DOKUMENT: "Tiranska platforma" - šta traže Albanci u Makedoniji

Dokument, nazvan još i "Tiranska platforma", izazvao je niz kontroverzi zbog činjenice da su se lideri tri albanske partije iz Makedonije 7. januara sastali u Tirani pod pokroviteljstvom premijera te zemlje Edija Rame.

Mi, predstavnici albanskih političkih stranaka u Makedoniji: Demokratska unija za integracije, Koalicija Besa, Alijansa za Albance (Demokratska partija Albanaca);

Poštujući slobodnu i demokratsku volju koju su albanski birači ispoljili na vanrednim parlamentarnim izborima 11. decembra 2016. godine;

U duhu Ohridskog sporazuma, demokratije i potrebe da se ispune normativne obaveze koje proističu iz ustavnih amandmana;

Afirmišući zajedničke programske i strateške orijentacije Albaanaca i svih građana Makedonije;

Privrženi napretku i dugoročnoj stabilnosti Makedonije;

Vođeni zajedničkim opredeljenjem za mir, stabilnost, bezbednost, međunacionalnu kohabitaciju, u duhu jednakosti i dostojanstva, u skladu sa evropskim i međunarodnim konvencijama, religijskom harmonijiom i saradnjom u zemlji i regionu;

Odlučni, bez alternative, za integraciju u NATO i Evropsku uniju;

Slažemo se o međusobnoj podršci zajedničnoj političkoj agendi koja predviđa postizanje sledećih ciljeva tokom sledećeg, ili bilo kojeg narednog, mandata vlade:

1. Postizanje pune ravnopravnosti, u skladu sa Ohridskim sporazumom i Ustavom

• Striktno sprovođenje multietničkog principa u Ustavu Republike Makedonije, u kojem će Albanci biti priznati kao državotvorno stanovništvo. Podrška bilo kojoj zakonskoj ustavnoj inicijativi koja jača etičku jednakost albanske populacije.

• Postizanje pune jezičke jednakosti, upotrebu albanskog jezika na svim nivoima vlasti i garancije o upotrebi tog jezika kao osnovnog ustavnog prava. Ustav Republike Makedonije treba da definiše da su "makedonski jezik i njegovo ćirilično pismo i albanski jezik i njegovo pismo zvanični jezici Republike Makedonije".

• Sveobuhvatna rasprava o zastavi, himni i držanim simbolima Republike Makedonije, tako da državni simboli održavaju multietničko društvo i etničku jednakost.

• Usvajanje Rezolucije u Parlamentu Republike Makedonije kojom bi se osudio genocid nad albanskim narodom u Makedoniji od 1912. do 1956. godine.

2. Postizanje ekonomske jednakosti i društvene stabilnosti, posebno kroz jednak regionalni razvoj

• Uspostavljanje novog mehanizma, u formi državnih komiteta za finansiranje opština, usmerenih ka pravednijem donošenju odluka o državnim fondovima u korist opština.

• Formiranje Ministarstva za politički sistem i odnose među zajednicama, kao tela odgovornog za prava zajednica i intenziviranje ekonomskog i društvenog razvoja u zapostavljenim područjima.

• Postizanje jednake zastupljenostima u bezbednosnim službama, vojsci, obaveštajnim službama i sudstvu.

• Postizanje jednakog predstavljanja na svim nivoima vlasti, kao i državnim agencijama i društvenim preduzećima.

3. Jačanje vladavine prava, kao pretpostavke za napredak u evroatlantskim integracijama.

• Sprovođenje reformskog plana, u skladu sa sporazumom iz Pržina, Pribeovim preporukama, Hitnim prioritetima reformi koje je predložila Evropska komisija, kao i preporukama Dijaloga o pridruživanju sa EU.

• Podrška nepristrasnom radu Specijalnog tužilaštva, bez političkih i etničkih predrasuda.

• Rasvetljavanje slučajeva i sudskih postupaka "Sopot", "Brodec"m "Monstrum" i "Kumanovo" preko istražnih komiteta, ili nezavosnog međunarodnog tela.

4. Stvaranje duha poverenja u funkciji dobrih međuetničkih odnosa, kao ključne pretpostavke političke stabilnosti zemlje.

• Afirmativne mere kako bi se obezbedilo finansiranje albanskih kulturnih institucija na lokalnom i nacionalnom nivou.

• Formiranje centralne institucije za usavršavanje jezika zajednica, uključujući obuku prevodilaca, urednika i lektora.

