---

Lični stav >

Deset pitanja o načinu vladanja

Najsvežiji primer utemeljivanja državotvornih stavova i institucija na neformalan i laiciziran način odnosi se na restrukturalizaciju i reorganizaciju državne uprave Republike Srbije, na Zakon o ministarstvima koji je usvojen po hitnom postupku. Radi se o usvojenim rešenjima po kojima se osnivaju dva nova ministarstva (Ministarstvo za dijasporu, Ministarstvo za kapitalne investicije, koje je više od pukog zbira Ministarstva saobraćaja i telekomunikacija i Ministarstva urbanizma i građevina), spajaju, odnosno ukidaju četiri postojeća, prema rešenju Zakona o ministarstvima, od 2. aprila 2003. godine (Ministarstvo rada i zapošljavanja i Ministarstvo za socijalna pitanja, kao i Ministarstvo za zaštitu prirodnih bogatstava i životne sredine i Ministarstvo za nauku, tehnologiju i razvoj), odnosno menja delokrug nadležnosti, izuzimajući šest od postojećih sedamnaest. Takođe, sa spiska "posebnih organizacija", šest nastavlja da radi, u skladu sa delokrugom utvrđenim novim zakonom, što nije slučaj sa Republičkim zavodom za informatiku i internet.

Svakom ozbiljnijem poznavaocu državnog i društvenog uređenja, organizacije vlasti, javne uprave i upravljanja postavlja se veliki broj pitanja, koja sudeći po odgovorima vezanim za svrsishodnost obavljene rekonstrukcije najverovatnije nisu ni bila postavljena. Prvo, na osnovu kojih analiza se došlo do stavova o funkcionalnosti i/ili disfunkcionalnosti učinaka prethodnih ministarstava, odnosno argumenata za njihovu sadašnju institucionalnu konfiguraciju? Drugo, gde su uporišta očekivanjima da će se krugovi stereotipno utvrđenih kompetencija aktualnih ministarstava međusobno funkcionalno prožimati i dovesti do kvalitetno nove politike i tipa odlučivanja? Treće, koji su motivi da se inostrani poslovi i poslovi odbrane isključivo, kada je Srbija u pitanju, sprovode na planu krhke državne zajednice? Četvrto, otkuda proizilazi uverenost da će postojeća ministarstva kroz okvire svojih delokruga biti u stanju da ostvaruju međunarodnu saradnju i složenu harmonizaciju sa Evropskom unijom, koja se zasigurno ne isrcpljuje samo kroz pravne propise? Peto, zašto je važnije imati ministarstvo vera i ministarstvo za dijasporu, a ne ministarstva za razvoj i tehnologiju, medije, ili samostalna ministarstva za sport, socijalna pitanja, infrastrukturne sisteme i sl.? Šesto, postoji li opasnost uspostavljanja nesklada između blokova ministarstava koja se bave privrednim aktivnostima u odnosu na klasične državne funkcije, poslovima "nadgradnje" zdravstva, obrazovanja, socijalne politike, odnosno izazovima savremenog doba, zaštitom životne sredine i resursa? Sedmo, da li su objektivno procenjena iskustva tzv. vertikalne specijalizacije koja se odnosi na podelu rada između ministarstava i podređenih organa? Osmo, postoji li razvijena svest o prednostima aplikacije principa subsidijariteta, dekoncentracije, decentralizacije i delegacije vlasti, odnosno napuštanja razvijenog sistema centrizma, centralizma, centralizacije? Deveto, ima li pouzdanih pokazatelja o kvantitativnim i kvalitativnim osobenostima personalnog sastava upravnih radnika, kao i pouzdanih planova za školovanje i doškolovavanje kompetentnih državnih/javnih činovnika? Deseto, gde su osnovi očekivanja da je sam po sebi broj ministarstava, inače još iznad broja pojedinih evropskih država, uslov veće efektivnosti, efikasnosti i ekonomičnosti funkcionisanja izvršne i upravne vlasti? Naravno, za društva ovog tipa, u inicijalnoj tranzicionoj fazi, postavlja se problem osposobljenosti užeg i šireg vođstva, za filozofiju i tehnologiju upravljanja državom i društvom.

