OD OBOŽAVANJA DO ZABORAVA: Marks, Engels, Lenjin, Tito

Dvesta godina od rođenja Fridriha Engelsa >

Druga violina bauka komunizma

U subotu 28. novembra navršilo se 200 godina od rođenja jednog od očeva naučnog socijalizma i marksističke teorije države i društva, Fridriha Engelsa. Čini se da će u Srbiji 21. veka ovaj jubilej proći nezapaženo, iako je do pre samo nekoliko decenija, pored Karla Marksa, njegovo ime izgovarano uz veliko divljenje i poštovanje. Ipak, Engelsova intelektualna zaostavština zavređuje bar kratak osvrt, imajući u vidu značaj koji je njegovo delo ostavilo na tokove svetske istorije

Fridrih Engels rođen je u Barmenu, gradu u tadašnjoj Pruskoj, kao sin krupnog kapitaliste koji je posedovao fabriku tekstila u Salfordu, u Engleskoj. U ranoj mladosti pisao je pesme, feljtone i kritičke tekstove u hamburškom časopisu "Telegraf", pod pseudonimom Fridrih Osvald. Interesantno je da nikada nije završio studije na nekoj visokoškolskoj ustanovi. Bio je zadivljen Hegelovim filozofskim učenjem i uspostavio je kontakt sa mladohegelijancima, koji su ga inspirisali da piše filozofske tekstove.

Ipak, prekretnica u njegovom životu biće poznanstvo sa Karlom Marksom, koje će izrasti u plodonosno prijateljstvo sa dalekosežnim uticajem na dalji razvoj društvenih nauka i političkih promena nastalih u toku 19. i 20. veka. Engelsov otac je pokušavao da ga, upućivanjem na rad u Mančester, odvikne od socijalističkih i komunističkih ideja koje su ga obuzimale, ali bez uspeha. Kao rezultat proučavanja položaja radnika, nastaje 1845. godine njegova prva ozbiljna studija pod nazivom "Položaj radničke klase u Engleskoj". Tokom Marksovog boravka u Parizu, iz njihovog prijateljstva počinju da niču ozbiljni naučni i filozofski spisi, pa tako već 1845. godine dolazi do konačnog Engelsovog razlaza sa mladohegelijancima i braćom Bauer kroz delo Sveta porodica. Zbog problema sa vlastima u Francuskoj, zajedno sa Marksom 1845. odlazi u Brisel, gde su se pridružili nemačkoj organizaciji Lige komunista.

RAĐANJE MANIFESTA

Na molbu članova Lige, 1848. godine objavljuju kultno delo pod nazivom Komunistički manifest, koje je predstavljalo politički pamflet. "Bauk komunizma kruži Evropom!" Ove reči bile su krilatica koja je donela strah u buržoaskim krugovima tog vremena, ali i snažan podsticaj narastajućoj snazi proleterijata da se kroz revolucionarnu borbu otrgne od okova koje mu je kapitalizam nametao. Međutim, Evropa koju danas poznajemo jeste Evropa u kojoj izgleda da je Marksovo i Engelsovo delo sahranjeno. Pa ipak, bauk komunizma još lebdi nad Starim kontinentom, jer protivrečnosti i slabosti koje današnji neoliberalni kapitalizam ispoljava, čini se, nemaju leka, osim u povratku izvornom učenju očeva naučnog socijalizma.

BORBA ZA BOLJI ŽIVOT

Nakon povratka u Englesku 1849. godine, Engels rešava da pomogne Marksu u objavljivanju prvog toma Kapitala. Punih pet godina bio je upravnik fabrike u Mančesteru i finansijski je pomagao Marksov rad. Studija pod nazivom "Seljački rat u Nemačkoj" nastaje 1851. godine, i danas se smatra jednim od najznačajnijih Engelsovih dela. U London se seli 1870. godine gde će sa Marksom sarađivati do Karlove smrti 1883. godine. Iz perspektive istorijskog materijalizma napisao je knjigu Razvoj socijalizma od utopije do nauke, u kojoj je izneo oštru kritiku utopijskih socijalista Furijea i Ovena. Ipak, njegovo najznačajnije delo ostaće Poreklo porodice, privatne svojine i države iz 1884. godine, koje će povezati kapitalizam i instituciju porodice na svojevrstan, originalan način. Preminuo je 1895. godine od raka grla, a njegov pepeo rasut je sa Bidži Heda u blizini Istborna. Važno je istaći da je Engels sebe uvek video kao "drugu violinu" u odnosu na Marksa, ali to njegovo vrlo realno sagledavanje ni na koji način ne umanjuje značaj njegovog lika i dela.

Koliko je Engels danas potreban Srbiji? Svakako da jeste, naročito mladim naraštajima. Bez jasnog izučavanja njegovih dela, uz Marksa, ne može se na ispravan način razumeti društvo u kojem živimo. Kapitalizam koji je danas na snazi u Srbiji ima elemente onog evropskog iz 19. veka, koji je Engels tako bespoštedno kritikovao. Ipak, Marks i Engels su gotovo proterani sa univerziteta, tako da čitanje njihovih knjiga ostaje samo na zanesenjaštvu i elanu pojedinaca.

Tri decenije nakon sloma socijalizma, nalazimo se na tački sa koje se očekuje ponovna borba za prava radnika i formiranje nove levice, koja će biti istinska, verodostojna i legitimna, i težiti humanijem i pravednijem sistemu. Borbi za taj sistem Fridrih Engels je posvetio svoj život, i baš zbog toga trebalo bi obeležiti 200 godina od njegovog rođenja, kao podstrek nekim novim Engelsima širom sveta, pa i u Srbiji, da borba za bolji život nikad ne sme da prestane.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---