Pozorište:
Građanin plemić, Molijer

Anahrona stvarnost

Atelje 212; režija: Ljubomir Draškić; uloge: Petar Kralj, Tanja Bošković, Aljoša Vučković...

Molijerov komad Građanin plemić pripada jednom neobičnom, danas gotovo nepoznatom, a u 17. veku veoma popularnom žanru – komediji-baletu (comédie-ballet). Kao što može da se pretpostavi, glavna odlika ovog žanra nalazi se u tome što su radnju prekidali kraći baletski divertismani; njihova uloga bila je prevashodno dekorativna i oni su, kao takvi, zadovoljavali ukus aristokratije koja je bila naklonjena ležernoj, neobaveznoj i spektakularnoj zabavi.

Bilo je potrebno napraviti ovo kratko podsećanje na školsko određenje komedije-baleta zato što se čini da je u predstavi Građanin plemić Ateljea 212, reditelj Ljubomir Draškić upravo želeo da ispita scenske mogućnosti ovog specifičnog žanra. Rad na žanru ogledao se, osim u komponovanju razvijenih muzičko-plesnih deonica (muzika Zorana Obrenovića i koreografija Anđelije Todorović), i u konceptu glumačke igre u kojoj se dosledno insistiralo na veoma stilizovanim rešenjima. Ova stilizacija se ogledala u geometrijski svedenom mizanscenu (recimo, u sceni susreta Kovijela i Kleonta s njihovim draganama, Lusilom i Nikolijom), fizički naglašenoj igri s puno gegova (padanje, prevrtanje, pijano posrtanje, nevešti nakloni) i svojevrsnom "ospoljavanju" nekih unutrašnjih stanja. Ova poslednja odlika mogla bi da deluje kao oblik one vrlo problematične, "pokazivačke" glume da nije bila opravdana konceptom naglašene persiflaže u kojoj likovi kao da postaju marionete.

Sve uloge u predstavi bile su postavljene u ovakvim žanrovsko-stilskim okvirima, a njihov efekat je varirao u zavisnosti od scenske veštine, ležernosti i šarma svakog pojedinačnog glumca. Spomenute osobine bile su najzastupljenije u igri Petra Kralja koji je tumačio glavnog junaka, pokondirenog i lakovernog građanina Žurdena.

Međutim, ovo spominjanje karakternih (ili tipskih) odlika dramskog lika upućuje nas na jednu specifičnost predstave Građanin plemić Ateljea 212; u njoj, naime, nema nikakve dramske izoštrenosti, likovi se svode na krajnje ovlašne i uopštene skice, a središnja tema komada – pokondirenost građanstva koje želi da se uzdigne do aristokratskih atributa – gubi se u scenskom preispitivanju formalnih odlika jednog neobičnog žanra. Čak i ako u potpunosti prihvatimo taj rediteljev naglašeno "formalistički" koncept, ostaje činjenica da Molijerov komad nudi, u svojim žanrovskim okvirima, galeriju zanimljivih komičkih tipova: pored pokondirenog građanina, tu su i lukave koristoljubive aristokrate, uobraženi poznavaoci raznih veština, pametna, odlučna i energična subreta, itd. Ovi dramski potencijali u predstavi nisu dovoljno iskorišćeni.

Scenografija Vladislava Lalickog sa zidom u ogledalima u kojima se ogleda publika možda bi mogla da se protumači kao rediteljev "modernizatorski" zahvat, kao njegov stav da je tema pokondirenosti večna, da se ona odnosi i na sadašnje (malo)građane koji se nalaze i među pozorišnim gledoacima. Međutim, sve i da je ovo tumačenje tačno, sve i da zanemarimo uopštenost ovakvog stava, ostaje činjenica da dotično rediteljsko-scenografsko rešenje nema nikakvo uporište u scenskoj akciji; naprotiv, scenskom akcijom dominira samo želja da se stvori komički efekat koji će zabaviti publiku.

Zabavljačke tendencije su sasvim legitimne, pogotovu ako se u njima ne prepoznaje podilaženje najjeftinijem estradnom ukusu. U predstavi Građanin plemić Ateljea 212 se, sasvim sigurno, ne oseća taj estradni ukus, ali se zato oseća nešto drugo – izrazita umetnička anahronost. Nju posebno potencira činjenica da predstava nije izvedena u nekom muzičkom pozorištu, već u teatru koji je oduvek razvijao savremeni dramski i pozorišni izraz. Iako se može imati razumevanja za repertoarski potez, kojim se na veliku scenu ovog pozorišta vraćaju poznati reditelj i glumci (Tatjana Bošković i Aljoša Vučković) koje dugo nismo imali prilike da gledamo, ipak ostaje utisak da ovakvi umetnički kompromisi ne potiru problem repertoarske dezorijentacije Ateljea 212 – naprotiv.

Ivan Medenica