Srpsko-evropska posla >

Šareni svet

Koreni "evropske" ili "zapadne" demokratije traže se u staroj Grčkoj, nasuprot "azijskoj" tradiciji samovlašća i despotije

Kad malo bolje pogledate na globus ili u atlas, Evropa je tek privezak na zapadnom kraju azijskog kontinenta. Po jednom tumačenju, ime Evropa i znači "Zapad", kao što ime Azije u osnovi znači "Istok", odakle nam svakog jutra Sunce izlazi.

U grčkoj mitologiji, Evropa je jedna od tri hiljade nimfi Okeanida ili je feničanska princeza koju je Zevs, prerušen u bika, zaveo i odneo na Krit, gde je rodila Minosa, Radamanta i Sarpedona, vladare koji su zbog svoje pravičnosti u Podzemlju zaduženi da sude pokojnicima.

Za Homera, Evropa je mitska kraljica Krita, a kao naziv teritorije – najpre za kontinentalnu Grčku, potom i za krajeve severno od nje – Evropa se pojavljuje tek oko 500. godine p.n.e. a obuhvata sve od Grčke na sever do mitske Hiperboreje, zemlje srećnih naroda iz kojih stiže ćilibar, i na zapad do Kalajnih ostrva (današnja Velika Britanija i Irska).

Koreni "evropske" ili "zapadne" demokratije traže se u staroj Grčkoj, nasuprot "azijskoj" tradiciji samovlašća i despotije. Kako god bilo i koliko god stvarna bila, ta razlika je tokom istorije uticala na formiranje onog što nazivamo Evropom, a njeni sukobi i nerazumevanje s Azijom i danas traju.

Genetička istraživanja u poslednjih četrdesetak godina pokazala su da je neolitsko stanovništvo Evrope poreklom iz južne Azije, a arheološka i lingvistička da su talasi naroda koji naseljavaju Evropu najverovatnije stigli iz jugozapadne Azije. Zajednice koje proizvode a ne sakupljaju hranu šire se preko Anadolije (današnja Turska) i severne Grčke na Balkan i jugoistočnu Evropu. Sa sobom donose već odomaćene žitarice, mahunarke, svinje, koze, ovce i goveda. Arheolozi se slažu u oceni da je ta neolitska "evropska" kultura, za razliku od prethodnih i potonjih, bila homogenija i jedinstvenija na celom području kojim se širila sve do oko 3500. godine stare ere, da bi trajala još oko 15 vekova.

Rimljani su, pre no što će postati najveća sila ondašnjeg sveta, najpre morali da osvoje Italiju i Grčku. Tek posle toga okrenuli su se Evropi: Galiji (Francuskoj), Španiji, Britaniji i Germanima. Kasnije, svoju imperiju raširili su na sve obale Mediterana, zapadnu Aziju i Balkan. Prema severnoj i istočnoj Evropi – osim Trajanovog kratkotrajnog zauzimanja Dakije (Rumunija) – granicu je predstavljao Dunav. Iza granice – od Hadrijanovog zida protiv divljih Pikta u Britaniji do onih prema najudaljenijim istočnim državama, sve tamo do Indije i Kine – u zemlji je vladao mir, moglo se bezbedno putovati od Aleksandrije i Pergama do Lutecije (Pariza), Španije i Portugala, preći u Afriku i tamo, na primer, obići ruševine Kartagine. Svet je prekrivala mreža odličnih puteva koje će Evropa koristiti sve do pre dvesta godina, trgovcima je na raspolaganju bila brza i pouzdana poštanska služba, sistem garantnih pisama smanjivao je rizik poslovnih poduhvata, bogati turisti su krstarili svetom u paket-aranžmanima...

Moderna Evropa nastaje na ruševinama Zapadnog rimskog carstva posle velikih seoba naroda u petom veku i uspostavljanja malih varvarskih kraljevina koje su, stolećima kasnije, poželele da obnove Rimsko carstvo. Prvi "službeni" kralj Evrope bio je Karlo Veliki, a njegovi naslednici okrenuli su se obnovi nekadašnje imperije, kao što je i Istočno rimsko carstvo, Vizantija, to dugo pokušavalo. Vizantijski imperatori, počev od Justinijana, ostali su zaslužniji kao čuvari evropskih kulturnih, pravnih i istorijskih temelja Evrope nego kao borci za teritorijalnu obnovu Rimske imperije.

Zapadna Evropa je vekovima pokušavala da se "vrati" na istočne teritorije svog nastanka i, malo dalje ka istoku, Svetu zemlju i Jerusalim kao izvorište hrišćanstva. Deo tih pokušaja su i krstaški ratovi, od kojih je četvrti predstavljao katastrofu za Vizantiju. Krstaši – čiji je cilj bio Egipat – da bi venecijanskom duždu Enriku Dondoli platili pomorski prevoz, zaključili su kako će im mnogo više doneti pljačka savezničke prestonice Konstantinopolja nego neizvesno putovanje u Egipat. Ukratko, Konstantinopolis (Carigrad, Istanbul) u proleće 1204. godine razoren je gore i temeljitije nego što će to Turci uraditi 250 godina kasnije, uništavajući poslednje ostatke Rimske imperije.

Osim legendarnog blaga u zlatu, dijamantima, novcu, tkaninama, robovima, u Evropu su stigli i starogrčki rukopisi – originali Biblije, među ostalima – ali i znalci grčkog, za Evropu u to vreme zaista mrtvog jezika, i arapskog, na kom su sačuvani prepisi i komentari mnogih antičkih tekstova. Pa tako, osim što se hrišćanstvo podelilo na pravoslavno i katoličko, usput počinje i obnova Evrope.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---