Izložba >

S onu stranu

U beogradskom Domu omladine u toku je izložba posvećena jednom od naših najvećih karikaturista – Pjer Križanić, istoričar jednog vremena. Njegove karikature su i danas politički provokativne, umetnički ubedljive, psihološki precizne

Kulturna saradnja, u vreme malih budžeta, između Umetničke galerije "Nadežda Petrović" iz Čačka, Spomen zbirke Pavla Beljanskog iz Novog Sada i Doma omladine Beograda, rezultirala je atraktivnom izložbom "Pjer Križanić, istoričar jednog vremena".

Autorka izložbe je Marija Radisavčević, nova kustoskinja Galerije "Nadežda Petrović". Diplomirala je pre godinu dana, a njen diplomski rad o političkoj karikaturi Pjera Križanića dobio je Nagradu Spomen zbirke Pavle Beljanski, pa tako i mogućnost da priredi tematsku izložbu. Ta izložba, naslovljena "Pjer Križanić, istoričar jednog vremena", inicirala je saradnju novosadske i čačanske galerije. Naime, ispostavilo se da Galerija "Nadežda Petrović" poseduje zbirku od 90 karikatura i crteža Pjera Križanića koje je dobila od sina i ćerke Siniše Paunovića, dugogodišnjeg urednika "Politike" koji je sačuvao originalne Pjerove karikature objavljivane u ovom dnevniku, i da je zato Marijina izložba zgodan povod za saradnju sa Zbirkom Pavle Beljanski koja je organizator izložbe. Ujedno, bio je to povod i da se javnosti pokaže legat porodice Paunović.

Petar Pjer Križanić (1890–1962) istaknuto je ime u našoj umetničkoj i društvenoj istoriografiji. Bio je redovni karikaturista "Politike" i "Večernjih novosti", jedan je od osnivača "Ošišanog ježa", bavio se likovnom kritikom. Njegove karikature su politički provokativne, umetnički ubedljive, psihološki precizne.

Svojom izložbom, Marija Radisavčević podseća na Pjerove karikature između dva svetska rata, pa samim tim i na ljude i događaje tog vremena koje je Križanić zabeležio na svoj način. Klasifikovala ih je u tri perioda.

"U Kraljevini Srba, Hrvata i Sloveneca, od 1922. do 1928. godine, tolerisana je kritika aktuelne državne politike što je Križaniću omogućilo da ostvari antologijske primere jugoslovenske karikature, oštrih i eksplicitnih kritičkih poruka i odličnih likovnih rešenja", piše autorka izložbe u katalogu. Među temama dominiraju međupartijski i unutarpartijski odnosi, spoljnopolitičke aktivnosti, birokratija, nacionalni problem, socijalne situacije, raspodela državnog budžeta, korupcija... Na primer, karikatura Muzička sekcija Narodne Skupštine, objavljena u "Politici" 9. decembra 1923. godine, ismeva rad parlamenta kao politički instrumentalizovane institucije. "Povezujući motiv muzičkog orkestra sa Narodnom skupštinom, te princip partijskog jednoumlja kao prihvatljivog modela političkog ponašanja, ova karikatura implicira politički orkestar u kojem svi slepo i složno prate dirigentsku palicu vođe", objašnjava Marija Radisavčević.

Uvođenje diktature kralja Aleksandra Karađorđevića, odnosno ograničavanje društvenopolitičkih sloboda, uzrokovalo je promenu strategije Križanićevog delovanja kao i nove teme. Od 1929. do 1934. godine Križanićeve karikature prikazuju domaća politička dešavanja temama iz sfere kulture, privrede, klasnih nesuglasica, i – političare. Tako je karikaturom Beogradski mecena, objavljenom u "Politici" 13. februara 1932. godine, komentarisao izjavu predsednika beogradske opštine da "Beogradu nisu potrebni umetnici ni umetnost".

Period nakon smrti kralja Aleksandra, 1935–1941. godine, obeležen naglim porastom nacionalnih apetita i reaktiviranjem ranijih modela parlamentarizma, Križanić je opisao, na primer, karikaturom Složna braća i nesložni političari objavljenom u "Politici" 4. jula 1937. godine, kojom "poručuje i da su ideološke frontove otvorili i vojevali političari, dok je ishod njihove borbe skupo plaćao narod", kako piše u katalogu.

Posebna celina izložbe je Pjerova antifašistička karikatura. "Politika" je 4. avgusta 1940. godine objavila njegovu karikaturu S onu stranu, koja sumira društvenopolitički ambijent u kojem se nalazio svet: velikani svetske filozofije i književnosti, Volter, Dostojevski i Niče, zaključuju da će u trci svetskih sila za moć stradati jedino čovek.

Izložba je već pokazana Novosađanima i Čačanima, a u Domu omladine Beograda biće do 15. septembra. Sva tri grada su pokazala veliko interesovanje za nju. Bilo bi poučno videti karikaturu kojom Pjer Križanić objašnjava razloge velike zainteresovanosti sadašnje publike za nekadašnje događaje.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---