Prisilni migranti prema nacionalnoj pripadnosti, državi rođenja i državljanstvu

Tokom građanskog rata na prostorima bivše Jugoslavije Srbija je primila veliki broj izbeglica iz bivših jugoslovenskih republika, većinom srpskog stanovništva iz Bosne i Hercegovine i Hrvatske. Najveći broj izbeglih lica iz Bosne i Hercegovine došao je u Srbiju tokom 1992, dok je većina izbeglica iz Hrvatske potražila utočište u Srbiji u avgustu 1995. godine, nakon što je hrvatska vojska (vojnim operacijama Bljesak i Oluja u maju i avgustu) povratila teritorije koje su držale srpske snage. Maksimalan broj izbeglih lica registrovan je Popisom izbeglica 1996. u Srbiji, kada je zabeleženo 617 728 lica, od čega 537 937 izbeglica i 79 791 ratom ugroženo lice, koje prema međunarodnim normama nema pravo na izbeglički status.

Lica sa statusom izbeglice 2011. činila su svega 12% od maksimalno zabeleženog broja izbeglica u Srbiji 1996. Smanjenje broja lica sa statusom izbeglice u Srbiji rezultat je naturalizacije, povratka u zemlje porekla, preseljenja u treće zemlje, ali i delovanja mortaliteta u izbegličkoj populaciji. Preko 60% izbeglica, prema Popisu izbeglih lica 2001, opredelilo se da želi da reši svoj status kroz integraciju (UNHCR, KIRS, 2002). Usled potrebe za integracijom, najveći broj izbeglica je ukinuo izbeglički status radi izdavanja dokumenata Republike Srbije. Od 617 728 izbeglica, registrovanih na Popisu iz 1996. godine, „više od 200 000 lica steklo je državljanstvo Republike Srbije, što predstavlja najveći proces integracije u Evropi‘‘ (Vlada Republike Srbije, 2009, 26). Ovaj proces odvijao se od početka 2001, kada su stvorene zakonske mogućnosti za pojednostavljeno dobijanje državljanstva za izbeglice (usvajanje amandmana na Zakon o jugoslovenskom državljanstvu). Međutim, određeni broj izbeglica po sticanju državljanstva Srbije nije podneo zahtev za izdavanje lične karte (za koju je uslov ukidanje izbegličkog statusa), zadržavši izbegličku legitimaciju kao vid životne strategije. Kao neki od razloga zašto jedan broj izbeglica istrajava u nameri da ostane u ovom statusu navode se osećaj sigurnosti koji im ovaj međunarodni status pruža i strah od gubitka smeštaja koji je namenski za ibeglice (Srpski savet za izbeglice, 2006). Da izbeglice odlažu zahteve za državljanstvom države prijema i ukidanje izbegličkog statusa kako ne bi izgubili određene beneficije, pokazano je i na primeru Jermenije (Ghazaryan, 2001).

Kroz proces povratka, koji je sa različitim uspehom sprovođen u BiH i Republici Hrvatskoj (31% povratnika u BiH i 18% povratnika u Republiku Hrvatsku), broj izbeglica je smanjen za još 149 000. Takođe se procenjuje da je još 49 000 izbeglica našlo utočište u trećim zemljama‘‘ (Vlada Republike Srbije, 2009, 26). Najveći broj onih koji su se odlučili za odlazak iselio se preko Međunarodne organizacije za migracije (International Organisation for Migration) i UNHCR-a u Kanadu, Australiju i Sjedinjene Američke Države, a procenjuje se da je oko 40 000 lica umrlo (KIRS, 2009). Na odluku o integraciji ili repatrijaciji značajno su uticale i demografske i socioekonomske karakteristike izbeglica, te dužina boravka u Srbiji (Lukić, Nikitović, 2004). Proces repatrijacije je još uvek prisutan ali je njegov efekat na broj izbeglica zanemarljiv (Nikitović, Lukić, 2010). Podaci o registrovanom povratku ukazuju na to da je tokom 2013. godine Komesarijat za izbeglice i migracije Republike Srbije pružio pomoć za povratak samo 30 povratničkih porodica. Tri porodice su se vratile u Bosnu i Hercegovinu, a 27 u Republiku Hrvatsku (KIRS, 2014).

