---

In memoriam >

Veljko Kadijević, 1925–2014

Poslednji ministar odbrane SFRJ i načelnik Generalštaba JNA od 1988. do 1992. godine umro je u Moskvi 2. novembra 2014.

General-armije Veljko Kadijević je rođen 21. novembra 1925. u Glavini Donjoj, kod Imotskoga. Roditelji (otac Srbin, a majka Hrvatica) bili su poreklom iz Imotskog. Navodno je njegov otac bio borac u španskom građanskom ratu, gde je i poginuo. Kadijević se izjašnjavao kao Jugoslaven.

Kao osamnaestogodišnjak Kadijević je 1943. godine, za vreme Drugog svetskog rata, pristupio partizanima i postao član Komunističke partije Jugoslavije.

U toku rata je bio omladinski rukovodilac u Imotskom, kasnije član političkog odeljenja Devetnaeste severnodalmatinske divizije, a potom i pomoćnik političkog komesara Prve dalmatinske udarne brigade i pomoćnik političkog komesara 26. dalmatinske divizije.

Kraj rata dočekao je sa činom majora JNA (dobijen 24. aprila 1944), pre devetnaeste godine.

Posle oslobođenja Jugoslavije u JNA je bio na dužnostima političkog komesara divizije, nastavnika u Višoj vojnoj akademiji, komandanta divizije, načelnika štaba korpusa, pomoćnika komandanta armije i dr.

Završio je Višu vojnu akademiju i Ratnu školu JNA (1958), a 1963. godine i Koledž za komandante i generale američke vojske.

Nakon toga, 22. decembra 1966. dobija prvi generalski čin (general-major). Generalski činovi se dalje nižu po uobičajenom redu: general-potpukovnik (1972), general-pukovnik (1980), general-armije (1989). Tokom svoje vojne karijere zabeležio je dva "rekorda": oficir je koji je najduže vremena proveo u JNA – 47,1 godinu, i osoba koja je ukupno najduže bila na dužnosti u rangu generala – 25 godina, dva meseca i tri dana.

Prvi čovek JNA, odnosno savezni sekretar za odbranu, bio je od 15. maja 1988. do 8. januara 1992, kada je penzionisan u činu generala-armije.

U predvečerje prvih višestranačkih izbora u Srbiji, 1990. dao je čuveni "nečujni" intervju novinaru Miroslavu Lazanskom, preteći građanima Srbije ako budu glasali za opoziciju. (Intervju je nazvan nečujnim zato što je odgovore promuklog generala čitao spiker.)

Posle pada režima Slobodana Miloševića sa vlasti 2000. godine, Kadijević je od 2001. živeo u Rusiji, gde je pobegao pošto mu je od Haškog tribunala stigao poziv za svedočenje. U Rusiji je sedam godina živeo kao izbeglica, a 2008. godine dobio je rusko državljanstvo ukazom predsednika Dmitrija Medvedeva. "Iz Beograda sam otišao ne zbog hrvatske optužnice, nego zato što ni po koju cenu nisam hteo da idem u Hag", objasnio je general Kadijević. I kad je dobio ruski pasoš, Kadijević nije dolazio u Beograd. Govorio je: "Sve dok Srbijom faktički rukovodi američki ambasador, nemam tamo šta da radim".

Hrvatska je protiv Kadijevića podigla tri optužnice za ratne zločine zbog operacija JNA 1991. u Dubrovniku i Vukovaru, i od Rusije je tražila izručenje pre nego što je Kadijević dobio rusko državljanstvo, ali je zahtev za izručenje odbijen.

Bio je nosilac Ordena jugoslovenske zvezde sa lentom, Ordena ratne zastave, Ordena jugoslovenske zastave sa lentom, Ordena Republike sa zlatnim vencem, dva ordena za hrabrost.

Kao ministar obrane SFR Jugoslavije, general Kadijević je 12. marta 1991. godine prisustvovao sednici Predsedništva SFRJ koje je zasedalo u funkciji Vrhovne komande. Na toj sednici general Kadijević je izjavio da se izazivanjem građanskoga rata stvaraju uslovi za stranu intervenciju i uspostavu marionetskih režima na prostoru SFR Jugoslavije. U ime Oružanih snaga SFRJ i Štaba vrhovne komande izneo je predloge za rešavanje krize u Jugoslaviji, ali ti predlozi na kraju sednice nisu bili prihvaćeni jednoglasno.

Kadijević je bio ministar odbrane i kada je JNA 9. marta 1991. godine na Miloševićev zahtev izvela tenkove na ulice Beograda, čime je doprinela gušenju velikih demonstracija opozicije, koju je predvodio SPO Vuka Draškovića i koja je zahtevala ostavke čelnika Radio-televizije Srbije.

Nekoliko dana kasnije tajno je otputovao u Moskvu na konsultacije. Inače, do danas nije razjašnjena ta njegova poseta Moskvi, iza leđa premijera Ante Markovića. Tadašnji sovjetski ministar odbrane maršal Jazov navodno mu je dao podršku za vojni udar u Beogradu, ali tome se usprotivio Gorbačov.

U ratnom vihoru 1991. general Kadijević je delovao dezorijentisano, a 16 primirja u Hrvatskoj to najbolje pokazuju. JNA se raspadala, a posle obaranja helikoptera evropskih posmatrača kod Varaždina, 8. januara 1992, general-armije Veljko Kadijević podnosi ostavku na mesto saveznog sekretara za narodnu odbranu.

U svojoj knjizi Kontraudar – moj pogled na raspad Jugoslavije, Kadijević je optužio Vašington da je bio glavni koordinator raspada Jugoslavije.

Kadijević je verovao da su samoupravni socijalizam i Jugoslavija najbolje rešenje za narode SFRJ. Zato je i pristupio Savezu komunista – Pokret za Jugoslaviju.

Hroničari raspada SFRJ se slažu da je Kadijević tragična figura, tragičnog raspada SFRJ. Po njihovom, on "pripada generaciji koja je učestvovala u formiranju te nesrećne države i logično je bilo da pokuša da je očuva".

S druge strane, analitičar iz Sarajeva Đuro Kozar smatra da je Kadijevićevo "jugoslovenstvo" i zalaganje za očuvanje bivše SFRJ, bilo samo maska. "Iza te maske krila se namera formiranja tzv. Velike Srbije, a Kadijević je bio poslušnik Slobodana Miloševića".

U jeku rata u Bosni i Hercegovini 1993. godine, Kadijević je u Beogradu objavio knjigu Moje viđenje raspada, kojom je, između ostalog, pokušao da opravda delovanje bivše JNA u Hrvatskoj i BiH. "Tom knjigom Kadijević je sam sebi napisao optužnicu, priznajući da su od JNA formirane tri armije; Vojska Srbije i Crne Gore, Vojska Republike Srpske i Vojska tzv. Republike Srpske Krajine. Kompletan starešinski kadar u tim vojskama vođen je u kadrovskoj evidenciji Generalštaba u Beogradu, odakle su dobijali plate. U knjizi su izneseni i drugi detalji koji ukazuju na činjenice da je JNA devedesetih godina bila agresor na Hrvatsku i BiH, i da je jedan od kreatora te agresije bio i Kadijević", kaže Kozar.

U Moskvi je novinarki RTS-a Oliveri Jovićević povodom svoje knjige Kontraudar dao intervju u kome je negirao svoju ratnu krivicu. Kontraudar je nastavak knjige Moje viđenje raspada – vojska bez države (1993), u kojoj je dao svoje viđenje ratova u Sloveniji i Hrvatskoj.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---