svakako bi se moglo izmestiti i u bilo koju drugu zemlju koja se suočava ili se suočavala s ovakvim problemima. Ovo je komad koji uverljivo govori o generaciji koja je odrastala u ratnim okolnostima, a kojoj pripadaju i autorka Tanja Šljivar i rediteljka Selma Spahić.

GALEB, tekst Anton Pavlovič Čehov, režija Tomi Janežič, Srpsko narodno pozorište Novi Sad

I te kako novo čitanje Čehovljevog Galeba u režiji Tomija Janežiča nije samo klasična predstava već i izuzetno neobičan pozorišni doživljaj. Šesnaest meseci pripremana predstava izvodi se u četiri dela i traje šest i po sati. Svaki deo ovog istraživačkog poduhvata je zasebna celina i mogao bi se izvoditi kao posebna predstava koja kod svih prisutnih u publici izaziva oprečna osećanja.

OTELO, tekst Vilijam Šekspir, režija Miloš Lolić, Jugoslovensko dramsko pozorište Beograd

Jedna od svakako najboljih Šekspirovih drama u inscenaciji Miloša Lolića došla je do punog izražaja zahvaljujući upravo njegovoj svedenoj i ogoljenoj režiji kao i vrhunskom izvođenju glumaca predvođenih Vojinom Ćetkovićem i Nikolom Đuričkom. Iznenađujuća jednostavnost u rediteljskom postupku učinila je da se i publika oseti kao neposredni učesnik u predstavi koja je obeležila sezonu.

MEĐUNARODNI PROGRAM KRUGOVI

ODISEJ, tekst Goran Stefanovski, režija Aleksandar Popovski, Kazalište Ulysses Brioni (Hrvatska), Pozorište Atelje 212 Beograd, GDK Gavella Zagreb (Hrvatska), SNP Novi Sad, SNG Maribor (Slovenija), Teatar Navigator Skoplje (Makedonija) i Sterijino pozorje Novi Sad

UNTERSTADT, po romanu Ivane Šojat Kuči, dramatizacija Nives Madunić Barišić, režija Zlatko Sviben, HNK Osijek (Hrvatska)

Predstava Odisej koja je rađena u koprodukciji Sterijinog pozorja i nekoliko pozorišta iz zemlje i inostranstva, "nametnula" je i temu povratak kući u koju se veoma dobro uklopila predstava Unterstadt Hrvatskog narodnog kazališta, koja govori o sudbini jedne nemačke porodice za vreme i posle Drugog svetskog rata i koja će, verujem, izuzetno dobrim nastupom mnogobrojnog ansambla i preciznom režijom Zlatka Svibena, iako se izvodi van konkurencije, obeležiti ovogodišnje Pozorje.

Upravnom odboru predlažem da se u čast nagrađenih, van konkurencije, izvede predstava Ljubomira Simovića Hasanaginica Narodnog pozorišta Republike Srpske Banja Luka, koju je po delu našeg najvećeg savremenog dramskog pisca i pesnika, veoma moderno ali po delo neopterećujuće inscenirala Olivera Đorđević.

Selektor Sterijinog pozorja Igor Bojović je dramski pisac iz Beograda, završio je Fakultet dramskih umetnosti u Beogradu (1995) i Internacionalnu školu za dramske pisce Kraljevskog dvorskog pozorišta iz Londona (1997). Radio je kao direktor drame i dramaturg Crnogorskog narodnog pozorišta u Podgorici, a od 1998. do 2012. godine je upravnik Pozorišta lutaka "Pinokio" u Zemunu.

Izvor: Izveštaj selektora Sterijinog pozorja,