Broj i udeo izbeglica iz Bosne i Hercegovine u ukupnoj izbegličkoj populaciji u Republici Srbiji konstantno se smanjuje, dok se udeo izbeglica iz Republike Hrvatske povećava. U Bosnu i Hercegovinu vratilo se 31% izbeglica iz Srbije, odnosno 18% u Republiku Hrvatsku (Vlada Republike Srbije, 2011a). Ovi podaci, između ostalog, ukazuju na veće poteškoće izbeglica iz Hrvatske u Srbiji vezane za povratak, u odnosu na izbeglice iz Bosne i Hercegovine. One se tiču problema u oblasti vraćanja stanarskih prava i nelegalno zauzete imovine, neisplaćenih penzija, priznavanja radnog staža i straha od etničke diskriminacije ili optužbi za ratne zločine. Nakon rata na prostorima SFRJ Republika Hrvatska je podigla veliki broj optužnica za ratne zločine protiv Srba, često sa malo dokaza. Blic smatra da je cilj masovne optuživačke politike bio da se blokira povratak i preraspodeli krivica (Blitz, 2005). Na probleme koji se tiču povratka izbeglica u Hrvatsku ukazuju brojni autori (Blitz, 2003, Harvey, 2006, Koska, 2009).

Struktura prisilnih migranata prema nacionalnoj pripadnosti pokazuje visoku etničku homogenost, kao i u prethodnim popisima. Najveći deo populacije prisilnih migranata čine Srbi (94,2%), dok su ostale nacionalnosti znatno manje zastupljene. Udeo lica srpske nacionalnosti viši je u slučaju populacije prisilnih migranata nego ako se posmatra ukupno stanovništvo Republike Srbije. U odnosu na 2002. godinu, udeo Srba u strukturi prisilnih migranata prema nacionalnosti povećan je za 1,6% (sa 92,6% u 2002).

Posle Srba, najbrojniji su pripadnici hrvatske nacionalnosti, dok se veliki broj lica izjasnio i kao Jugosloveni. Najveći broj Hrvata (2 198), Mađara (254), Crnogoraca (226) i Roma (189) doseljen je sa prostora Hrvatske, dok je sa prostora Bosne i Hercegovine doseljen najveći broj Bošnjaka (185) i Muslimana (250). U tabeli 17 prikazan je broj i prostorni razmeštaj pripadnika deset najbrojnijih etničkih grupa u populaciji prisilnih migranata, prema regionima. Etnički najhomogeniju strukturu imaju prisilni migranti sa prostora Hrvatske, gde 94,5% čine Srbi, dok je 5,5% lica drugih nacionalnosti. Suprotno, najveći udeo lica drugih nacionalnosti zapaža se u strukturi prisilnih migranata doseljenih iz Makedonije i Slovenije (7,78%). Struktura prisilnih migranata prema nacionalnoj pripadnosti odrazila se i na prostornu distribuciju ove populacije. Naime, ranija istraživanja pokazuju da je najveći broj izbeglica muslimanske nacionalnosti sa prostora Bosne i Hercegovine doseljen u opštine Srbije sa visokim udelom ove populacije u ukupnoj, kao što su Sjenica i Tutin (Lukić, 2005). Prema podacima iz 2011, najveći procenat prisilnih migranata koji su se izjasnili kao Bošnjaci živi u Regionu Šumadije i Zapadne Srbije (59,4%), i to pretežno u Raškoj oblasti (38%). Najveći broj lica koja su se izjasnila kao Muslimani je u Regionu Vojvodine i Regionu Šumadije i Zapadne Srbije (Raški i Zlatiborski okrug). Na prostoru Beograda, Srbi čine većinu populacije prisilnih migranata, dok su Mađari koncentrisani u okruzima Bačke, prema granici sa Mađarskom. Posmatrano prema nacionalnosti, u Regionu Vojvodine živi 60,5% prisilnih migranta hrvatske nacionalnosti, i to najviše u Južnobačkom, Srednjobanatskom i Sremskom okrugu. Slovenci su gotovo podjednako koncentrisani u Regionu Vojvodine (39,3%) i Beogradskom regionu (40,8%), a Crnogorci (51,8%) i Romi (59,9%) u Vojvodini. Najveći broj Makedonaca živi u Beogradskom regionu (31,7%) i Regionu Južne i Istočne Srbije (29,7%), i to u Nišavskom okrugu.

Popis 2011 u PDF formatu

Prostorni razmeštaj izbeglica

Između popisa izbeglica (1996, 2001, 2002. i 2005), pored promena u brojnosti izbeglica, došlo je i do promena u prostornom razmeštaju ovog stanovništva na teritoriji Republike Srbije. U periodu 1996-2001. procenat izbeglica u centralnoj Srbiji bez Beograda i na Kosovu je smanjen (sredinom 1999. godine većina nealbanskog stanovništva, uključujući i izbeglice, raseljena je u druge delove Srbije), dok se povećao broj izbeglica u Beogradu i Vojvodini. Analiza prostornog razmeštaja izbeglica u međupopisnom periodu 1996-2001, prema grupama opština u Beogradu, ukazala je na to da je od 16 beogradskih opština najveći porast broja izbeglica zabeležen u prigradskim opštinama Sopot, Barajevo i Mladenovac (Lukić, 2005).

I pored daljih promena u brojnosti izbeglica, prema popisima izbeglica 2001. i 2005, te Popisu 2002. godine, u pogledu prostornog razmeštaja ovih lica nije bilo većih izmena.

