In memoriam – Ljubiša Rajić (1947–2012):
Kod Hiperborejaca

Umro je profesor Ljubiša Rajić, koga šira javnost zna kao angažovanog i razložnog intelektualca tzv. Druge Srbije iz vremena kad je to nešto značilo.

Ono što je od toga važnije je njegova, slobodno se može reći, pionirska aktivnost na razvoju nordistike na Filološkom fakultetu u Beogradu.

Njegova autobiografija, objavljena na sajtu Filološkog fakulteta, sadrži mnogo detalja o tome kako je jedan nesuđeni elektroinženjer svojim životom i radom povezivao jezike i kulture Skandinavije i Balkana. Ljubiša Rajić je tokom školske 1964–65. godine boravio u Norveškoj u jednoj od tzv. visokih narodnih škola. Posle prve godine studija elektrotehnike u Beogradu dobio je stipendiju za usavršavanje norveškog jezika. U periodu 1968–75, sa prosečnom ocenom 9,75, okončao je studije nordijskih jezika na Institutu za nordistiku Univerziteta u Oslu.

Tokom studija nordistike radio je, između ostalog, kao nastavnik norveškog jezika u dve osnovne škole u Oslu, kao sudski tumač, prevodilac i kao pomoćni bibliotekar Instituta za nordistiku Univerziteta u Oslu. Kasnije će biti i lektor za srpskohrvatski jezik i stručno prevođenje na Institutu za slavistiku Univerziteta u Upsali u letnjem semestru.

Na Filološkom fakultetu u Beogradu za lektora za norveški jezik izabran je 1977. Na smeru Nauka o jeziku magistrirao je 1979. a doktorirao 1986. Sledio je klasičan univerzitetski uspon: biraju ga za nastavnika za norveški, zatim za švedski, pa za danski jezik, a od 1992. za vanrednog profesora za skandinavske jezike i književnosti...

Godine 1988. osnovao je Grupu za skandinavske jezike i književnosti, koju je Švedski institut 2004. proglasio za najbolju instituciju te vrste u svetu u toj godini, u konkurenciji oko 250 institucija na kojima se drži nastava švedskog jezika, književnosti i kulture. Od osnivanja skandinavistike 1977. godine do 2000. vodio je biblioteku, čitaonicu i organizovao celokupnu nabavku knjiga (godinama uglavnom preko sponzora). Većina studenata te grupe, nažalost, otišla je u inostranstvo.

Od oktobra 2001. do oktobra 2005. Ljubiša Rajić je bio profesor po pozivu na Visokoj školi u Oslu za predmet Nauka o jeziku i interkulturna komunikacija. Na Fakultetu za novinarstvo te škole držao je predavanja o novinarstvu u kriznim i ratnim područjima i o etici novinarstva, a na Učiteljskom fakultetu Univerziteta u Oslu – o interkulturnoj analizi književnih dela, obrazovanju učitelja u multikulturnim sredinama i balkanskim studijama. Marta 2005. godine učestvovao je kao eksterni stručnjak u oblikovanju studija balkanologije na Univerzitetu u Geteborgu.

Držao je predavanja u institutima za nordistiku, slavistiku, opštu književnost, opštu lingvistiku, istočnoevropske studije i sociologiju univerziteta u Upsali, Lundu i Geteborgu (Švedska), Oslu, Trondheimu i Tromseu (Norveška), Kopenhagenu i Roskildu (Danska), u Nacionalnoj biblioteci u Norveškoj, na seminaru za prevodioce u Visokoj narodnoj školi u Fristadu (Švedska), na univerzitetima u Ljubljani i Zagrebu.

Tokom 2001. godine bio je član komisije Ministarstva prosvete i sporta Srbije, koja je napisala nacrt Zakona o univerzitetu. Jeseni 2006. imenovan je u Radnu grupu za izradu strategije razvoja humanističkih nauka u Srbiji.

Objavio je više od 200 radova i članaka iz oblasti skandinavistike, opšte lingvistike, nauke o književnosti, interkulturne komunikacije, sociologije, politikologije, univerzitetskog obrazovanja, nauke o prevođenju.

U Norveškoj je objavio dnevnik koji je vodio za vreme bombardovanja Srbije 1999, a po njemu je u Norveškoj igrana i monodrama.

Bio je član redakcija časopisa "Scientia Yugoslavica", "Mostovi" i "Prevodilac", a od oktobra 1990. do juna 1994. i glavni urednik lista "Republika".

Bio je član više domaćih i stranih naučnih i stručnih društava (Societas Linguistica Europea, European Association for International Education, Nordic Association of Linguists, Udruženje književnih prevodilaca Srbije). Marta 1999. godine izabran je za inostranog člana Akademije nauka Norveške.

Nosilac je Ordena Vitez Reda bele ruže (Finska) i Vitez Kraljevskog reda Severne zvezde, prve klase (Švedska) i Medalje Svetog Olafa (Norveška), za zasluge za širenje finske, odnosno švedske, odnosno norveške kulture u inostranstvu; dobitnik je nagrade Akademika za zasluge za norvešku kulturu i nauku u inostranstvu i nagrade Švedskog autorskog fonda za zasluge za švedsku književnost u inostranstvu.

M. M.