MADE IN SERBIA: Kako je domaća mina prošla embargo UN

Trgovina oružjem >

Srpska mina u Tripoliju

Mina zalepljena za plišanog medveda u predgrađu Tripolija proizvedena je prošle godine u valjevskom "Krušiku", pokazuje BIRN-ovo istraživanje

Dok su pristalice međunarodno priznate Vlade nacionalnog jedinstva prošle nedelje slavile ponovno osvajanje Tripolija, među libijskim zastavama našao se i veliki beli plišani medved sa roze njuškom. Samo nekoliko sati ranije, igračka je pronađena u kući u Ain Zari, predgrađu južno od Tripolija. Otkrile su je vladine snage, koje su nakon 14 meseci opsade isterale iz grada pobunjenike predvođene opozicionim komandantom Kalifom Haftarom.

Meda, uslikan ispod stola, na leđima je imao zalepljenu minu povezanu sa upaljačem. Svedočenja očevidaca, analiza fotografija i serijski brojevi pokazuju da naoružanje iz Srbije i dalje završava u Libiji, uprkos embargu UN na izvoz oružja. Mina nosi oznaku 120 mm HE M62P10, sa serijskim brojem KV 01/2019, a proizveo ju je "Krušik" iz Valjeva. Do objavljivanja ovog teksta "Krušik" nije odgovorio na pitanja BIRN-a o prodaji lota 01/2019, niti o krajnjoj destinaciji oružja.

Među najvećim kupcima srpskog oružja su Saudijska Arabija i Ujedinjeni Arapski Emirati, koji inače podržavaju Haftara. Prošlogodišnji izveštaj UN-a navodi da su Emirati jedna od zemalja koje najčešće krše gotovo desetogodišnji embargo na izvoz oružja u Libiju.

Srbija, kao potpisnica UN-ovog Sporazuma o trgovini naoružanjem, ima obavezu da ne prodaje oružje drugoj zemlji ako postoji mogućnost da se oružje preusmeri ka grupama koje u dokumentaciji nisu navedene kao krajnji korisnici. Pojedine države već godinama krše ovo pravilo naoružavanjem različitih frakcija koje ratuju u Siriji, Libiji i Jemenu. U ovo je umešana i Srbija, prodajom oružja zemljama koje ga dostavljaju tim grupama.

Srpsko Ministarstvo trgovine, zaduženo za izvoz oružja, nije odgovorilo na zahtev BIRN-a za komentar.

CIVILI NISU BILI SLUČAJNE METE

Krajem maja, UN su izrazile zabrinutost zbog izveštaja da su stanovnici predgrađa Ain Zare i Salahudin u Tripoliju ubijeni ili ranjeni improvizovanim bombama, postavljenim unutar ili u blizini njihovih domova. UN su taj čin nazvale "pogoršanjem sukoba", koji je pokazao da su civili bili ciljane mete. Međunarodno humanitarno pravo zabranjuje upotrebu podmetnutih bombi, poput igračke iz Tripolija, koje su postavljene tako da mogu zavarati civile.

Amnesty International je upozorio da su između 13. aprila i 1. juna suprotstavljene strane u Libiji navodno počinile ratne zločine i druge oblike kršenja ljudskih prava, uključujući pljačkanje, neselektivne napade i podmetanje protivpešadijskih mina u zgrade u kojima žive civili.

BIRN je pregledao video-snimke iz južnog Tripolija na kojima se vide civili sa fatalnim povredama zadobijenim od improvizovanih bombi, ali nije mogao da potvrdi koje su mine korišćene u tim slučajevima.

Međutim, kada je reč o mini sa plišanog mede, tri nezavisna izvora, uključujući vojne eksperte, rekla su BIRN-u da način na koji je uređaj postavljen – koristeći ruski upaljač MUV-4, plastični eksploziv i minobacačku granatu – sugeriše da bi iza njega mogla da stoji grupa ruskih plaćenika poznata kao Vagner. Prema pisanju Rojtersa, koji se poziva na poverljiv izveštaj UN-a, u Libiji se nalazi oko 1200 Vagnerovih plaćenika.

Rusija negira da na bilo koji način kontroliše ovu grupu iako je u njoj najviše Rusa, ali i državljani Belorusije, Ukrajine, Srbije i Moldavije.

BIRN je ranije pisao o građanima Srbije koji, kao deo Grupe Vagner, ratuju u Siriji i Ukrajini. Sud u Beogradu prethodno je osudio jednog pripadnika Vagnera za terorizam u Ukrajini, a procenjuje se da Srba u ovoj grupi ima više od stotinu.

UNOSNI POSLOVI SRBIJE I LIBIJE

Srpsko oružje u Libiji nije ništa novo – Moamer el Gadafi je još u vreme socijalizma bio jedan od najvećih kupaca jugoslovenskog oružja. Gadafi je ubijen 2011. godine, a nekoliko godina kasnije Libija je podeljena na područja koje kontroliše međunarodno priznata vlada u Tripoliju na severozapadu, i teritorije na istoku koju drže Haftarove snage, sa bazom u Bengaziju. Trgovina oružjem između Srbije i Libije je, pak, preživela Gadafijev pad.

U svedočenju pred Komitetom UN-a za sankcije Libiji, Srbija je rekla da je usled eskalacije borbi prekinula isporuke oružja u ovu zemlju u junu 2014. godine i vratila UN-u dozvolu potrebnu za izvoz. Ove isporuke je ugovorio veliki trgovac oružjem Slobodan Tešić, koji je 2013. potpisao ugovore sa Libijom vredne 150 miliona dolara, a oni su uključivali naoružanje iz Srbije i municiju iz Belorusije, pokazuje dokument koji BIRN poseduje. Nejasno je koliko je od toga zapravo isporučeno. Tešić je zvanično prestao da izvozi u Libiju 2014. godine. Nakon toga, američka vlada ga je stavila na svoju crnu listu zbog sumnjivih poslova sa oružjem.

Poslednji put Libija je bila u fokusu u srpskim medijima 2016. godine kada je dvoje službenika srpske ambasade u Tripoliju poginulo tokom američkog bombardovanja kampa Islamske države u libijskom gradu Sabrati. Slađana Stanković i Jovica Stepić su prethodno kidnapovani, a razlog te otmice nikada nije propisno istražen. Prema rečima predsednika Srbije Aleksandra Vučića, koji je u to vreme bio premijer, otmica srpskih državljana povezana je sa trgovinom oružjem. Godinu dana kasnije, u maju 2017, ambasador Srbije u Libiji Oliver Potežica poginuo je u automobilskoj nesreći u Tunisu – navodno u pokušaju da izbegne otmicu.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---