Značajnije razlike u preraspodeli prisilnih migranata po područjima zapažaju se, ponovo, tek 2011. Ove promene adekvatne su promenama u periodu 1996-2001. i odlikuju se povećanjem koncentracije prisilnih migranata na prostoru Vojvodine i Beograda, uz smanjenje njihovog udela na prostoru centralne Srbije. Iako relativno malobrojna, da bi značajnije uticala na poboljšanje demografske situacije u Srbiji, populacija prisilnihmigranata ni većinskim prostornim razmeštajem, u regionima i gradovima koji inače privlače stanovništvo putem unutrašnjih migracija nije doprinela smanjenju depopulacije, koja je najizraženija u Regionu Južne i Istočne Srbije (Lukić, 2013). Upravo u ovom regionu naseljen je najmanji broj prisilnih migranata.

Popisom 2011. godine u Republici Srbiji (bez Kosova i Metohije33) registrovano je ukupno 277 890 prisilnih migranata sa prostora bivših republika SFRJ i njima srodnog stanovništva. Od tog broja, 245 556 lica su prisilni migranti, 7 193 su lica koja su rođena u nekoj od bivših republika SFRJ, koja su došla u Republiku Srbiju u periodu između 1991. i 2002. i koja su kao glavni razlog dolaska navela porodične razloge (porodični migranti), i 25 141 su lica koja su rođena na teritoriji Republike Srbije i koja su članovi porodice u kojoj jedan od roditelja pripada kategoriji prisilnih migranata. Kao ilustraciju navodimo da je broj lica doseljenih iz bivših republika SFRJ u Srbiju u periodu 1991-2002, bez obzira na razlog doseljenja iznosio 277 791-.

Prisilni migranti sa prostora bivših republika SFRJ i njima srodno stanovništvo čine 3,9% od ukupnog broja stanovnika Republike Srbije. Od toga najveći deo (3,4%) odlazi na prisilne migrante. U odnosu na 2002. godinu, broj prisilnih migranata sa prostora bivših republika SFRJ i njima srodnog stanovništva smanjen je za 101 245, dok je njihov udeo u ukupnom stanovništvu Srbije opao za 1,2% (sa 5,1% u 2002. na 3,9% u 2011). Čak i ako se uzmu u obzir metodološke razlike koje se odnose na koncept ukupnog stanovništva prema popisima 2002. i 2011, udeo prisilnih migranata u ukupnom stanovništvu, na nacionalnom nivou, ne bi se bitnije izmenio. Druge dve grupe stanovništva zajedno čine manje od 1% ukupne populacije Srbije (0,1% porodični migranti i 0,35% druga generacija). Najveća koncentracija posmatranog stanovništva je na prostoru Regiona Vojvodine, gde je registrovano 142 600 lica koja pripadaju kategorijama 1, 2 i 3, što čini 7,4% od ukupnog stanovništva ovog regiona.

U odnosu na 2002. godinu, došlo je do određenih promena u koncentraciji prisilnih migranata34, u smislu da je udeo ovog stanovništva na prostoru Vojvodine povećan za 2,1% od ukupne populacije prisilnih migranata (sa 49,2% 2002. na 51,3% 2011). Posmatrano po okruzima, nije bilo izmena u prostornom razmeštaju prisilnih migranata. Najviše ovih lica u Vojvodini i dalje živi u Južnobačkom (56 132), Sremskom (40 703) i Zapadnobačkom okrugu (14 988). U okviru centralne Srbije, najviše prisilnih migranata je u Mačvanskom (8 975), Šumadijskom (4 221) i Nišavskom okrugu (4 325).

Najizraženija koncentracija prisilnih migranata je u gradovima Beograd (91 663) i Novi Sad (31 866). Na prostoru Grada Beograda živi čak 32,9% od ukupnog broja prisilnih migranata doseljenih iz bivših republika SFRJ u Republiku Srbiju. Koncentracija prisilnih migranata u Gradu Beogradu povećana je u međupopisnom periodu 2002-2011. za 3,6%, odnosno 1,5% za Novi Sad. U okviru beogradskih opština, najveći broj ovih lica, kao i 2002, živi u opštinama Zemun (21 417), Novi Beograd (12 458) i Čukarica (10 676). Na doseljavanje velikog broja prisilnih migranata u opštine Zemun i Novi Beograd u velikoj meri su imale uticaj migrantske mreže (Lukić, Matijević, 2005). Osim beogradskih opština (Zemun, Novi Beograd, Čukarica, Palilula, Zvezdara, Voždovac, Rakovica, Grocka, Surčin, Obrenovac i Barajevo), više od dve hiljade prisilnih migranata registrovano je još u četiri opštine u centralnoj Srbiji (Čačak, Šabac, Loznica i Kraljevo). Kao i u Popisu 2002. i 2011, najveći broj prisilnih migranata na prostoru centralne Srbije zabeležen je u populaciono većim opštinama, čija središta predstavljaju najveće urbane aglomeracije Srbije, dok je u pojedinim populaciono malim ili pograničnim opštinama na jugoistoku zemlje registrovano svega nekoliko desetina ovih lica (Stevanović, 2005, Lukić, 2005). U nekim od opština sa većinskim bošnjačko-muslimanskim i albanskim stanovništvom (Tutin, Sjenica i Preševo), takođe, živi mali broj prisilnih migranata..

