Sa otvaranja izložbe Doma Vojske u Pančevu

Muzej >

Meta Franca Jozefa i Huga Vajferta

Dragocena kolekcija Pančevačkog muzeja je u opasnosti zbog vlage, a na projekat sanacije čeka se već dve godine

U Narodnom muzeju Pančevo u toku su dve izložbe – izložba slika Roberta Hemerštila "Priče u slici – u potrazi za identitetom" i "Poetika i sudbina 20. veka" – iz Umetničke zbirke Doma vojske Srbije (vidi okvir), što je bio povod za priču o ovom muzeju.

Robert Hemerštil, poznatiji u svetu nego kod nas, rođeni Vrščanin, predstavio je dela uglavnom religioznog karaktera čiji su uzori u pravoslavnoj i u zapadnohrišćanskoj ikonografiji. Poznat je i po slikama čije su teme razorena porodica, logorski dani, ratne traume, porodični egzodus, i motiv majke sa detetom kao nedvosmislena asocijacija na "Bogorodicu sa detetom". Sve ove teme su autobiografske – odrastao u multinacionalnoj porodici, preživeo Drugi svetski rat i logor, izbegao u Austriju, ali se uvek vraćao u Vršac. Veliki broj dela poklonio je rodnom gradu i Muzeju Vojvodine, a radovi su mu i u stalnoj postavci Leopold muzeuma u Beču. Druga izložba je reprezentativan izbor umetnika bivših jugoslovenskih prostora: Vlaha Bukovca, Jovana Bjelića, Ljube Babića, Lazara Vujaklije, Ljube Ivanovića, Petra Lubarde, Peđe Milosavljevića, Krste Hegedušića, Marka Čelebonovića, Save Šumanovića i drugih.

Narodni muzej Pančevo nalazi se u centru grada u zgradi Magistrata, koja je i sama istorijski spomenik. Zgrada je izgrađena 1838. i do 70-ih godina prošlog veka bila je upravna zgrada Pančeva. Sa terase sadašnjeg muzeja su Austrougarski generali postrojavali vojsku, a iz iste zgrade su vojvode Stevan Šupljikac i Stevan Knićanin rukovodili vojnim operacijama u ustanku 1848. godine. Posle Drugog svetskog rata bila je sedište opštine, a svečani saloni su prekrečeni u belo. Na sreću, ispod više slojeva bele boje sačuvan je stari izgled, pa je svečana sala u potpunosti rekonstruisana 2015. godine. Sada je to izložbeni prostor, a po rečima direktora muzeja Miroslava Birclina, Pančevci nikako da se naviknu da opština više nije na staroj adresi, pa su obavezna slikanja mladenaca vikendima u ovoj sali. Međutim, pored dve galerije za povremene izložbe, veliki deo zgrade je zbog problema sa vlagom zatvoren za posetioce, a stalna postavka je svedena na minimum.

"Zbog vlage, Muzej je bio bez stalne postavke od 2006. do 2011. godine", kaže direktor muzeja Miroslav Birclin. "Vlaga je sanirana u gornjim delovima zgrade, ali u podrumskim prostorijama je i dalje veliki problem pa se zidovi godinama krune. Zbog toga su depoi muzeja premešteni na gornje spratove, a samo u jednom delu su prikazani najosnovniji predmeti nekadašnje stalne postavke. Grad je 2015. godine izdvojio 10 miliona dinara za izradu projektnotehničke dokumentacije za sanaciju zgrade, ali je ona nekoliko puta vraćana zbog promene propisa. Kada bude gotov projekat, pokušaćemo da nađemo partnera u Rumuniji da konkurišemo za IPA projekte. Procena je da je za sanaciju potrebno oko 3,5 miliona evra."

Međutim, i u smanjenoj stalnoj postavci mogu se videti neki zanimljivi predmeti. Tu je meta u koju su pucali car Franc Jozef i Hugo Vajfert. Franc je gađajući svojom puškom sve promašio. Kada je pozajmio pušku od Huga Vajferta imao je pet-šest pogodaka. Jedno od najvećih blaga muzeja je originalna zastava Srpskog vojvodstva iz ustanka 1848. godine. Zastava nije baš u dobrom stanju, a zanimljivo je što je žute i crne boje, boja Austrougarske monarhije, a na sredini je srpski grb sa austrougarskim crnim orlom. Srpski ustanici su na taj način hteli da pokažu da ne žele da izađu iz Austrije, već autonomiju.

U podrumima je, stotinak godina nakon izgradnje zgrade, bio pritvor. Za vreme Austrougarske su pritvarani mahom kriminalci. Pred i za vreme Drugog svetskog rata zatvarani su politički zatvorenici komunisti (Mara Mandić, narodni heroj je tu čekala presudu), kao i Jevreji. O svemu ovome svedoče poruke na zidovima. Međutim, pošto su zidovi u lošem stanju, teško da će biti rekonstruisani, poruke će biti sačuvane samo na fotografijama.

Za kraj, jedna zanimljivost: Pančevci, po rečima Miroslava Birclina, smatraju da se u njihovom muzeju nalazi originalna verzija Seobe Srba Paje Jovanovića. Sliku je za Milenijumsku izložbu u Budimpešti 1896. godine naručio Saborski odbor u Sremskim Karlovcima, na čijem čelu je bio patrijarh Georgije Branković. Naručioci nisu bili zadovoljni što je na slici Paja Jovanović naslikao ovce, ženu sa detetom, narod koji beži. Želeli su da se prikažu Srbi kao vojna sila koja će braniti granice od Turaka. Tako je nastala i veća verzija ove slike koja se nalazi u Muzeju srpske pravoslavne crkve, gde je umesto žene sa detetom kopljanik na konju, iza su pešadija i vojska. Za vreme Drugog svetskog rata smatralo se da su obe slike uništene, pa je Paja Jovanović naslikao i treću, koja je mešavina prve dve. Pančevačke vlasti su 1972. godine uzele kredit i uspele da otkupe sliku koja se od tada nalazi u pančevačkom muzeju.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---