5. Rešavanje problema imena, u saglasnosti sa evropskim vrednostima i načelima međunarodnog prava.

• Usvajanje Zajedničke obavezujuće rezolucije u Skupštini Republike Makedonije koja će obavezati Vladu Makedonije da radi aktivno u cilju rešavanja spora oko imena.

• Uključivanje Albanaca u radne grupe za direktne pregovore sa Grčkom.

6. Dobri odnosi sa susedima

• Uključivanje Albanaca u radne grupe za direktne pregovore sa Bugarskom.

• Saradnju sa Kosovom i Albanijom oko integrisanog upravljanja granicama.

• Otvaranje novih graničnih prelaza.

7. Brza integracija u NATO i Evropsku uniju.

Postizanje gore navedenih tačaka otvoriće put Makedoniji ka integraciji u NATO i otvoriti pregovore o članstvu u EU.

Postizanje ovih ciljeva biće nadgledano preko uspostavljanja Okruglog stola albanskih parlamentarnih stranaka.

Okrugli sto albanskih parlamentarnih stranaka će funkcionisati na principu rotacije i služiće kao platforma za harmonizaciju političkih akcija i transparentnu komunikaciju sa međunarodnim partnerima Makedonije, tražeći prevashodno podršku EU i međunarodnih institucija.

Okrugli sto će utvrditi rokove za postizanje gorenavedenih ciljeva, u saglasnosti sa zakonima i Ustavom Republike Makedonije.

(Izvor: Tiranska platforma, šta traže Albanci iz Makedonije, rts.rs )

***

Prema Ohridskom sporazumu između makedonske vlade i predstavnika Albanaca u Makedoniji kojim je 13. avgusta 2001. završen sukob Nacionalne oslobodilačke armije i makedonskih snaga bezbednosti predviđeno je da albanski jezik postane zvanični jezik u državi, gde jezik govori više od 20% populacije zajedno sa makedonskim jezikom na opštinskom nivou.

***

Prema popisu iz 2002. godine Albanci čine 25 odsto stanovništva Makedonije (509,083 od ukupno 2,022,547).

Po opštinama prema popisu stanovništva 2002. albanska zajednica čini većinu u:

Tetovu (70,3 % sa 60,886 lica),

Gostivaru (66,4 % sa 54,038 lica),

Strugi (56,8 % sa 36,029 lica),

Kičevu (opština u novim granicama1, 54,5 % sa 30,932 lica), 2013. godine opština Kičevo je značajno povećana priključenjem 4 susedne seoske opštine (Vraneštica, Drugovo, Zajas i Oslomej).

Bogovinju (95,2 % sa 27,614 lica),

Lipkovu (97,4 % sa 26,360 lica),

Želinu (99,2 % sa 24,195 lica),

Vrapčištu (83,1 % sa 21,101 lica),

Tearcu (84,4 % sa 18,950 lica),

Studeničanima (68,3 % sa 11,793 lica),

Debru (62,2 % sa 11,348 lica),

Aračinovu (93,8 % sa 10,879 lica) i

Brvenici (61,6 % sa 9,770 lica),

a značajano stanovništvo čine i u

Gradu Skoplju (20,49 % sa 103,891 lica, od toga čine većinu u gradskim opštinama Čair (57,0% sa 36,921 lica) i Saraj (91,5% sa 32,408 lica)),

Kumanovu (25,9 % sa 27,290 lica),

Jegunovcu (43,0 % sa 4,642 lica),

Dolnenima (26,7 % sa 3,616 lica) i

Čaški (35,2 % sa 2,703 lica).

Prilog kulturi sećanja: Program «Velike Albanije»

Grupe ekstremističke albanske emigracije na Zapadu zalažu se za stvaranje «Nove velike Albanije» koja bi pored NSR Albanije obuhvatila Kosovo, delove Grčke, celu Makedoniju i Crnu Goru, izuzev Nikšića) i delove uže Srbije, uključujući Kruševac.

