Jubilej Sankt Peterburga >

Metropola belih noći

davor konjikušić

Najevropskiji, a mnogi bi rekli i najlepši ruski grad, postao je glavna baltička luka, kapija Rusije prema Zapadu, o kome putnici, pesnici, avanturisti i stanovnici govore kao o gradu koji sjedinjuje najbolje vrednosti Istoka i Zapada

Nekadašnju rusku prestonicu Sankt Petersburg ugneždenu na obalama Baltičkog mora, mnogi putopisci nazivali su "severnom Venecijom". Tokom vekova ovaj grad je u sebi akumulirao svu raskoš velike carske Rusije, te postao sedište ruske kulture i industrije.

Najevropskiji, a mnogi bi rekli i najlepši ruski grad, podignut je za evropske i ruske standarde relativno kasno, tek 1703. godine za vreme vladavine ruskog cara Petra Velikog. Nakon devet godina od osnivanja, Sankt Peterburg postaje prestonica Rusije, da bi taj status izgubio tek nakon 1918. godine. U međuvremenu, Sankt Peterburg postao je glavna baltička luka, kapija Rusije prema Zapadu, o kome putnici, pesnici, avanturisti i stanovnici govore kao o gradu koji sjedinjuje najbolje vrednosti Istoka i Zapada.

Početkom XVIII veka, tokom rata između Rusije i Švedske, ruske snage su nakon osmodnevne opsade osvojile jedan švedski garnizon u blizini današnjeg Sankt Peterburga. Kako bi sačuvali novoosvojene teritorije oko delte reke Neve, Petar Veliki izdaje naređenje da se izgradi tvrđava nazvana po svetom Petru. Tvrđavu su gradili seljaci i vojnici, u izuzetno lošim uslovima – bez dovoljno odeće i hrane. Međutim, rat je buktao, tako da su radovi morali uspešno da se okončaju do kraja 1703. godine. Ubrzo je podignuta i jedna drvena baraka koja se kasnije razvila u prvi kvart novog grada. Iako se oblast nije smatrala dobrom lokacijom za podizanje grada, posebno zbog čestih poplava, Petar je uprkos troškovima i gubicima nastavljao izgradnju Sankt Peterburga, shvatajući njegovu stratešku važnost.

EVROPEIZACIJA: Tokom dvadeset godina vlasti carice Elizabete, ćerke i naslednice Petra Velikog, Sankt Peterburg poprima izgled tadašnjih evropskih gradova. Velika carska palata ukrašena je luksuznim detaljima. Na livadi nekada korišćenoj za ispašu carskih krava veliki arhitekta tog vremena Bartolomeo Rastreli projektuje Zimski dvorac i katedralu Smolni. Elizabeta osniva i Rusku akademiju umetnosti, ali, nažalost, nije doživela da vidi kraj izgradnje dvorca i katedrale.

Elizabetin nećak i naslednik, Petar III nije se dugo zadržao na prestolu, odakle ga je svrgla njegova žena, nemačka princeza, kasnije poznata kao Ekatarina Velika. Ona se prva uselila u zimsku palatu i počela da pravi kraljevsku kolekciju umetničkih dela. Pod njenom vlašću razvijaju se nauka, umetnost i trgovina. Osnovana je i prva javna biblioteka. Danas, na stotine hiljada ljudi godišnje dolazi da poseti spomenik podignut u njenu slavu koji se nalazi između biblioteke i Aleksandrinski pozorišta, i njen grob u katedrali Svetog Petra i Pavla.

RATOVI I REVOLUCIJE: Početkom Prvog svetskog rata, u avgustu 1914. godine, naziv Sankt Peterburg za konzervativne ruske krugove zvuči isuviše nemački, pa ime grada menjaju u Petrograd. Celokupna gradska industrija preorijentiše se na proizvode potrebne za rat, a veliki objekti poput carskih dvoraca delom postaju bolnice. Nezadovoljstvo naroda počinje da raste, socijalna nesigurnost je potpuna, a nakon sloma železničke mreže snabdevanje metropole hranom biva sve teže.