Kolonizacija između dva svetska rata u periodu 1919-1931. i kolonizacija posle Drugog svetskog rata u periodu 1945-1948. odrazile su se svojevremeno na promene u brojnosti i strukturi stanovništva Vojvodine. Međutim, uticaj ovih kolonizacija primetan je i u savremenim migracionim tokovima. Opštine u Vojvodini u kojima izbeglice čine najveći udeo u ukupnom stanovništvu većinom su opštine u koje se doselio veliki broj kolonista posle Drugog svetskog rata. Jedan od značajnih faktora u izboru odredišta izbeglica bilo je postojanje rodbinskih i prijateljskih veza sa stanovništvom kolonizovanim iz bivših jugoslovenskih republika (Bjeljac, Lukić, 2008). Naime, u periodu 1945-1948. godine na prostor Vojvodine doseljeno je 14 560 porodica iz Bosne i Hercegovine i 9 979 porodica iz Hrvatske. Kolonizovano stanovništvo naselilo se u malom broju opština. Preko 90% kolonista iz Bosne i Hercegovine doseljeno je u 13 opština, dok je 90% kolonista iz Hrvatske naselilo osam opština Vojvodine (Đurđev, 1986).

Na prostoru Vojvodine 2011, više od dve hiljade prisilnih migranata, osim Novog Sada, registrovano je u opštinama Stara Pazova, Inđija, Sombor, Ruma, Subotica, Šid, Pančevo, Petrovaradin, Zrenjanin, Sremska Mitrovica, Bačka Palanka,Temerin, Apatin i Kula. Sa izuzetkom Novog Sada, prisilni migranti su najviše koncentrisani u Staroj Pazovi, kao što je to bio slučaj i 2002. U ovoj opštini živi čak 11,3% od ukupne populacije prisilnih migranata. Njihovo doseljavanje u velikom broju na prostor Opštine Stara Pazova, takođe, posledica je delovanja migrantskih mreža (Lukić, Matijević, 2006). Ako se posmatra populacija koja formalno ima status izbeglog lica, prema podacima Komesarijata za migracije i izbeglice, više od 2 000 prisilnih migranata sa prostora bivših republika SFRJ u statusu izbeglice 2011. godine živelo je u opštinama Sombor, Novi Sad, Stara Pazova, Zemun, Novi Beograd i Palilula. Najveći broj lica sa statusom izbeglice registrovan je u Opštini Zemun (4 690) (Vlada Republike Srbije, 2011a).

Integracija se odvija na više polja i stepen integracije ostvaren u jednoj oblasti nije nužno u pozitivnoj vezi sa stepenom integracije ostvarenim u drugoj. Nalazi istraživanja prisilnih migranata sa prostora bivših republika SFRJ, sprovedenog 2008. u četiri grada u Srbiji, ukazuju na to da izbeglice u gradovima sa većim udelom izbeglica imaju veću stopu zaposlenosti, posedovanja imovine i viših su primanja ali su, takođe, i politički i socijalno više marginalizovani u odnosu na izbeglice u gradovima sa manjim brojem izbeglica (Dragojević, 2010).

Posmatrano po tipu naselja, većina prisilnih migranata - 177 304, živi u gradskim naseljima. Stepen urbanizacije prisilnih migranata (63,8%) veći je u odnosu na stanovništvo Srbije bez prisilnih migranata (59,3%). Prisilni migranti čine 4,2% gradskog, odnosno 3,5% negradskog stanovništva Republike Srbije. Najveći stepen urbanizacije prisilnih migranata je u Beogradskom regionu (79,6%)

Vreme dolaska, brojnost i prostorna distribucija prisilnih migranata prema državi porekla Podaci o godini doseljenja prisilnih migranata u Srbiju, koji su registrovani Popisom 2011, odgovaraju opštoj dinamici dolaska najvećeg broja izbeglica. Izbeglice iz bivših jugoslovenskih republika počele su da pristižu u Srbiju od 1991. godine, kada su Slovenija i Hrvatska proglasile nezavisnost. Već 1992. usledio je i prvi veliki talas izbeglica iz Bosne i Hercegovine, dok je najveći broj izbeglica stigao iz Hrvatske u drugoj polovini 1995. godine (UNHCR, KIRS, 2007). Nakon 2000. broj lica sa prostora bivših republika SFRJ, koja su kao glavni razlog dolaska u Republiku Srbiju navela prinudno preseljenje, znatno je smanjen i iznosi svega 3% ukupne populacije prisilnih migranata 2011.

