---

Kako je propadala Vojvodina (1988-2002) >

Crni bilans jedinstva

Kad se gubici podele s brojem stanovnika, vidi se da je svaki Vojvođanin u Miloševićevih 11 godina izgubio 13.578 dolara a svaki stanovnik centralne Srbije 10.642 dolara

Prvi put posle 1988. godine, to jest, posle "jogurt revolucije", u Novom Sadu je 28. februara obeležena godišnjica usvajanja Ustava Vojvodine iz 1974. godine. Preciznije rečeno, obeležavanje ove godišnjice inicirao je Nenad Čanak, predsednik Skupštine Vojvodine i lider Lige socijaldemokrata, pa su prigodne priredbe protekle uz upadljivo ignorisanje svih drugih pokrajinskih funkcionera iz svih drugih stranaka članica DOS-a. Ostalo je ovim povodom nejasno da li vojvođanski političari "beže" – od Čanka ili od pitanja "kontinuiteta autonomije Vojvodine iz 1974. godine", ili i od jednog i od drugog.

Otvarajući tog 28. februara prigodnu izložbu u Vojvođanskom muzeju, pod naslovom "Autonomija Vojvodine – istorijske osnove", Nenad Čanak, predsednik Skupštine Vojvodine, skrenuo je pažnju na jednostavnu okolnost da je Vojvodini bilo neuporedivo bolje tokom 14 godina kada je imala stvarnu autonomiju (1974-1988) nego u proteklih 14 godina (1988-2002) kada je praktično bila bez ikakve autonomnosti.

Ta koincidencija, da se danas mogu upoređivati efekti 14 godina sa autonomijom i 14 godina bez nje, poslužila je kao osnova još jedne skromne izložbe, otvorene istog dana u Klubu poslanika Skupštine Vojvodine, pod karakterističnim sloganom "14 minus 14". Ključni podatak koji ilustruje koncept ove izložbe i razliku između godina s autonomijom i onih bez nje, nalazi se u tome da je Vojvodina između 1974. i 1988. godine povećala nacionalni dohodak per capita sa 1000 na oko 3000 dolara, da bi tokom ponovo uspostavljenog "jedinstva Srbije", između 1988. i 2002. godine, on pao na oko 1200 dolara per capita. Tu je još niz uporednih pokazatelja. Na primer, prikazan je dijagram iz koga se vidi da je u Vojvodini 1974. godine proizvedeno nešto više od 600.000 tona sirove nafte, da je godišnja proizvodnja do 1988. porasla na oko 1,2 miliona tona, a da je potom, do prošle godine, opet pala na oko 600.000 tona.

GUBITAK PO GLAVI: Najzanimljivija manifestacija, koja se sticajem okolnosti "uklopila" u obeležavanje 24. godišnjice Ustava Vojvodine, bio je okrugli sto posvećen katastrofalnim gubicima Vojvodine tokom Miloševićeve ere i pitanjima njene dalje ekonomske strategije. Njega je organizovao Forum V-21, nevladina organizacija koju je osnovao Boško Krunić, jedan od nekadašnjih vodećih vojvođanskih političara pre Miloševićeve antibirokratske revolucije. U stvari, na ovom okruglom stolu je promovisan Dokument o Vojvodini između 1989. i 2000. godine, u kome se uporedno pokazuju ekonomski gubici Vojvodine i Srbije bez teritorija autonomnih pokrajina tokom spomenutog razdoblja. To upoređenje pokazuje da je Milošević dobrano upropastio takozvanu užu Srbiju, ali Vojvodinu još mnogo više. Valja iz ove zbirke podataka, iskjučivo oslonjene na oficijelne državne podatke (kako je u uvodnoj reči naglasio Boško Petrov, jedan od autora ovog dokumenta), navesti osnovne podatke, ne samo da se ilustruje "neravnopravnost" Vojvodine pri decenijskom pljačkanju nego i da se podseti na teške gubitke i same centralne Srbije, kojoj slabu utehu daje okolnost da je neko prošao još gore.

Oslanjajući se na podatke Saveznog zavoda za statistiku, autori Dokumenta o Vojvodini uočili su da je godišnji društveni proizvod u pokrajini 1989. godine bio 6.095 miliona dolara, a 1999. tek 2.534 miliona dolara – te da je Vojvodina u tom razdoblju izgubila 27.679 miliona dolara društvenog proizvoda (u poređenju s fiksiranim društvenim proizvodom iz 1989. godine). U istom razdoblju, godišnji društveni proizvod Srbije bez AP opao je sa 12.169 miliona dolara na 5.089 miliona dolara, a ukupno je centralno područje republike izgubilo 54.516 miliona dolara. Kad se, međutim, ovi gubici podele s brojem stanovnika, vidi se da je svaki Vojvođanin u Miloševićevih 11 godina izgubio 13.578 dolara (oko 15.641 eura ili oko 30.500 nemačkih maraka), a svaki stanovnik centralne Srbije 10.642 dolara (oko 12.266 eura ili oko 23.920 maraka). Izgubili su, naravno, mnogo više i jedni i drugi, jer ova računica polazi od zamrznutog stanja iz 1989. godine, dakle, polazi od pretpostavke decenije bez razvoja.

