Brojanica

Šetajući Knez Mihailovom ulicom, na gotovo svim uličnim tezgama, među najrazličitijim sitnicama, uvek se nalazi i poneka brojanica. Prolaznici kraj tezgi i sami vrlo često na ruci nose brojanice. U boljim trgovinama nakita, u istoj ulici, takođe možemo naći brojanice, izrađene od finih i skupih prirodnih i veštačkih materijala (perli).

Brojanice se najčešće vezuju uz velike religije – budizam, hrišćanstvo (pravoslavlje i katolicizam) i islam. Prema tumačenjima grčkih istoričara, prve brojanice pojavljuju se oko 700. godine pre nove ere u Indiji, kao deo hinduističkih obreda u vezi s Bogom Šiva. Kasnije se brojanice prenose u budističke hramove. Izrađuju se od svetog drveta, da bi kasniji budisti počeli da ih izrađuju od korala, granita, slonovače, ćilibara, raznog poludragog kamenja, pa čak i kostiju. Prema predanju, najvrednije brojanice napravljene su od kostiju budističkih svetaca, svetih ljudi ili lama. Budistička brojanica najčešće se sastoji od 108 perli, koje monah treba da izmoli dve hiljade puta dnevno. Sto osam perli predstavlja broj grešnih želja, koje svaki budistički monah mora da prevaziđe kako bi dostigao nirvanu.

Od Indije, brojanice su se širile do Kine, Koreje i Tibeta, a odatle su stigle sa arapskim putnicima (trgovcima) do Meke i Medine, gde ih je prisvojio islam. Kako na Arabijskom poluostrvu nije bilo drveta, perle su izrađivane od gline. Ali tokom vremena islamske brojanice počinju da se izrađuju od plemenitijih materijala. Islamska brojanica je u početku bila sastavljena od 99 perli i kićanke. Tokom molitve, uz svaku perlu se izriče ime Alaha, a kićanka služi da rasteruje zle duhove i štiti od zla. Kasnije je radi funkcionalizovanja molitve, broj perli podeljen sa tri. Tako danas najčešća molitvena islamska brojanica ima 33 perle.

U katoličku veru brojanice je kao molitveni predmet uveo sv. Dominik, osnivač dominikanskog reda. Brojanica se sastojala od 150 perli, a posebnom perlom, uglavnom metalnom, razdvajane su na skupine od po 50 – najčešće se moli tri puta po 50 molitava Zdravo Marijo.

Molitva pomoću brojanice u pravoslavlju je jedan od najstarijih načina molitve, naročito kad je reč o pravoslavnom monaštvu. Brojanice imaju simbolički karakter i one nas upućuju da vodimo, u neprestanom pokajanju, trezven i ozbiljan život. Za razliku od prethodno navedenih brojanica, pravoslavne brojanice izrađivane su od čiste ovčje vune i sastavljane najčešće od 33 čvorića. Treba da stalno podsećaju da smo mi "slovesne ovce Dobrog pastira Gospoda Hrista, koji je sam kao jaganjac Gospodnji postradao za nas i izbavio nas od večne smrti". Uz ovu brojanicu, koja ujedno simbolizuje 33 godine Hristovog života na ovom svetu, postoje i veće brojanice od 50, 100 ili 300 čvorića. Najčešća molitva je: "Gospode Isuse Hriste, pomiluj mene grešnog."

Po jednom starom predanju, bio je jedan monah koji je želeo da načini vunenu brojanicu da bi odbrojavao svoje molitve, ali đavo mu je stalno razvezivao čvoriće koje bi ispleo. Jednom mu se javio anđeo i naučio ga da plete čvorić koji se sastoji od sedam upletenih krstova i to je ujedno jedan od najkomplikovanijih čvorova, koji ni đavo nije mogao da rasplete.

Tako stvari izgledaju, ako se brojanica posmatra kao molitveni predmet. Ali, da li su svi oni koji nose brojanicu, koji drže brojanicu, koji broje brojanicu i kojima brojanica nešto znači, stvarno i vernici, veliko je pitanje. Odgovor je jednostavan – nisu. One u stvari služe kao ukrasni predmet, kojim se nosioci kite. Ali na svu sreću, Grci su uspeli da brojanici daju sekularni izgled, a možemo reći i svrhu. Brojanica tako služi, ne isključujući molitvenu funkciju, i za razbibrigu, igranje, uživanje u zvuku perlica, za muzičko komponovanje kao ritmički, i uz čašu kojom se svira, zvukovni instrument, da leči nervozu, da bude ukras itd. Uostalom, svako se sa takvom brojanicom može igrati kako želi i zna, samo za sebe, kom užitku ona služi. Grčka brojanica ili komboloi, sastavljena je od 23 perle ili manje. Svileni gajtan na kom su one nanizane omogućuje da se perle lakše klizaju i da se njihov zvuk, zbog dužine gajtana, bolje čuje. Postoji predanje po kome grčka brojanica ima 23 slobodne perle zato što turska brojanica ima 33 perle, koje su mnogo čvršće vezane jedna uz drugu. Tako ovo smanjenje broja perli ujedno simbolizuje i oslobođenje od Turske.

Brojanice i igranje brojanicama je užitak. Njihovo versko poreklo mora da bude uvažavano, ali ne sme mu se pristupati kruto i dogmatski, jer brojanice su i više od užitka u molitvi. Grci čak imaju i dva izraza za molitvene i svetovne brojanice – komboskini i komboloi – koje u Grčkoj možete naći na svakom koraku. Grčka je ujedno i jedina zemlja koja ima muzej brojanica.

Trenutno najlepše brojanice u Srbiji, od plemenitih materijala, niže naš poznati glumac Bogdan Diklić.

Brojanica se u Srba, kao i u Grka, koristi u obe svrhe. Evo, na primer, iz srpske elite, Velja Ilić nosi brojanicu i sigurno je koristi u molitvene svrhe, dok Milutin Mrkonjić ne nosi brojanicu, ali mu zato družbenica Ana Bekuta peva pesmu Brojanica:

"Kao dobrog glasa ptica
Oko ruke brojanica
Jedno davno obećanje
Nek ti kažu ko te voli
I ko se za tebe moli
Svako veče pred spavanje
Milo moje, pred spavanje..."

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---