Tabela 5. Prisilni migranti prema godini dolaska u Republiku Srbiju, Popis 2011.

Deleći period adaptacije izbeglica na četiri perioda, Stejn (Stein, 1981) smatra da su izbeglice nakon četiri do pet godina završile najveći deo prilagođavanja. Oni dostižu određenu stabilnost nakon 10 godina od izbeglištva, kada se nastavlja oporavak izgubljenog statusa ali sporijim tempom, i pored odlučnosti, efekat izbeglištva je niži status. Najveći broj prisilnih migranata u Srbiji je već 16 godina. Nalazi istraživanja izbeglica iz Bosne i Hercegovine u Srbiji potvrđuju da je dužina boravka u zemlji prijema pozitivan faktor uticaja na lokalnu integraciju (Lukić, Nikitović, 2004). Međutim, smatra se da ovaj faktor ima pozitivan uticaj na ekonomsku i sociokulturnu adaptaciju, ali ne i na subjektivnu, jer pojedine varijable koje deluju na proces integracije ne deluju samostalno, već dobijaju na značaju i efektu u kombinaciji sa drugim faktorima (Montgomery, 1996).

U Republici Srbiji, prema Popisu 2011, registrovano je 162 721 prisilni migrant iz Hrvatske i 82 598 iz Bosne i Hercegovine. Posmatrano po državi porekla prisilnih migranata, može se videti da su skoro dve trećine ovih lica iz Hrvatske, a jedna trećina iz Bosne i Hercegovine. Ove dve grupe lica čine 97,1% od ukupnog broja prisilnih migranata u Srbiji. Broj prisilnih migranata iz drugih bivših republika SFRJ, Slovenije i Makedonije, znatno je manji, te zajedno čine 2,9% od ukupne posmatrane populacije. U ukupnom stanovništvu Republike Srbije, prisilni migranti sa prostora Bosne i Hercegovine čine 1,2%, odnosno 2,3% kada je reč o prisilnim migrantima sa prostora Hrvatske. Udeo prisilnih migranata iz Makedonije i Slovenije zajedno čini svega 0,1% stanovništva Republike Srbije 2011.

U odnosu na 2002. godinu, udeo prisilnih migranata iz Bosne i Hercegovine se smanjio sa 34,7% na 32,7%, dok je broj lica iz drugih republika bivše SFRJ i nepoznate države porekla prepolovljen. Povećanje se zapaža samo kada je u pitanju udeo prisilnih migranata iz Hrvatske u ukupnoj posmatranoj populaciji (sa 61,5% 2002. na 64,4% 2011), što je u saglasnosti sa napred diskutovanim problemima vezanim za povratak ovih lica, kao i teškoćama u ostvarivanju imovinskih i drugih prava u Republici Hrvatskoj.

U Zlatiborskom i Mačvanskom okrugu, koji su pogranični prema Bosni i Hercegovini, više od 50% prisilnih migranata čine lica sa prostora Bosne i Hercegovine. Posmatrano po opštinama, procentualni udeo prisilnih migranata poreklom iz Bosne i Hercegovine kreće se između 70 i 90% u opštinama Priboj, Mali Zvornik, Ljubovija, Bajina Bašta, Nova Varoš, Sjenica, Loznica i Užice. I ranije je pokazano da je udeo lica sa prostora BiH najveći upravo u populaciji izbeglica pograničnih opština prema ovoj bivšoj republici SFRJ (Lukić, Nikitović, 2004).

Izraziti centar koncentracije prisilnih migranata sa prostora Bosne i Hercegovine je i Grad Novi Sad, gde je prema Popisu 2011. živelo preko 10% svih prisilnih migranata iz Bosne i Hercegovine. Prisilni migranti iz Hrvatske, slično modelu prisilnih migranata iz Bosne i Hercegovine, nastanjeni su u velikom broju u pograničnom delu Srbije ka Hrvatskoj.

Procentualni udeo lica poreklom iz Hrvatske u ukupnom broju prisilnih migranata najveći je u Zapadnobačkom i Sremskom okrugu, odnosno pograničnim opštinama Apatin (91,2%) i Šid (88,5%). Više od 3% populacije prisilnih migranata iz Hrvatske naselilo se u opštinama: Novi Sad, Sombor, Šid, Ruma, Inđija, Stara Pazova i beogradskim opštinama Zemun, Čukarica, Novi Beograd i Palilula.

