Izložba Izbori 1990 – Dvadeset godina kasnije >

Šta čoveku radi vreme

Izložba postavljena u sarajevskoj Umjetničkoj galeriji Bosne i Hercegovine u dnevnopolitičkom smislu je neodvojiva od ovogodišnjih opštih izbora u BiH koji se održavaju u nedelju 3. oktobra

Ima jedan Bergsonov zapis koji Slavoj Žižek voli citirati, zapis načinjen u prvim danima Prvog svjetskog rata, a u kojem se otprilike kaže da nam se nakon što se katastrofa desi čini kako je do nje moralo doći i da je sve vodilo baš takvom ishodu; kao kad po drugi put čitamo klasični kriminalistički roman, odnosno kao kad ga čitamo nakon što znamo ko je ubica, pa nam se svi postupci i detalji ukazuju u pravom svjetlu. E, takvo neko osjećanje obuzme čovjeka na izložbi "Strašni izbori" Milomira Kovačevića Strašnog, izložbi fotografija od prije dvadeset godina, načinjenih uoči prvih demokratskih izbora u Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini, u novembru mjesecu 1990. godine.

VUČKO I ZAGI: Milomir Kovačević, fotograf kojeg valjda cijelo Sarajevo (i pola Pariza) zna po nadimku Strašni, jedan je od onih umjetnika za koje bi zlobnici rekli da je hiperproduktivan. Da je Strašni pisac, rekli bi mu da je skriboman, ali Strašni je srećom fotograf, i to fotograf koji svojim slikama priča priče onako kako to ovdašnji pisci uglavnom ne znaju, ne samo u ključu one fraze po kojoj slika vrijedi kao hiljadu riječi. Strašni ima strašno oko za detalj, a detalj je – što bi rekao Abdulah Sidran, kojeg na jednoj od fotografija sa ove izložbe vidimo na mitingu Saveza reformskih snaga – bog. Slika sa sarajevskim grafitom s kraja osamdesetih, recimo, grafitom koji poručuje kako "Vučko jebe Zagija", nema direktne veze sa izborima, ali savršeno skida atmosferu tog vremena. Nemoguće je posredno prenijeti kontekst čiju suštinu taj grafit prenosi; koliko god bilo moguće reći da je Vučko bio maskota sarajevske Olimpijade iz 1984, a Zagi zagrebačke Univerzijade tri godine kasnije, da je Vučko – vuk, a Zagi – vjeverica, nemoguće je analitičkim i esejističkim diskursom definirati ondašnji odnos Sarajeva prema Zagrebu tačnije od načina na koji je to napravila lapidarna grafit-psovka.

PRVE TRI MINUTE: Ta fotografija je, dakle, savršen prolog u priču o izborima iz novembra 1990. godine. Izložba postavljena u Umjetničkoj galeriji Bosne i Hercegovine u dnevnopolitičkom smislu je neodvojiva od ovogodišnjih opštih izbora u BiH, koji se održavaju za koji dan (u nedjelju, 3. oktobra). Iako novinski komentatori, analitičari, strani ambasadori i posrednici trube o istorijskom značaju ovogodišnjih izbora, posjeta ovoj izložbi savršeno podupire tezu Tarika Haverića (još jedne ličnosti koju vidimo na fotografijama sa izložbe) o 1990. godini kao političkoj bosanskohercegovačkoj varijanti vajnbergovske "prve tri minute". Sve su koordinate, dakle, zapravo iscrtane još onomad. Kad na slici sa izbornog mjesta, u pozadini Alije Izetbegovića, vidimo sina mu Bakira, ovogodišnjeg kandidata za mjesto koje je prije dvadeset godina osvojio njegov otac, dojam nije mnogo drugačiji nego kad vidimo dvadeset godina mlađeg Martina Raguža koji je, i sada kao i prije dvije decenije, kandidat za istu poziciju. Kad vidimo scene sa mitinga tri nacionalne stranke koje su 1990. osvojile vlast, kad vidimo njihove pristalice savršeno kostimirane u skoro idealtipske folklorne projekcije vlastitih etničkih suština, čini nam se da se sve što se desilo – moralo desiti.

REFREN: U sivkastom septembarskom danu, dok sam satima obilazio izložbu crno-bijelih fotografija čija monohromatska aura djeluje dodatno vremeplovski, u jednom sam momentu, sa radija u prizemlju ili sa ajpod slušalica nekog od posjetilaca, začuo refren pjesme Sunce, koju sa sarajevskim bendom Letu štuke izvodi Darko Rundek: "Sunce izađe i zađe/ Zemlja se okrene/ Šta čovjeku radi vrijeme/ Ljudi nisu stijene". Gledao sam fotografije Milomira Kovačevića Strašnog snimljene prije dvadeset godina i mislio o tome šta čovjeku radi vrijeme. Šta je uradilo Rundeku, šta je uradilo ljudima iz benda Letu štuke, koji su te 1990. godine spremali prvi album koji će uspjeti objaviti tek u dvadeset prvom vijeku, šta je uradilo Emiru Kusturici, Goranu Bregoviću, Miljenku Jergoviću i mnogim drugim likovima čije je ondašnje inkarnacije prije dvadeset godina snimio objektiv Milomira Kovačevića Strašnog.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---