Naravno, lista postavljenih pitanja, nepotpuna i nerangirana po prioritetima, ostaje u domenu tekućeg stanja naše nedovršene i nedovoljno kvalitetne administracije.Vreme koje dolazi, sa višestrano pojačanom i neizbežnom internacionalizacijom i vesternizacijom, otvara prostor za uspostavljanje novih principa dobre vladavine, umesto traženja leka za lošu vladavinu. To podrazumeva razvijenu svest o značaju prisustva legitimiteta vlasti, od (re)konstituisanja do njenog funkcionisanja, ali i principa lagaliteta kako u odnosu na substantivna tako i proceduralna prava. Napuštanjem pravnog provizorijuma, odnosno donošenjem najviših pravnih i političkih akata, ustava i ključnih zakona (o Vladi, Javnoj upravi, Javnim službenicima i dr.) stvorile bi se pretpostavke kvalitetnog pravnog poretka. U njemu bi se, po logici stvari, javila potreba za utvrđivanjem kodeksa ponašanja svih upravnih/administrativnih radnika.

Rad državne/javne administracije zavisi od velikog broja institucija, ali više ne isključivo domaćih. Da bi se u takvoj korespondenciji stekle prednosti, a obuzdale insuficijentnosti i disfunkcionalnosti potrebna su znanja i informacije, postojanje novih profila visoko profesionalnih kadrova. Novi poslovni ambijent "proširenog poretka" otkriva nove sadržaje u poznatim principima javnosti rada, kontroli učinaka i odgovornosti za činjenje i nečinjenje. Svi ovi principi podležu kako internom tako i eksternom, pravnom i nepravnom nadzoru. Tek posredno i ex post facto uspostavljanju, utvrđivanju i unapređivanju principa dobre vladavine pomaže parlamentarna i sudska kontrola, koja se više preko pravnih lekova bori sa pogrešnim potezima administracije a sasvim izuzetno deluje preskriptivno u odnosu na buduće poteze administracije.

S obzirom na to da svako od predviđenih ministarstava u opisu svoje nadležnosti obavlja poslove državne uprave, važno je postojanje normativnih principa zaštite za slučajeve njenih pogrešnih i zakasnelih odluka pa i ugožavanja prava građana. U tom spektru principa dobre vladavine nalaze se i elementi razvijene administrativne kulture, etike i profesionalnog držanja i ponašanja. Značaj postojanja ovih vrednosti je izuzetan te s toga ne čude upozorenja autoriteta u ovoj oblasti da ista čine nerazlučivi deo procesa odlučivanja. Da bi ova povezanost normativnih i personalnih pretpostavki dala rezultate u dobroj praksi neophodni su višestrani inovacioni trening-programi.

Međusobna prožetost i sadejstvo javnog i privatnog sektora (mešovita partnerstva) do kojih će doći i u našoj sredini, usloviće nove tipove konkurentnosti, statusne, imovinske i delatne, i što je najvažnije slobodnog korisničkog izbora. Time bi se podstakla i politika jednakosti, institucija i individua, pred organima uprave i regulatornim agencijama, odnosno uspešnije bi se zadovoljavala "administrativna pravda", kroz najviše standarde javne uprave/administracije. S toga, dugo očekivane, odnosno prečesto odlagane reforme zakonodavne, izvršne, upravne i sudske vlasti, administrativne i menadžerijalne države, traže nove pristupe, u kojima će se sučeljavati teorijska i praktična znanja, pravni i multidisciplinarni aspekti, sopstvena iskustva i dometi inostranih upravnih sistema u izgradnji postulata i pravila kvalitetne vladavine.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---