Posmatrano po tipu naselja, prisilni migranti sa prostora Bosne i Hercegovine u nešto većoj meri su koncentrisani u gradskim naseljima (57 802 ili 70,0%) u odnosu na prisilne migrante iz Hrvatske (97 780 ili 60,1%). Podaci o prostornom razmeštaju prisilnih migranata prema tipu naselja u Srbiji potvrđuju ranija proučavanja, koja su, takođe, ukazivala na to da su se izbeglice sa prostora Bosne i Hercegovine u većoj meri u odnosu na ostale naselile u gradskim naseljima. Ovakav razmeštaj posledica je činjenice da je čak 80% izbeglica iz Bosne i Hercegovine pre rata na prostoru bivše SFRJ živelo u gradskim naseljima (Lukić, 2005).

Stopa nezaposlenosti prinudnih migranata

U periodu 2002-2011. udeo ekonomski aktivnog stanovništva u populaciji prisilnih migranata povećao se sa 47% na 48,8%, odnosno sa 64,2% na 75,8% za lica koja obavljaju zanimanje. Za prisilne migrante stopa iskorišćenosti radnog kontingenta 2011. godine, tj. udeo aktivnih iz radnog kontingenta u odnosu na ukupan broj lica u njemu, iznosila je 64,5% za ukupnu populaciju, što je bilo jednako vrednostima iz 2002. godine (64,1%).

Opšta stopa aktivnosti stanovništva Republike Srbije bez prisilnih migranata iznosila je 41,0% 2011. godine. U poređenju sa stanovništvom Srbije bez prisilnih migranata, kao i 2002. godine, zapaža se da je opšta stopa aktivnosti prisilnih migranata nešto veća. Ove razlike uočavaju se i poređenjem vrednosti stopa aktivnosti muške (48,3% prema 55,7%) i ženske populacije (34,2% prema 42,1%) „domicilnog‘‘ stanovništva i prisilnih migranata, pri čemu su razlike nešto više izražene kada je reč o muškarcima.

Posmatrano prema starosti, među ekonomski aktivnim prisilnim migrantima u Srbiji, kao i u slučaju „domicilnog‘‘ stanovništva, najzastupljenija je starosna grupa 30--49 godina, koja čini 28,7% svih aktivnih lica. Stope aktivnosti prema starosti pokazuju nisku stopu aktivnosti mladih starosti 15--19 godina (10,2%) i lica starijih od 65 godina (1,6%).

Ekonomski je aktivno 1 398 mladih, starosti 15-19 godina, koji su u najvećem broju nezaposleni, i 592 lica starija od 65 godina, koja pretežno obavljaju zanimanje. Kao i kod „domicilnog‘‘ stanovništva, najveće stope aktivnosti su u starosnim grupama 30-49 (79,5%) i 25--29 godina (74,0%). Nalazi pokazuju da postoji nešto veća ekonomska aktivnost „domicilnog‘‘ stanovništva starijeg od 65 godina u odnosu na prisilne migrante. Posmatrano po regionima, najveći udeo ekonomski aktivnog stanovništva (51,1%) i lica koja obavljaju zanimanje (80,4%) u ukupnom broju prisilnih migranata je u Beogradskom regionu, a najmanji u Regionu Južne i Istočne Srbije (46,7% i 70,1%). Kao i u slučaju „domicilnog‘‘ stanovništva, do prvog zaposlenja najteže dolaze prisilni migranti u Regionu Zapadne Srbije i Šumadije, dok je udeo nezaposlenih prisilnih migranata koji su nekada radili najveći u Beogradskom regionu. Najveći udeo ekonomski aktivnog stanovništva u ukupnom broju prisilnih migranata je u Južnobačkoj, Beogradskoj i Kolubarskoj oblasti, a najmanji u Topličkoj, Jablaničkoj i Mačvanskoj oblasti.

Analiza aktivnosti prema starosti i polu ukazuje na to da u odnosu na prosek Republike Srbije, u regionima zapadne Srbije i Šumadije (3,3%) i južne i istočne Srbije (2,2%) postoji natprosečno visoka stopa aktivnosti prisilnih migranata starijih od 65 godina, kao posledica visoke ekonomske aktivnosti muškaraca u ovom dobu. Druga granična kategorija aktivnih lica, starosti 15-19 godina, ima najviše vrednosti stopa aktivnosti u Regionu Vojvodine, gde je zabeležen i najviši udeo ženske populacije u ukupnom broju aktivnih lica ove starosti, u poređenju sa drugim regionima. Najveći broj ovih lica traži prvi posao. Na teže snalaženje prisilnih migranata na tržištu rada ukazuje činjenica da u strukturi lica koja traže prvi posao najveći udeo (37,1%) čine lica starosti 30--49 godina. Ovaj problem je naročito izražen u Regionu Južne i Istočne Srbije, gde udeo lica starosti 30-49 godina u ukupnom broju prisilnih migranata koji traže prvi posao iznosi čak 40,8%.