Moglo se, naravno, i očekivati da će ekstremna antijugoslovenska emigracija učiniti sve kako bi nedavne događaje na Kosovu (nasilne demonstracije u aprilu 1981. tokom koji je istaknut zahtev "Kosovo REpublika", prim. red. ) – koje je sigurno sama na mnoge načine podstakla – što bolje iskoristila za svoje mračne ciljeve. Još tokom trajanja demonstracija u Prištini, Uroševcu, Podujevu i drugim kosovskim gradovima, oglasile su se neke od organizacija ekstremne albanske i ustaške emigracije, «solidarišući» se sa «pravednom borbom naroda Kosova» za «oslobođenje» od Jugoslavije i stvaranje Velike Albanije. U zapadnom Berlinu je, na primer, izvesna Revolucionarna organizacija albanskih nacionalista rasturala početkom aprila mape na kojima je prikazivana «Nova velika Albanija», čija bi teritorija, po zamisli ovih «revolucionarnih nacionalista», pored sadašnje NSR Albanije obuhvatala i delove Grčke, celu Makedoniju i Crnu Goru (izuzev Nikšića) i delove Srbije, uključujući i Kruševac.

Nije, takođe, neočekivano što je akcija ekstremne emigracije postala još žešća upravo ovih dana, kada se videlo da je «pravedna borba» grupe nacionalista i iredentista naišla na jednodušnu osudu albanskog i drugih naroda na Kosovu i u Jugoslaviji. Tako ovih dana iz inostranstva stižu vesti o antijugoslovenskim demonstracijama u Frankfurtu, Briselu, Vašingtonu i još nekim centrima ekstremne emigracije, na kojima se skupljaju male grupe ekstremista (najveće, održane u ponedeljak /13. aprila 1981. prim. red./ u Vašingtonu, pred Belom kućom i na prilazima jugoslovenskoj ambasadi, okupile su prema Asošijeted presu jedva oko 300 manifestanata za komadanje Jugoslavije i «slobodu Kosova»).

Karakteristično je, kako primećuju strane agencije, da na ovim antijugoslovenskim manifestacijama zajednički nastupaju albanska i ustaška ekstremna emigracija, a po nekim izveštajima ova druga je čak i brojnija. Parole su poznate: cepanje Jugoslavije («Nećemo nikakvu Jugoslaviju!» – pisalo je na jednom transparentu u Vašingtonu), pretnje terorizmom («Ako se slobodni svet danas ogluši o naše reči, neka nas sutra ne osuđuje za terorizam») i, naravno, falsifikovanje činjenica: broj poginulih na Kosovu tako u Vašingtonu iznosi 328, a u Briselu 340.

Prema nekim procenama, organizacije ekstremne albanske emigracije nastale su uglavnom posle Drugog svetskog rata iz redova klasnih i ratnih protivnika (balista, kvislinga). Ogromnu većinu čine iseljenici iz NSR Albanije, okupljeni u organizacijama «Bali kambatar», «Levija i Legalitet», «Baškija Šćiptare» (monarhistička). Na drugoj strani su «Prijatelji nove Albanije», navodno «levičarske» struje, za koju suparničke organizacije tvrde da je osnovana od strane albanske obaveštajne službe.

Ekstremne organizacije Albanaca sa Kosova su daleko malobrojnije i aktivne su uglavnom u Sjedinjenim Državama. Najstarija među ovim organizacijama je «Savez Kosovara», formiran 1949. godine kao ogranak «Bali kambatara», od koga se ubrzo odvojio. Njegov «program» poziva na rušenje postojećeg društveno-političkog uređenja u Jugoslaviji i Albaniji i stvaranje «Demokratske Albanije», koja bi – pored teritorije sadašnje NSR Albanije i Kosova – uključila i delove Crne Gore i Makedonije.

Do rascepa i rasula 1978. godine najmasovnija organizacija ekstremne albanske emigracije u Sjedinjenim Državama bila je «Prizrenska liga», koja se zalagala za otcepljeljenje Kosova od Jugoslavije i njegovo prisajedinjenje Albaniji. Isti program ima i «Nacionalna revolucionarna kosovsko-albanska demokratska organizacija» (OKRDKŠ), formirana 1977. u okolini Štutgarta, poznata po nasrtajima na naše radnike privremeno zaposlene u SR Nemačkoj i po izuzetno srdačnim vezama sa srodnim organizacijama ustaške emigracije. Konačno, u Belgiji deluje jedna od najmlađih i najmalobrojnijih grupa «Kosovo e Lire», formirana 1976. godine.

Za razliku od drugih, ova organizacija se suprotstavlja stvaranju «Velike Albanije», ali se zalaže za otcepljenje Kosova od Jugoslavije i stvaranje «Etničke države Kosovo» – sa delovima Makedonije i Crne Gore.

(Videti više u knjizi «Desna deca levih roditelja», Milan Milošević, Vreme 2016; reprint teksta objavljenog u dosijeu NIN-a Kosovo aprila 1981: Ostaje mnogo političkog posla – 19. aprila 1981)