U februaru 1917. godine izbija revolucija koja se završava abdikacijom cara Nikolaja II. U oktobru iste godine radnici i vojnici upadaju u Zimski dvorac, tada sedište demokratske vlade, hapse ministre i preuzimaju upravljanje državom. Boljševička partija predvođena Vladimirom Iljičem Lenjinom dolazi na vlast, kada i počinje 73-godišnja vladavina komunista. Prvi svetski i kasnije građanski rat (1918–1921) smanjili su broj stanovnika Sankt Peterburga sa 2,3 miliona na 722.000. Grad je kasnije delimično rekonstruisan zahvaljujući Novoj ekonomskoj politici (NEP), a 1924. ime grada promenjeno je u Lenjingrad.

Krajem dvadesetih godina prošlog veka masovna izgradnja jeftinih kuća za radnike postaje uobičajen prizor u Sankt Peterburgu. Izgrađeni su mnogobrojni centri za laku zabavu građana. Velike zgrade pravljene su u duhu socrealizma, ali povremeno veoma inspirativno. Carske zgrade su pretvorene u komune, gde je jedan apartman delilo više porodica. Iako je u to vreme život Sanktpeterburžana težak, za najtragičniji period u istoriji grada smatra se "blokada", 900 dana potpune izolacije grada tokom Drugog svetskog rata.

RUSKO-NEMAČKO PRIJATELJSTVO: Putin i Šreder sa suprugama, ćilibarska soba dvorca Katarina Velika

Odmah po izbijanju rata nemačke trupe lako su prodirale po Rusiji. Ubrzo su došle do tadašnjeg Lenjingrada, a 8. septembra 1941. godine počele su opsadu Sankt Peterburga u kome se nalazilo 2. 887.000 civila, uključujući i 400.000 dece. Došlo je do potpunog kolapsa i nestašica, a ceo grad je u jednom trenutku imao samo 125 grama hleba dnevno. U samo dva meseca umrlo je 200.000 građana od posledica hladnoće i gladi. Blokada je slomljena u januaru 1943. godine, a ukupan broj žrtava u Sankt Peterburgu je 641.000 ljudi.

PRIRODNE SPECIFIČNOSTI: Sankt Peterburg poznat je po belim noćima i poplavama. Krajem maja pa sve do početka jula noći su izuzetno svetle. Iako ova pojava nije specifična isključivo za ovaj region, Sankt Peterburg je jedina svetska metropola, najseverniji grad na svetu sa populacijom većom od jednog miliona, koju zahvata ovaj fenomen. Sunce na severu u jednom periodu godine ne zalazi ispod horizonta, pa se svetlost probija tokom celog dana. U belim noćima i romantici peterburških ulica, na kojima se u to vreme noću ne pali ni ulična rasveta, najviše uživaju zaljubljeni i maturanti.

Još od prvih dana, najveći problem za stanovnike grada bile su, i ostale, poplave. Glavni razlog za 270 velikih do danas zabeleženih poplava jeste činjenica da se grad nalazi ispod nivoa mora. Iznenađujuće, ali poplave su povezane s vazdušnim masama niskog pritiska iznad Atlantika, koje u Finski zaliv donose nove količine vode. Ideja izgradnje velikog sigurnosnog nasipa na obalama mora nije sprovedena u delo zbog ekološke kontroverznosti samog projekta i nedostatka sredstava.

Tokom devedesetih godina Sankt Peterburg je ušao u ekonomsku i socijalnu tranziciju, industrija je upala u recesiju, a nezaposlenost raste. Nakon izgubljene bitke za domaćina Olimpijskih igara 2004. godine, stanovnici Sankt Peterburga i dalje se nadaju ekonomskom oporavku i razvoju turizma u gradu koji s pravom mnogi smatraju jednim od najlepših mesta na svetu.


 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI ODŠTAMPAJ TEKST