Detaljnijom analizom ove kategorije nezaposlenih potvrđeno je da je u svim regionima, osim Beogradskog, pretežno reč o ženama.

Izveštaj UNHCR: blizu 60 miliona ljudi u svetu primorano da beži iz svojih domova

Izveštaj koji je 18. juna objavio UNHCR ukazuje na to da je raseljavanje stanovništva usled ratova, sukoba i progona u svetu dostiglo najviši zabeleženi nivo, te da broj raseljenih ubrzano raste.

Novi godišnji izveštaj UNHCR-a Globalni trendovi pokazuje nagli porast broja osoba primoranih da napuštaju svoje domove – 59,5 miliona osoba prisilno raseljenih na kraju 2014. godine u poređenju sa 51,2 mlliona prethodne godine i 37,5 miliona pre jedne decenije. Porast broja raseljenih zabeležen od 2013. godine najveći je ikad zabeležen u toku jedne godine.

Glavni porast dogodio se od izbijanja rata u Siriji početkom 2011. godine. Sirija je tako postala najveći pokretač raseljavanja u svetu. Svakog dana tokom 2014. godine, 42.500 osobe postajale su izbeglice, tražioci azila ili interno raseljena lica, što predstavlja četvorostruki porast u periodu od samo četiri godine. Svaka 122. osoba na svetu danas je izbeglica, interno raseljeno lice ili lice koje traži azil. Kad bi oni bili stanovnici neke zemlje, ta zemlja bi po velličini zauzimala 24. mesto u svetu.

"Svedoci smo promene obrazaca, nekontrolisanog ulaska u doba kada razmere globalne raseljenosti kao i neophodna reakcija sada jasno bacaju u zasenak sve što je viđeno ikada ranije" rekao je Antonio Gutereš, Visoki komesar UN za izbeglice. "Užasava činjenica, da sa jedne strane ima sve više onih koji prolaze nekažnjeno za to što započinju ratove, a sa druge, je naizgled krajnja nemoć međunarodne zajednice da zajednički radi na zaustavljanju ratova, da izgradi i očuva mir."

Izveštaj UNHCR-a pokazuje da je broj izbeglica i interno raseljenih lica u porastu iz regiona u region. U proteklih pet godina, izbilo je ili se ponovo razbuktalo najmanje 15 sukoba: osam u Africi (Obala Slonovače, Centralnoafrička Republika, Libija, Mali, severnoistočna Nigerija, Demokratska Republika Kongo, Južni Sudan a ove godine i u Burundiju); tri na Bliskom Istoku (Sirija, Irak i Jemen); jedan u Evropi (Ukrajina) i tri u Aziji (Kirgistan, i u nekioliko oblasti Mjanmara i Pakistana). Nekolicina ovih kriza je rešena, a većina i dalje dovodi do novog raseljavanja stanovništva.

Tokom 2014. godine, tek nešto više od 126.800 izbeglica vratilo se u svoje zemlje porekla, što je najniži broj za poslednjih 31 godinu. U međuvremenu, decenijama stare nestabilnosti i sukobi u Avganistanu, Somaliji i na drugim mestima znače da su milioni ljudi iz tih zemalja bilo u pokretu ili sve češće bivaju godinama zatočeni na marginama društva i žive u onesposobljavajućoj neizvesnosti dugotrajnog raseljeništva ili izbeglištva. Jedna od nedavnih i veoma vidljivih posledica sukoba u svetu i užasne patnje koju oni uzrokuju je dramatičan porast broja izbeglica koje, u potrazi za sigurnošću, kreću na opasna putovanja preko mora, uključujući i preko Sredozemlja, Adenskog zaliva i Crvenog mora, kao i u Jugoistočnoj Aziji.

Polovinu čine deca Izveštaj UNHCR-a Globalni trendovi pokazuje da se 13,9 miliona ljudi raselilo samo tokom 2014. godine, što je četiri puta više nego 2013. godine. U svetu živi 19,5 miliona izbeglica (porast u odnosu na 16,7 miliona u 2013.), 38,2 miliona interno raseljenih lica (porast u odnosu na 33,3 miliona u 2013.) i 1,8 miliona osoba koje čekaju na rešenja podnetih zahteva za azil (1,2 miliona u 2013.). Alarmantan je podatak da polovinu izbeglica u svetu čine deca. "Usled ogromnog nedostatka sredstava i velikih nedostataka u globalnom režimu zaštite žrtava rata, ljudi kojima su potrebni saosećanje, pomoć i utočište bivaju napušteni" rekao je Gutereš. "Za doba masovnog raseljenja stanovništva bez presedana, potreban nam je jednako veliki humanitarni odgovor i ponovno obavezivanje svih na toleranciju i zaštitu ljudi koji beže od sukoba i progona". Sirija je zemlja sa najvećim brojem interno raseljenih lica (7,6 miliona) i izbeglica (3,88 miliona krajem 2014.). Avganistan (2,59 miliona) i Somalija (1,1 milion) su sledeći najveći "izvori" izbeglica u svetu. Čak i pored naglog porasta brojeva, i dalje se manji broj izbeglica u svetu nalazi u bogatijim nacijama, a veći u manje bogatima. Blizu devet od svakih 10 izbeglica (86 odsto) nalazilo se u regionima i zemljama koje se smatraju ekonomski slabije razvijenima. Ukupno četvrtina izbeglica nalazila se u zemljama koje su na listi najmanje razvijenih zemalja UN-a.

