Apoteoza Lukijana Mušickog, 1840.

Izložbe – Dela Dimitrija Avramovića iz zbirki Narodnog muzeja u Beogradu >

Lepota u službi istine

Dimitrije Avramović jedan je od najznačajnijih srpskih slikara XIX veka i jedan od prvih istraživača našeg kulturnog nasleđa. Reprezentativna izložba njegovih dela biće otvorena u Konaku kneginje Ljubice 18. februara

Dimitrije Avramović je kratko živeo i mnogo uradio. Bio je jedan od najobrazovanijih i najdarovitijih slikara svog vremena, jedan od prvih istraživača kulturnog nasleđa i jedan od onih koji su davali pravac razvoju nacionalne umetnosti. Pored slikarstva uspešno se bavio prevođenjem, pisanjem, karikaturom. Nastojao je da napiše biografije značajnih srpskih umetnika, a smatra se i začetnikom likovne kritike u Srbiji. Umro je, kako se nekada govorilo, od "kapi", na vest o smrti ruskog cara Nikolaja, u četrdesetoj godini.

Izložba njegovih dela iz zbirki Narodnog muzeja u Beogradu biće otvorena 18. februara u Konaku kneginje Ljubice i podsetiće nas da je sve što je stvorio ostavilo neizbrisiv trag na srpsku kulturu i umetnost XIX veka. Izložba je realizovana u saradnji Narodnog muzeja i Muzeja grada Beograda, a autori izložbe i kataloga su kustosi Petar Petrović i Evgenija Blanuša.

OD BEČA DO BEOGRADA: Rođen je u Šajkašu kraj Titela, tada u Austrijskom carstvu, 7. marta 1815. od oca Mihaila i majke Sare. Porodica se 1822. preselila u Novi Sad gde ga upisuju u školu. Već u nižoj gimnaziji počinje da uči crtanje u školi Atanasija Nikolića. Bez obzira na sklonost crtanju, otac ga je upisao u trgovačku školu koju je ubrzo napustio i počeo da uči slikarski zanat kod malo poznatog živopisca Dimitrija Jovanovića, a nastavio kod Alojzija Kastanje, Italijana iz Mantove, i Jovana Ivanića, slikara iz Petrovaradina. Uporedo sa učenjem počinje da se prihvata i poslova koji su mu omogućili da reši materijalne probleme – počinje da kopira dela autora iz epohe klasicizma, Arse Teodorovića i Pavela Đurkovića. Prelomni događaj u njegovom životu je odlazak u Beč 1833. godine. U prvo vreme nije imao novca da se upiše na akademiju, pa je nastavio sa kopiranjem. Kopira dela majstora renesanse i baroka u galeriji Akademije; to radi iznenađujuće vešto i uspešno i ne ostaje neprimećen. Dobija podršku mitropolita Stefana Stankovića, koji mu dodeljuje stipendiju da može da se upiše na carsku Akademiju.

Tokom studija u Beču, Avramović je bio pod jakim uticajem Fridriha Amerlinga, koga smatra najznačajnijim slikarem toga doba i zove ga "veliki Amerling"; on nije bio profesor na Akademiji, ali je Avramović kopirao po njegovim studijama koje je imao prilike da vidi. Iz tog vremena sačuvane su desetine Avramovićevih studija muških i ženskih glava koje je radio po uzoru, ali su tu i radovi za koje se smatra da su njegova originalna dela. Kruna njegovog školovanja i boravka u Beču, prema autorima ove izložbe, su delo Apoteoza Lukijana Mušickog i Portret Vuka Karadžića, oba iz 1840. godine. Ova dela predstavljaju prekretnicu u slikarevom životu. Smatra se da ga je Vuk Karadžić upoznao sa knezom Mihailom Obrenovićem i zahvaljujući tom poznanstvu i Vukovom zalaganju Avramović se 1841. nastanjuje u Beogradu i počinje oslikavanje ikonostasa i zidnih slika u novosagrađenoj Sabornoj crkvi. Uporedo sa ovim obimnim poslom slika i ikone u kapeli stare Patrijaršije, koje su sada u pravoslavnoj kapeli Medicinskog fakulteta u Beogradu, posvećenoj Kuzmi i Damjanu. U to vreme nastaju i znameniti portreti Sime Milutinovića Sarajlije, Dimitrija Isajlovića i Joakima Vujića, "oca srpskog pozorišta" koji je skrhan bolešću i nemaštinom do smrti živeo kod Avramovića. Tih godina u "Srpskom narodnom listu" objavljuje i tekstove iz istorije umetnosti.

