Izložbe:
Beograd, lep grad

Fotografije Aleksandra Ace Simića, prvog srpskog žurnaliste, dragocen je izvor o prestonici i njenim stanovnicima prošlog veka

Čekajući useljenje u Resavsku 40b, zgradu koja mu je dodeljena pre šest godina ali još uvek nije osposobljena za život i rad, Muzej grada Beograda je u njoj postavio izložbu "Gradski nomad, Beogradski zapisi fotoreportera Aleksandra Ace Simića", s ciljem da promoviše i svoj sadašnji-budući prostor i Aleksandra Simića.

Darko Ćirić, autor izložbe "Gradski nomad" i istoimene monografije, opisuje Aleksandra Acu Simića kao rodonačelnika našeg foto-žurnalizma, i jednog od desetak najvažnijih fotografa u istoriji srpskog novinarstva, a ipak nepoznatog javnosti. Zato, evo nekoliko informacija o njemu.

OTISAK AUTORA: Aleksandar Aca Simić (1898–1971) u Prvom svetskom ratu je sa izbeglicama prešao Albaniju, odatle je poslat na školovanje u Francusku, završio je Nacionalnu školu dekorativnih umetnosti u Parizu, apsolvirao je arhitekturu u Beogradu, sam je učio fotografiju, bio je fotoreporter "Politike" 18 godina, zatim "Ilustrovanog lista" i drugih novina do 1941. godine, za vreme Drugog svetskog rata radio je u "Novom Vremenu" zbog čega je nakon oslobođenja bio godinama bez posla, sve dok inicijativom Moše Pijade i Vladislava Ribnikara nije postavljen za rukovodioca foto-odeljenja "Borbe". Poslednju deceniju života proveo je kao penzioner, fotografisao je Beograd i sređivao svoje radove. Jedan deo fotografija ponudio je Muzeju grada. Sam ih je izradio, i zato one imaju status autorskog otiska.

Na izložbi je sto četrdeset originalnih fotografija, deo Muzejske kolekcije. Sve govore o Beogradu i njegovim stanovnicima, osnovnoj i glavnoj temi Ace Simića, od dvadesetih do šezdesetih godina prošlog veka. Grupisane u nekoliko celina, fotografije pričaju o Simićevim reporterskim izveštajima političkih tema do 1941. godine, o Drugom svetskom ratu u Beogradu, o izgledu Beograda između dva rata i njegovim promenama šezdesetih godina, i o svakodnevici Beograđana. "Dragocena je Simićeva politička foto-reportaža", objašnjava Darko Ćirić. "On beleži sva događanja na kojima prisustvuje kraljevska porodica, rad državne Skupštine, izborne mitinge, proslave... Njegove fotografije su bitan izvor istoričarima, one su hronika tadašnjeg života i ličnosti. Veoma su važni i njegovi zapisi na poleđini fotografija kojima objašnjava njihov sadržaj. Simić ih piše u poslednjoj deceniji života, dok sređuje svoje radove, znači nekoliko decenija nakon što su nastali. Pa ipak, nijednom nije pogrešio u identifikovanju mesta koje je fotografisao, ponekad je grešio ko je na slici, a najmanje je pouzdan kad navodi godine, što je razumljivo." Kao primer ove greške Ćirić pokazuje fotografiju "Kralj Aleksandar u poseti patrijarhu Dimitriju, 21. 11. 1921." na čijoj poleđini piše da se to desilo 1929. godine i da je reč o patrijarhu Varnavi. "Ovo je prva, meni poznata, fotografija Aleksandra u statusu kralja. Nekoliko meseci pre toga je preminuo kralj Petar, Aleksandar je tada bio u Parizu na lečenju od posledica atentata Spasoja Stejića, pa je transfer vlasti obavljen bez njega – na fotografiji se vidi da je iscrpljen. Ovo je jedina fotografija na kojoj Aleksandar nosi crni flor. Fotografiju je objavio ‘Ilustrovani list’, i pouzdano se zna da je Simićeva zato što je redakcija potpisivala autore. To ujedno dokazuje i da je Simić već 1921. godine bio odličan fotoreporter."

ISTORIJA U SLIKAMA: Svaka Simićeva fotografija s političkom temom je krcata istorijskim podacima. Na primer: "Sahrana posmrtnih ostataka srpskih velikana 7. 11. 1926." jedna je od poslednjih fotografija Nikole Pašića; fotografija na kojoj je kneginja Olga u poseti nemačkom iseljeničkom logoru u Zemunu 7. 10. 1940. godine govori o pokušaju naše vlasti da izbegne rat; izlazak Vlatka Mačaka iz voza u Beogradu 1939. godine podseća na dolazak delegacije Hrvatske republikanske seljačke stranke u Beograd na pregovore sa Radikalnom strankom posle koga je privremeno stabilizovana politička situacija... "Simić ne pokušava da sudi, da se postavi u poziciju superiornog svedoka", kaže Ćirić. "On je prema svim prizorima dobronameran, i ublažava one koji izazivaju mučninu, ne želi da uznemiri posmatrača. Slika rata na njegovim fotografijama nije gruba, na njima nema borbi, krvi, ruševine nisu tragične. On traži lične momente rata: povratak ratnika, grupe oslobođenih zarobljenika, redove za snabdevanje, prelazak preko zaleđenih reka. Snimak Terazija, mesec dana nakon ulaska Nemaca u Beograd, deluje mirnodopski – samo oglasna tabla u drugom planu sa naredbom na nemačkom ukazuje da je rat."

Aleksandar Simić je bio čovek modernog doba, vozio je motor "harli dejvidson" pa je pre drugih stizao na događaj koji treba fotografisati, a u prikolici je vozio novinare kako bi informacija imala i pisanu formu. Snimao je Beograd iz aviona, eksperimentisao je sa panoramskim snimcima. Darko Ćirić kaže da je Simić bio preteča paparaca. "Posle pokušaja ubistva Stjepana Radića u Skupštini 1928. godine, hrvatski poslanik je smešten u bolnicu i niko nije mogao da ga fotografiše i svi su čekali ispred zgrade. Aca se snašao: u momentu kad su otvorili prozor bolesnikove sobe, popeo se na nekakav bolnički stočić i – fotografisao ga. A njegovom kolegi Svetozaru Grdijanu je jedino preostalo da snimi Acu dok fotografiše, a mi sad imamo svedočenje kako je Aca dolazio do željenog snimka."

Simić je dokumentarista i ne ulepšava ni Beograd ni njegove stanovnike, ne krije da su u centru grada pijace, blato, siromaštvo, ali ti prizori na njegovim fotografijama nisu ružni. On beleži promene grada, njegov napredak – rekonstrukciju ulica na primer, izgradnju mosta, poboljšanje gradskog saobraćaja, prve automate za prodaju robe i svakom fotografijom priča priču o životu Beograda. Tako je, na primer, 1927. godine fotografijom Pištolj Male, sirotinjskog naselja na Dorćolu, ispričao da je gradska vlast, raščišćavajući teren za gradnju, porušila sve tamošnje barake i zemunice osim zemunice dobrovoljca Prvog svetskog rata Milorada Kočovića, uvaživši tako molbu njegovih saboraca. Ili, portret Svetozara Maksimovića Bontua je priča o uličnom prodavcu knjiga koji je 36 godina prodavao knjige, ali isključivo one koje je sam odabrao.

Muzej grada je objavio i monografiju Gradski nomad Darka Ćirića, sa 402 fotografije Aleksandra Ace Simića podrobno opisane. Izložba je otvorena do 15. novembra.

Sonja Ćirić