Pozorište >

Mileva Ajnštajn

ivan medenica

Režija: Vida Ognjenović; igraju: Igor Đorđević, Sena Đorović, Nada Šargin i Nenad Stojmenović

U komadu Mileva Ajnštajn prepoznaju se odlike nekih ranijih dramskih poduhvata Vide Ognjenović: dramaturška i intelektualna ambicioznost, (pseudo)biografska osnova, epski razuđena priča, intelektualni disput između različitih pogleda na svet, prikaz određene istorijske epohe i miljea. Biografska linija koja prati rađanje, razvoj i prekid ljubavne, intelektualne i bračne veze između dvoje fizičara, ugarske Srpkinje Mileve Marić i nemačkog Jevrejina Alberta Ajnštajna, zaista služi samo kao dramaturška osnova. Ta osnova omogućava Vidi Ognjenović da razvije različite motivsko-tematske celine i odgovarajuće značenjske akcente: borba za ženska prava, odnos progresa i ratova (da li su ratovi antropološka neminovnost ili progres može da ih spreči), odnos umetničke imaginacije i naučne egzaktnosti, itd.

Ipak, središnje mesto u ovoj slojevitoj konstrukciji ima pitanje koje nije vezano za javni život (progres, ratovi, emancipacija), već za najdublju intimu: da li postoje granice u ljubavnom predavanju, da li je apsolutna nesebičnost lozinka prave ljubavi? Vida Ognjenović ne nudi jednoznačan odgovor na ovo pitanje, jer njena Mileva nije, kao što bi se to možda očekivalo, nedužna žrtva svoje bezgranične ljubavi i Ajnštajnovog bezgraničnog samoljublja, ili bar nije samo to. Naprotiv, čini se da spisateljica problematizuje smisao Milevine odanosti; na kraju svog životnog puta, junakinja suočava sebe i nas sa svojom mogućom "tragičkom krivicom" – "izgleda da ja nikad nisam umela da volim, samo da pripadam".

Međutim, ova središnja tema kristalizuje se tek u drugom delu komada, dok se u prvom javljaju samo njene naznake (recimo, Milevino povlačenje pred Albertovom željom da sviraju Mocarta, a ne Šumana). Tako dolazimo u situaciju da je prvi deo komada niz slika u kojima se naširoko razvijaju spomenuti pojedinačni motivi, dok se središnja tema gubi u epskoj raspričanosti. Nevezano s ovim, glavnim dramaturškim nedostatkom, određeni problemi se javljaju i u obradi drugih, pojedinačnih motiva: intelektualne rasprave deluju deklarativno, one nisu dovoljno dramski (psihološki) utemeljene, već se često svode na mehaničku i pojednostavljenu razmenu suprotnih stavova i argumenata.

U predstavi na Velikoj sceni Narodnog pozorišta Vida Ognjenović kao reditelj nije uspela da prevaziđe problem dramaturške disperzivnosti: u prvom delu predstave ti nagoveštaji glavne drame nisu, u većini slučajeva, scenski oživljeni (recimo spomenuto Milevino podređivanje Ajnštajnu u sceni izbora muzike). Tu dramsku neizoštrenost i inertnost nije mogla da prikrije scenska razigranost, na kojoj je rediteljka insistirala.

Kao dodatni problem predstave uočavamo – možda krajnje subjektivno – i njen staromodni pozorišni izraz; ovo se, u prvom redu, odnosi na scenografsko rešenje Geroslava Zarića sa jednim višenamenskim portalom, sagrađenim od instrumenata za fiziku, čija je glavna mana to što isuviše liči na ono što zapravo jeste – pozorišni dekor. Staromodan izraz javlja se i u nekim glumačkim ostvarenjima: Mihailo Janketić koristio je prenaglašena glumačka sredstva, na granici farse (pogrbljeno držanje, izbačena brada, geganje…), tako da se dobilo krajnje pojednostavljeno i uopšteno tumačenje strogog i namćorastog starog profesora Vebera.

Osim kao dramski pisac i reditelj, Vida Ognjenović se u ovom ambicioznom projektu predstavila i kao glumački pedagog: u predstavi učestvuje veliki broj njenih studenta s novosadske akademije, a najzahtevniji zadatak među njima dobio je Igor Đorđević, koji je tumačio Ajnštajna. Koristeći svoj scenski temperament i energiju, Đorđević je doneo držanje jednog ekscentrika i egocentrika. Međutim, situacije sa dubljim dramskim sadržajem – u prvom redu one u kojima se ogleda Ajnštajnova surovost u odbacivanju Mileve – nisu u predstavi imale odgovarajući naboj, jer se igra mladog glumca još uvek svodi na spoljna i izolovana tehnička rešenja. Od ostalih studenata Vide Ognjenović izdvajaju se Sena Đorović kao energična feministkinja Milana i, prevashodno, Nada Šargin u uzbudljivom, integralno glumački postavljenom (pokret, gest, govor) tumačenju jurodive Zorke, devojke koja sve vidi i oseća istančanije od drugih. Podjednako snažnu ulogu jurodivog mladog čoveka s izoštrenim uvidima ostvario je Nenad Stojmenović.

Najznačajniji doprinos predstavi dala je Anita Mančić, koja je tumačila naslovnu ulogu. Ukoliko je u početnim scenama s profesorom Veberom njena Mileva bila možda isuviše prpošna i nervozna za jednu ozbiljnu, ponosnu, mudru, skromnu i upornu devojku iz provincije, Anita Mančić je ostvarila jak emocionalni naboj u dramski slojevitom i elaboriranom tumačenju žene koja postepeno tone u potpuni životni poraz. Prevashodno zahvaljujući njenoj igri, u drugom delu predstave mogla je da se oseti središnja dilema komada: da li postoje granice u ljubavnom (po)davanju.


 

POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI ODŠTAMPAJ TEKST