Evropa (porast od 51 odsto) Sukob u Ukrajini, rekordnih 219.000 prelazaka Sredozemnog mora i veliki broj izbeglica iz Sirije u Turskoj – koja je 2014. godine postala zemlja koja prima najveći broj izbeglica u svetu sa 1,59 miliona izbeglica iz Sirije na kraju godine– dodatno su skrenuli pažnju javnosti, pozitivnu i negativnu, na pitanja vezana za izbeglice. U EU, najveći broj zahteva za azil podnet je u Nemačkoj i Švedskoj. Opšte uzevši, broj prisilno raseljenih u Evropi iznosio je 6,7 miliona krajem godine, u poređenju sa 4,4 miliona na kraju 2013. godine, a sa najvećim udelom izbeglica iz Sirije u Turskoj i Ukrajine u Ruskoj Federaciji.

Bliski Istok i Severna Afrika (porast od 19 odsto) Stradanje ogromnih razmera usled rata u Siriji, sa 7,6 miliona interno raseljenih lica i 3,88 miliona izbeglica u susednim i udaljenim zemljama, pretvorio je Bliski Istok u najveći izvor i udomitelja prisilno raseljenih ljudi na svetu. Uz ove alarmantno visoke brojke iz Sirije, došlo je do novog raseljavanja najmanje 2,6 miliona ljudi iz Iraka, usled čega je broj interno raseljenih lica u toj zemlji dostigao 3,6 millona krajem 2014. godine, kao i do raseljavanja 309.000 ljudi u Libiji.

Subsaharska Afrika (porast od 17 odsto) Često zanemareni, brojni sukobi u Africi, uključujući i u Centralnoafričkoj Republici, Južnom Sudanu, Somaliji, Nigeriji, Demokratskoj Republici Kongu i u drugim zemljama, zajedno su doveli do ogromnog prisilnog raseljavanje stanovništva u 2014. godini, čije su razmere tek zanemarivo manje nego na Bliskom Istoku. U Subsaharskoj Africi bilo je ukupno 3,7 miliona izbeglica i 11,4 miliona interno raseljenih lica od kojih 4,5 miliona novoraseljenih tokom 2014. godine. Porast od ukupno 17 odsto ne uključuje Nigeriju obzirom na promenu metodologije izračunavanja internog raseljavanja u 2014. godini pretvorivši je statistički netipičnu vrednost. Etiopija je zamenila Keniju na mestu zemlje koja je primila največi broj izbeglica u Africi i zauzela peto mesto na svetu.

Azija (porast od 31 odsto) Dugo godina jedan od regiona koji proizvodi najveći broj raseljenih lica, broj izbeglica i interno rasljenih lica u Aziji je porastao za 31 odsto u 2014. godini - na 9 miliona ljudi. Avganistan, koji je ranije bio zemlja porekla najvećeg broja izbeglica, prepustio je ovo žalosno mesto Siriji. Dalje raseljavanje dogodilo se u i iz Mjanmara, uključujući Rohnidže iz države Rakin i u regionima Kačin i Severni Šan. Iran i Pakistan ostaju dve od prve četiri zemlje u svetu koje su primile najveći broj izbeglica.

Amerika (porast od 12 odsto)

Porast broja prisilno raseljenih lica zabeležen je i u Americi. Broj izbeglica iz Kolumbije smanjen je za 36.300 na 360.300 tokom godine, mada uglavnom zahvaljujući reviziji broja izbeglica o kojima izveštava Venecuela. Ipak, u Kolumbiji i dalje živi jedna od najbrojnijih populacija raseljenih lica u svetu - 6 miliona ljudi, prema izveštajima i uz 137.000 novoraseljenih Kolumbijaca tokom godine. Uz sve veći broj onih koji beže od nasilja bandi i drugih vidova progona u Centralnoj Americi, u Sjedinjenim Državama podneto je 36.800 više zahteva za azil nego tokom 2013.godine, što predstavlja porast od 44 odsto.

( Celokupan izveštaj Globalni trendovi sa ovim i mnogim drugim informacijama, uključujući i podatke za svaku od zemalja, demografske podatke, brojeve povratnika i raspoložive procene lica bez državljanstva. )