Eksperti V-21 izračunali su još da je u Miloševićevo vreme po zaposlenom u Vojvodini "nestalo" imovine za 15.917 američkih dolara, a društvenog kapitala za 10.530 dolara. Izračunato je i da je iz dinarskog dela poslovnog potencijala vojvođanskih banaka između 1989. i 1994. godine "nestalo" 86 odsto kratkoročnih sredstava, 98 odsto dugoročnih, 57 odsto fondova, i tako dalje. Zvuči paradoksalno, ali prema zvaničnim državnim podacima, novčana sredstva i krediti stanovništvu u centralnoj Srbiji dva puta su veći nego u Vojvodini (po podacima za 1995. i 1996. godinu).

Pošto je jedan od glavnih instrumenata neravnopravne pljačke Vojvodine bio (gotovo prinudni) otkup poljoprivrednih proizvoda, autori ovog pregleda podsećaju da je samo žitarica u pokrajini otkupljeno oko sedam puta više nego na području centralne Srbije.

Izuzetno neravnopravni položaj Vojvodine u vreme Miloševićevog centralizma autori ove publikacije vide i u činjenici da je učešće investicija u osnovna sredstva u društvenom proizvodu u Vojvodini između 1991. i 1995. godine opalo sa oko 12 na oko 8,2 odsto, a u Srbiji bez AP sa oko 23,4 na oko 16 odsto. Dvostruko manje investicije imale su za posledicu i to da je nezaposlenost u Vojvodini između 1989. i 1995. godine povećana za 123 odsto, a u centralnoj Srbiji za 24 odsto.

NAGLAŠENO NEZAGOVARANJE: U ovom dokumentu daje se i tabela opština u Srbiji (bez Kosova) po stepenu naplate poreza na dobit preduzeća, poreza na prihode od samostalne delatnosti, poreza na prihode od poljoprivrede i poreza na imovinu (prema podacima iz 2001. godine). Zanimljivo, u prvih deset najdisciplinovanijih opština devet je iz Vojvodine, a u ovaj vrh s područja Srbije bez AP probio se na 9. mesto samo Dimitrovgrad. Inače, najbolji je Apatin sa 93,67 odsto naplate, a deseta je Kula sa 71,12 odsto naplate. No, i na listi od deset najgorih poreskih platiša vode dve vojvođanske opštine: Alibunar s naplatom od samo 50,05 odsto i (inače privredno razvijena) Stara Pazova sa 50,1 odsto naplate (neko je, u kuloaru, primetio da Rumuni i Crnogorci mrze poreze čak više od Srba).

Iz ove zbirke podataka eksperata V-21 izdvojićemo još jedan podatak o Beogradu, za koga mnogi današnji političari tvrde da je često nepravedno krivljen za korisnika Miloševićevog i svakog drugog centralizma. Prema podacima za 1999. godinu, komunalna potrošnja Beograda iznosila je 3.222 miliona dinara, a potrošnja svih ostalih u celoj Srbiji (uključujući i Kosovo) 5.867 miliona dinara. Na osnovu toga je izračunato da je glavni grad Srbije, sa 16 odsto stanovništva republike, te godine potrošio 53 odsto ukupnih komunalnih troškova Srbije. Pa ako je i posle toga beda života u Beogradu vidljiva golim okom, treba zamisliti kako je tek u ostalim mestima Srbije.

U kratkoj raspravi za okruglim stolom Foruma V-21 u Novom Sadu, učesnici su upozorili da je stanje u Vojvodini i mnogo gore nego što pokazuju zvanični podaci. Na primer, spomenuto je da je u proteklih 14 godina samo preko depresiranih cena sirove nafte i prirodnog gasa koji su proizvedeni u Vojvodini (razlika između cena uvozne nafte i uvoznog gasa i "priznate" cene domaće nafte i gasa) NIS oštećen za ukupno 380 miliona dolara, a da su u proteklih godinu i po dana nove vlasti sve spoljne donacije za energetiku otišle u EPS, a gotovo ništa u NIS, mada su postrojenja naftne kompanije najviše nastradala tokom NATO bombardovanja.

Za ovim okruglim stolom bilo je upadljivo da su svi učesnici naglašavali kako oni ne zagovaraju nikakav separatizam i da o separatizmu najviše viču oni koji su Vojvodinu najviše opljačkali. Boško Krunić je čak izjavio da ne očekuje da Vojvodina dobije "samostalnost iz 1974. godine", već "punu autonomiju", to jest, "oblik autonomije koji obezbeđuje prevashodno ono što se najgrublje može svesti na raspolaganje sopstvenom dohotkom".

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---