Godine 1846. dobija ponudu da slika ikonostas Karađorđeve crkve u Topoli, obilazi manastire Manasiju i Ravanicu i sve više se okreće pisanju i prevođenju. U istraživačkom radu njega, kao radoznalog čoveka, naročito interesuju srednjovekovni spomenici, i to kao uzor za izradu studija narodnih nošnji, odeće i likova srpskih vladara, pošto je nameravao da se u budućnosti bavi istorijskim slikarstvom.

ISTRAŽIVAČ STARINE, PUTOPISAC, KARIKATURISTA: Izveštaji koje je podneo Ministarstvu prosvete sa obilaska Ravanice i Manasije dopali su se nadležnima, pre svega Jovanu Steriji Popoviću, koji je bio ministar prosvete. Profesor Dejan Medaković u knjizi Srpska umetnost u XIX veku, piše da je umni Sterija bio posebno zaštitnički nastrojen prema dvojici istraživača starina, jedan je bio Janko Šafarik, a drugi – slikar Dimitrije Avramović. Godine 1847. Avramović dobija novac od Ministarstva i provodi dva meseca na Svetoj gori i u Carigradu. Po povratku objavljuje svoju prvu knjigu putopisa Opisanije drevnosti srpstva u Svetoj (Atonskoj) Gori, prvu knjigu takve vrste koja sadrži prepise povelja i rukopisa, slike zastava, pehara, pečata, posuđa, nošnji. Avramović posle objavljivanja ove knjige biva posebno nagrađen tako što ga Društvo srpske slovesnosti (preteča SANU) prima kao dopisnog člana. Tako je postao prvi slikar koji je postao član ugledog udruženja. Godinu dana kasnije, 1848, objavljuje drugu knjigu putopisa Sveta Gora sa strane vere, hudožestva i povesnice, postavši rodonačelnik svih kasnijih istraživača Hilandara i Atosa. Iste godine uzima aktivno učešće u događajima izazvanim mađarskom revolucijom i počinje da objavljuje podrugljive crteže protiv Mađara u listovima "Podunavka", "Sedmica", "Šumadinka", postavljajući temelje političkoj karikaturi u srpskoj umetnosti. Sve teže u Beogradu dobija slikarske poslove, pa se sa porodicom 1852. seli u Novi Sad, a zatim slika ikonostas, svodove i zidove manastira Ravanice u Vrdniku, prestone ikone i dve manje ikone Hristov grob za srpsku crkvu u rodnom Šajkašu. Poslednji pogođeni posao sa Crkvenom opštinom u Futogu, slikanje Crkve Sveti vračevi, 1855, nije uspeo da obavi jer je umro.

DELO IZMEĐU EPOHA: Najveći deo crteža i radova Dimitrija Avramovića je sačuvan. O njegovom delu autori izložbe kažu: "Svestrano obrazovan i darovit, Avramović je za dvanaest godina svog boravka u Beogradu uticao na tok razvoja srpske kulture i umetnosti toliko da se s razlogom o umetnosti tog vremena može zapitati da li je nastala pre ili posle Dimitrija Avramovića. Bio je izrazit predstavnik klasicizma, o čemu svedoče precizan crtež i gotovo savršena artikulacija forme. Tragajući za ‘istinom’ u svojoj umetnosti, davao je prednost realnom u odnosu na fikciju. Za njega je istina imala veći značaj nego lepota, a lepota je mogla biti jedino u službi istine." Smatra se da je Avramović bio akter prelaznog perioda između klasicizma i romantizma, čija iskušenja je morao da istrpi, a autori ove izložbe postavljaju pitanje zašto umetnik takvog formata, videvši da romantizam uzima "sve više maha", nije pustio da ovaj umetnički talas i njega ponese.

Kako bilo, njegovo delo pripada vrhuncima srpske umetnosti XIX veka, o čemu svedoči i 77 dela na papiru i platnu koje će u Konaku kneginje Ljubice posetioci moći da vide do 3. maja.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---