Posle usvajanja srpskog zakona o restituciji >

Problem sa Mađarima

Vraćanje oduzete imovine je u Skupštini Srbije otvorilo problem domaćih "saradnika okupatora", jer to pitanje nije razrešeno zakonom o rehabilitaciji, koji je povučen sa dnevnog reda. Poslanici SDP-a, LSV-a, SDP-a i SPS-a ne prihvataju "izjednačavanje" okupatora i žrtava, a protive se i "kolektivnoj amnestiji" pripadnika okupatorskih snaga, ali i pripadnika kvislinških snaga Nedića i Ljotića. Zbog toga je Vlada povukla spomenuti amandman, pa su iz restitucije izbačeni ne samo strani već i domaći državljani koji su služili u okupacionim snagama

Neposredno posle usvajanja Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju u Skupštini Srbije (26. septembra) Ištvan Pastor, predsednik Saveza vojvođanskih Mađara, zatražio je, u otvorenom pismu, od predsednika Srbije Borisa Tadića da ne potpiše ukaz o njegovom proglašenju, iznoseći stav da je taj zakon suprotan Ustavu Srbije, jer utvrđuje princip kolektivne krivice i "dovodi u pitanje napore za postizanje istorijskog pomirenja srpskog i mađarskog naroda".

Prema Pastorovim rečima, sve to proizvodi član 5. Zakona, kojim se predviđa da lice koje je bilo pripadnik okupacionih snaga koje su delovale na teritoriji Republike Srbije za vreme Drugog svetskog rata (kao i njegovi naslednici), nema pravo na vraćanje imovine ili obeštećenje, bez obzira na postojanje ili nepostojanje njegove individualne odgovornosti. Tako su, kako naglašava Pastor, iz restitucije isključeni i oni državljani Srbije "koji su protivno svojoj volji prinuđeni da se odazovu vojnom, mobilizacionom pozivu, pa su tako postali pripadnici okupatorskih snaga – čak i onda ako u postupku rehabilitacije pred sudom dokažu svoju ličnu nevinost.

UZIMALA-DAVALA: Pastor se ovde, u stvari, poziva na okolnost da je posle okupacije 1941. godine, starosedelačko građanstvo Bačke, ali ne i svi međuratni kolonisti, dobilo državljanstvo Hortijeve Mađarske, pa su vojni obveznici (uključujući i Srbe i Hrvate) morali da se odazivaju na mobilizacione pozive okupatorske mađarske vlasti.

Problem nije nov, jer se njime bavila i Skupština Vojvodine početkom 2003. godine. Tada je usvojena rezolucija u kojoj je izraženo uverenje da je "oslobađanje od kolektivne krivice koja je u prošlosti nametnuta pojedinim nacionalnim zajednicama u Vojvodini, u interesu razvoja duha tolerancije i međusobnog uvažavanja nacionalnih zajednica koje žive u Vojvodini".

Pastorovo nezadovoljstvo uvećala je okolnost da je Vlada Srbije pre nekoliko sedmica bila prihvatila stanovište SVM-a, pa je u Skupštinu Srbije poslala amandman u kojem se iz restitucije isključuju samo strani državljani – pripadnici okupatorskih snaga, dok bi pravo na restituciju imala "rehabilitovana lica". No, tada se među poslanicima i parlamentarnim strankama u Skupštini Srbije otvorio problem domaćih "saradnika okupatora", jer to pitanje nije razrešeno zakonom o rehabilitaciji, koji je povučen sa dnevnog reda našeg parlamenta. U stvari, poslanici SDP-a, LSV-a, SDP-a i SPS-a ne prihvataju "izjednačavanje" okupatora i žrtava, a protive se i "kolektivnoj amnestiji" pripadnika okupatorskih snaga, ali i pripadnika kvislinških snaga Nedića i Ljotića. Zbog toga je Vlada povukla spomenuti amandman, pa su iz restitucije izbačeni ne samo strani već i domaći državljani koji su služili u okupacionim snagama. Uzgred budi rečeno, slično rešenje postoji i u Zakonu o restituciji Slovenije.

SLUČAJ FOLKSDOJČERA: Pitanje eventualne naknade oduzete imovine proteranim Nemcima posle Drugog svetskog rata rešeno je jednostavno, ubacivanjem u Zakon odredbe da pravo na povraćaj imovine ili obeštećenje imaju oni koji su oštećeni posle 9. marta 1945. godine. Naime, imovina Nemaca koji su živeli na teritoriji Jugoslavije i sva imovina nemačkog Rajha konfiskovana je odlukom Predsedništva AVNOJ-a od 21. novembra 1944. godine. Ova konfiskacija imala je opšti karakter i primenjivala se automatski – bilo je potrebno samo identifikovati nemačku imovinu i ona se od tog trenutka smatrala konfiskovanom.

Ovom odlukom Predsedništva AVNOJ-a od "Podunavskih Švaba" oduzeto je 389.250 hektara zemljišta. Osim toga, oni su u Vojvodini u velikom delu bili vlasnici i 516 industrijskih preduzeća, koja su u državnu svojinu prešla do 1. aprila 1945. godine (nešto kasnije nacionalizovano je i ostalih 406 industrijskih preduzeća).

Konfiskacija nemačke imovine u Jugoslaviji indirektno je praktično priznata na Potsdamskoj konferenciji savezničkih sila posle Drugog svetskog rata, od 17. do 24 jula, 1945. godine, kada su utvrđene zapadne granice Poljske, a posle koje su slične mere proterivanja, deportacije i konfiskacije imovine nemačke manjine sprovedene i u Čehoslovačkoj i Mađarskoj. U tom smislu najčuveniji je "Benešov dekret", po kome su iz Čehoslovačke proterani Nemci i po kome im je konfiskovana sva imovina – koja je zapravo predstavljala 90 odsto industrije ove zemlje. Inače je i Češka, a slično i Slovačka – to pitanje rešila "datumom" od koga se stiču prava na restituciju imovine oduzete tokom socijalističkog razdoblja, a ti datumi uvek su isključivali prava Nemaca i Mađara na teritoriji nekadašnje Čehoslovačke.

Ipak, proteklih sedmica, tokom skupštinske rasprave o našem zakonu o restituciji, obnovila se priča o navodnom sporazumu Tita i Branta, po kome je, Tito odustao od naplate Nemačkoj ratne štete, a Brant odustao od potraživanja naknade za konfiskovanu imovinu Nemaca. Postojanje takvog sporazuma dosta uverljivo je i ovoga puta (u dopisu "Danasu", 14. septembra) osporio Stefan Bart, saradnik Saveza podunavskih Švaba iz Erlangena u Nemačkoj. On se poziva i na arhivu nemačke vlade i citira kominike iz 1973. godine, izdat posle susreta Tita i Branta na Brionima, u kome samo stoji da će se "otvorena pitanja iz prošlosti rešiti na način koji odgovara interesima i jedne i druge države", te da će se to postići "dugoročnom saradnjom u ekonomskim i drugim oblastima".

Nemačka država, inače, oko imovine konfiskovanih Nemaca nije odlučnije intervenisala ni u Poljskoj, ni u Češkoj, ni u Slovačkoj, a ne znamo da li je intervenisala u Srbiji.

 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI		ODŠTAMPAJ TEKST

---