Pravosudni centar za obuku i stručno usavršavanje je za pripremu programa edukacije u krivičnopravnoj oblasti formirao dve radne grupe, jednu za sudije krivičare i drugu za tužioce. Radnu grupu za sudije činilo je četvoro iskusnih sudija iz Vrhovnog suda Srbije i okružnih sudova Beograd i Kragujevac. U radnu grupu koja je osmislila program za tužioce ušli su republički javni tužilac, okružni tužilac iz Užica i tužilac Prvog opštinskog javnog tužilaštva Beograd. Obe radne grupe su sačinile programe koji su neophodni za stručno usavršavanje u oblasti koja je najzahtevnija i najizloženija sudu javnosti. Od septembra 2002. godine ti programi se ostvaruju po planiranom rasporedu.

Stručno usavršavanje sudija krivičara

Program za sudije se realizuje kao redovan, obavezan za sve do tri godine sudijskog iskustva i specijalistički za sudije sa dužim stažom.

Redovni program su prošle sve mlade sudije iz Srbije podeljene po regionalnom principu u četiri grupe. U prvoj su bile sudije iz Beograda i okolnih gradova, u drugoj iz Vojvodine, u trećoj iz centralne Srbije i u četvrtoj sa juga Republike. U regionima u kojima je njihov broj bio manji od 35, grupe su dopunjene stručnim saradnicima iz čijih redova će izvestan broj u budućnosti biti biran za sudije. Ukupno je bilo 146 polaznika i oni su sa sudijama Vrhovnog suda Srbije, kao predavačima, prošli teme iz materijalnog i procesnog prava kao što su: opšti pojam, biće i osnovni elementi krivičnog dela, krivična odgovornost, postupci po redovnim i vanrednim pravnim lekovima, posebni postupci i položaj maloletnika u krivičnom postupku. Uz seminare koje je krajem 2001. i početkom 2002. godine organizovalo Društvo sudija Srbije na temu prvostepenog krivičnog postupka, ovim seminarima je zaokružen bazični krivičnopravni program. Od jeseni 2003. godine mlade sudije će biti u mogućnosti da pohađaju specijalističke seminare po svom izboru.

Takvi seminari, inače, čine osnovu programa za sudije sa više od tri godine sudijskog iskustva. Oni se održavaju u sedištima okružnih sudova za sudije krivičare tog suda i njegovih područnih opštinskih sudova. Realizuju se u vidu tročasovnih stručnih rasprava na teme koje mesec dana unapred odaberu sami učesnici. Najčešće su to teme koje njima, kao praktičarima, zadaju probleme u svakodnevnom radu zbog čega su im predavači kolege iz prakse, koje na jasan i konkretan način mogu da odgovore na sva postavljena pitanja.

To su sudije Vrhovnog suda ili veštaci, koji kao uvodničari otvore raspravu a ona se dalje aktivno odvija među svim učesnicima. Neke od tema koje su sudije odabrale su: krivična dela protiv časti i ugleda, finansijska veštačenja, kaznena politika, tehnika izrade presude, krivična dela protiv privrede, krajnja nužda i nužna odbrana, krivična dela protiv dostojanstva ličnosti i morala, mere bezbednosti oduzimanja imovinske koristi, odnos odredbi Zakonika o krivičnom postupku i zakonskih odredbi iz propisa o borbi protiv organizovanog kriminala.

Sudije krivičari su tokom proteklog perioda imale priliku i da zajedno sa kolegama iz građansko-pravne oblasti pohađaju specijalističke seminare iz oblasti medicinskog i medijskog prava. Na njima su najčešće predavači bili profesori i stručnjaci iz navedenih oblasti, izvan pravosuđa, koji su im pomogli da steknu produbljena teorijska znanja iz užih oblasti prava. Ovi seminari su se završavali praktičnim radionicama koje su vodile sudije viših sudova, kako bi se utvrdila primena stečenih novih znanja u budućoj praksi.

Sa sudijama krivičarima otpočela je i sveobuhvatna obuka pravosuđa Srbije u oblasti ljudskih prava. Ulaskom zemlje u Savet Evrope država je preuzela mnoge obaveze u čijem ispunjenju i sudovi imaju važnu ulogu. U sledećih godinu dana sve sudije će proći osnovnu, dvodnevnu obuku koju finansira i zajedno sa Pravosudnim centrom organizuje kancelarija Saveta Evrope u Beogradu. Njen cilj je upoznavanje sa međunarodnim standardima postavljenim Evropskom konvencijom o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda i praksom Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu. Naglasak je na temama koje su za pravosuđe od najvećeg značaja – pravu na slobodu i bezbednost ličnosti i pravu na pravično suđenje. Seminare su u maju pohađale sudije Okružnog suda u Beogradu da bi se u junu nastavili u okružnim sudovima u Nišu i u Novom Sadu, a zatim i svim drugim sudovima Srbije. Predavači su sudije Vrhovnog suda Srbije i okružnih sudova, kao i advokati, bivše sudije, svi specijalno pripremljeni za tu ulogu na treninzima organizovanim u zemlji i Strazburu.

Stručno usavršavanje javnih tužilaca

Radna grupa koja je pripremila program za tužioce imala je u vidu potrebu usavršavanja nosilaca javnotužilačkih funkcija u oblastima u kojima su im novim Zakonikom o krivičnom postupku data nova ovlašćenja.

Kao primarna tema nametnula su se kriminalističko-tehnička veštačenja i nove procesne forme uvedene Zakonikom. Kako po sadašnjim propisima javni tužilac rukovodi pretkrivičnim postupkom, a dosadašnji način rada i obuke tužilaca nije obuhvatao ni osnovna saznanja o radu organa unutrašnjih poslova prilikom obavljanja kriminalističko-tehničkih veštačenja, predavači su bili stručnjaci iz Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije. Za novouvedene procesne forme koje se odnose na mogućnost javnog tužioca da, za krivična dela za koja je predviđena novčana kazna ili kazna zatvora do tri godine, odloži krivično gonjenje, odnosno da odbaci krivičnu prijavu ako oceni da izricanje krivične sankcije u konkretnom slučaju ne bi bilo pravično (načelo oportuniteta), postoje mnoge dileme u praksi koje su tokom seminara razrešavane u razgovoru sa sudijama okružnih sudova kao uvodničarima. Poslednja tema na trodnevnim seminarima bila je žalba javnog tužioca jer se i ovaj institut krivičnoprocesnog prava po mišljenju radne grupe činio važnim za prvi ciklus dodatne obuke tužilaca. Svi ovi seminari održavani su po regionalnom principu, kao za sudije krivičare, i do sada ih je pohađalo 425 tužilaca i njihovih zamenika.

Osim krivičnih, tužioci su obradili i temu komunikacije s medijima, na dva seminara na kojima su imali prilike da razgovaraju sa portparolom tužilaštva u Berlinu i novinarom "Blica" koji za tu redakciju prati pravosuđe.

Nataša Rašić, direktor Pravosudnog centra za obuku i stručno usavršavanje