Medicinski vremeplov >

Šest decenija psihoonkologije

miroslav alavanja

Psihoterapija pacijenata sa kancerom podrazumeva praćenje pacijenta od dijagnoze do kraja lečenja, bilo da je u pitanju izlečenje ili smrt pacijenta, i zahteva strukturisanu psihoterapeutsku pripremu i podršku, kako pacijenta tako i članova njegove porodice.

Istraživanje uticaja psihoterapije na tok lečenja karcinoma u središtu je psihijatrijske i psihosomatske literature od 50-ih godina prošloga veka, sa postupnim razvojem psihoonkologije kao posebne discipline. Cilj psihoterapijskih intervencija za vreme lečenja onkološkog bolesnika jeste ublažavanje i uklanjanje tegoba uz uspostavljanje psihičke ravnoteže.

Razvoj psihoonkologije započeo je u drugoj polovini 20. veka kao odgovor na povećan interes za psihijatrijske, psihološke i socijalne faktore koji utiču na prevenciju i lečenje karcinoma, i kao odgovor na uticaj karcinoma na članove porodice pacijenta i zdravstvene profesionalce. U lečenju psihijatrijskih poremećaja kod onkoloških pacijenata sve se više koriste psihoterapijske i farmakoterapijske intervencije, a podrazumeva se i uključivanje psihijatra u primarni onkološki tim. Brojna istraživanja i klinička praksa doprineli su sve boljem razumevanju psihosocijalnih pitanja onkoloških bolesnika u svim stadijumima bolesti.

Pre 20. veka ovo polje medicine odlikovali su visoka smrtnost pacijenata, a delotvorno lečenje tumora bilo je nepoznato. Istovremeno, psihijatrija i psihologija ne izlaze iz okvira bavljenja osnovnim mentalnim bolestima. Međutim, u ovom periodu otvaraju se mogućnosti hirurškog tretiranja tumora i upotrebe anestezije. Ovo se pokazuje plodotvornim već u prvih dvadeset godina 20. veka, kada se uspešno odstranjuju neki rani tumori, počinje se sa primenom radijacije, a u SAD se osniva Američko društvo za tumore. Istovremeno se pojavljuju i prva psihijatrijska odeljenja u opštim bolnicama, a naučnici Adolf Majer i Kanon prvi praktikuju psihološki i psihofiziološki pristup pacijentima. Tridesetih godina prošlog veka jačaju psihosomatski pokret i psihoanalitička orijentacija, a 1937. godine sa radom počinje i Međunarodna unija protiv tumora. Pred Drugi svetski rat intenziviraju se istraživanja, izlazi prva studija o akutnoj žalosti, a u SAD se psihoterapijsko delovanje uključuje u rad novoformiranog zanimanja socijalnih radnika. Rat donosi otkriće antitumorskog delovanja nitrogen mustarda, što nakon rata dovodi do prvih hemoterapija i prvih izlečenja. Paralelno jača i institucija psihoterapije kod bolesnika sa kancerom, objavljuju se prvi radovi o psihološkim reakcijama na tumor, a osniva se i prvo psihijatrijsko odeljenje pri jednom medicinskom centru za tumore u Saderlendu u SAD. Revolucionarne šezdesete lansiraju hospicijski pokret, pušenje se povezuje sa kancerom, a u psihoterapiji se razvijaju bihejvioralne teorije koje pojašnjavaju kako stil života može dovesti do raka. Započinje tanatologija usmerena na "umiranje sa dignitetom". Od sedamdesetih se formiraju nacionalni planovi za tumore koji uključuju rehabilitaciju i kontrolu tumora, a psihoonkologija doživljava ekspanziju. Podržane su vezane psihosocijalne studije, održana je prva konferencija o psihosocijalnim istraživanjima, započinje takozvani "Projekat Omega", a psihosocijalna kolaborativna onkološka grupa počinje sa radom. Osamdesetih su održane četiri konferencije o psihoonkologiji i u Americi je osnovan Odbor za nadzor psihosocijalnih istraživanja. Sa radom je 1984. počelo i Međunarodno psihoonkološko društvo, širom sveta se osnivaju i nacionalna i regionalna udruženja, a zdravstveni psiholozi doprinose kliničkom zbrinjavanju i istraživanju tumora.

Devedesete donose prvu sveobuhvatnu redukciju smrtnosti od tumora, povećava se globalni interes za palijativnu medicinu, a povećava se i sveopšta podrška istraživanjima u ovoj oblasti medicine. U ovom periodu su održana najvažnija savetovanja stručnjaka na svetskom nivou, održana su tri velika međunarodna kongresa i uspostavljena je trasa razvoja psihoonkologije kao neizostavne discipline u lečenju i tretiranju onkoloških pacijenata.


 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI ODŠTAMPAJ TEKST