---

Medicinski vremeplov >

Od leka do otrova

Duvan je jedna od najkontroverznijih, ako ne i najkontroverznija biljka koja kroz istoriju prati ljudski rod. Nekada smatran čak i lekom, danas je duvan u medicinskoj, pa i široj javnosti okarakterisan kao otrov, kao svojevrsna droga – ubica broj 1 na svim rang-listama štetnih supstanci koje unosimo u organizam. Kako zvanična statistika potvrđuje, najveći procenat smrtnosti, uzrokovani upotrebom lakših i težih droga, pripisuje se baš duvanu kao uzročniku.

Razvoj poimanja duvana kroz istoriju indirektno pokazuje koliko je i samo ljudsko društvo evoluiralo u spoznaji štetnosti duvana po zdravlje pojedinca pušača i ljudi u njegovom okruženju.

Ipak, nije uvek bilo tako. Duvan, ma koliko anatemisan danas, kroz istoriju je odigrao nekoliko važnih uloga. U domenu kulture, politike, ekonomije, pa i medicine.

Kako današnji naučnici veruju, duvan je, kao biljka koju poznajemo danas, na području Latinske Amerike počeo da raste oko 6000 godina pre nove ere, ali se smatra da je u upotrebu ušao tek na prelasku u novu eru. Pušačka kultura, bilo da su u pitanju primitivne lule ili prve cigare od uvijenog lišća duvana, produkt je razvijenih indijanskih društava kao što su Maje, Asteci i Inke. Ovi prastari narodi su oko duvana kao biljke i proizvoda za ljudsku upotrebu ispleli čitav splet legendi i rituala, verskih, ratničkih i poljoprivrednih, koliko i političkih. Malo je onih koji nisu čuli za indijansku lulu mira.

Evropa, kao i ostatak sveta, za otkriće duvana mogu da zahvale nikom drugom do Kolumbu, a za prvog korisnika duvana van Amerike smatra se španski mornar Rodrigo de Heres. On je zaslužan za prenošenje navike pušenja u Evropu, a čak ga je i uhapsila inkvizicija, jer je narod uplašio dim koji je izbacivao kroz usta i nos. Međutim, dok je on izašao iz tamnice, ova navika, na našu današnju nesreću, već se nezaustavljivo raširila Starim svetom. Upravo su mornari pušenje duvana raširili do svih destinacija do kojih su stizali.

Od početka XVII veka počinje se sa kultivisanom poljoprivrednom proizvodnjom biljke duvana, a njen list se u kolonijama koristio i kao platežno sredstvo.

U isto vreme, duvan se širi i evropskim dvorovima, a čak se i engleska kraljica Elizabeta I, na nagovor ser Voltera Raleja, zdušno pridružila rastućem korpusu pušača. Navodno je duvan koristila kao lek od glavobolja i migrene.

Nedugo zatim su počela i prva protivljenja duvanu koja je predvodio kralj Edvard I. Uvode se takse i porezi na proizvodnju i prodaju duvana, a španski kralj Filip III proizvodnju ograničava samo na kolonije, pod pretnjom smrtne kazne. Isto se dešava i u Rusiji, Turskoj, Mongoliji, Kini i vremenom u mnogim drugim državama gde se pušači suočavaju sa najstrožim kaznama.

Ipak, kako je sredinom XVII stoleća duvan propagiran kao zaštita od kuge koja je tada harala, postepeno se ukidaju i zabrane korišćenja. U duvanu i njegovim ekonomskim blagodetima uživaju i krunisane glave. Duvan se od tada nezaustavljivo širi svetom.

Ipak, smrtna kazna, na ovaj ili onaj način, zakonom ljudi, ili zakonom zdravlja, do danas nastavlja da visi nad glavama pušača. Nadanja su medicinskih brižnika, kao i običnih ljudi, da će duvan, kako je ušao u svakodnevicu tako i otići u istoriju.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---