Elementarna nesreća u Bosni i Hercegovini:
Uskršnja poplava

Vodena stihija Vrbasa je izbacila 5000 m³ smeća. Ukoliko popucaju mreže koje zadržavaju smeće, regionu Banjaluke prijeti ekološka katastrofa

Banjaluka

DA LI JE NAJGORE PROŠLO: Naselje pod vodom

Uslijed obimnih kiša, koje gotovo neprekidno padaju posljednjih pet dana, skoro pola Bosne i Hercegovine našlo se pod vodom. Vodostaji rijeka, prije svega Save, Bosne i Vrbasa su povećani, a izlile su se Sana, Una, Pliva. Sretna okolnost je da su Neretva i Drina ostale u koritima. Meteorolozi predviđaju još teže stanje, s obzirom na to da padavine neće stati. Prema posljednjim izvještajima, voda se ipak povlači, stanje se stabilizuje barem u zapadnom dijelu Republike, iako kiša uglavnom i dalje pada. Pošto je vodenom stihijom "poharan" uglavnom zapadni dio Republike Srpske, očekuje se pomjeranje nevolje ka istoku. Ono što su zapadne opštine RS preživjele proteklog vikenda očekuje stanovnike Bijeljine. Nivo Drine, Save i Une raste, dok nivo Vrbasa opada.

Mnogi građani širom BiH morali su napustiti svoje domove. Samo u maloj opštini Srbac, nedaleko od Gradiške, pod vodom je oko 400 domaćinstava, 70 domaćinstava je ugroženo, dok se prelaz ka susjednoj Hrvatskoj – Davor – gotovo da ne vidi. U blizini Banjaluke, u selu Karanovac, nivo vode u jednoj kući dostigao je i 80 centimetara. Sa sitnom stokom i usjevima većina ugroženih se morala pozdraviti.

Iako je stanje bilo kritično u mnogim gradovima i opštinama, tek je u nekima od njih opštinsko rukovodstvo proglasilo stanje elementarne nepogode. O ogromnoj šteti, njenoj procjeni i eventualnoj pomoći ugroženima, funkcioneri uglavnom ćute. O tome će kada se prilike "stabilizuju".

Vodena stihija Vrbasa je izbacila 5000 m³ smeća, tako da bi Lijevče polje (najplodniji dio Republike Srpske) umjesto ionako uništenih poljoprivrednih usjeva moglo biti "zasijano" smećem – balvanima, drvećem i plastičnim flašama. Ukoliko popucaju mreže koje zadržavaju smeće, regionu Banjaluke prijeti ekološka katastrofa. Istina, Vlada RS obećala je da će o ovome "popričati na sjednici Vlade" i iznaći potrebna sredstva za ćišćenje.

Slaven Pekić, ministar za upravu i lokalnu samoupravu i zamjenik štaba Civilne zaštite, rekao je da se "nisu stekli zakonski uslovi za proglašavanje vanrednog stanja zaštite od poplava na cijeloj teritoriji RS". U tome ga je podržao i premijer RS Dragan Mikerević, koji se među posljednjima uključio u akciju spašavanja ugroženih.

Načelnici većine poplavljenih opština prekinuli su uskršnje praznike i izašli na teren. Barem da pomognu u evakuaciji ljudi. U najtežoj situaciji u Republici Srpskoj našle su se opštine Laktaši, Srbac, Jezero, Čelinac i Prijedor. U tim opštinama proglašene su i vanredne mjere. Na području Banjaluke Vrbas je prešao za skoro 300 cm kotu vanredne odbrane od poplava, tako da je većina okolnih naselja poplavljena. Gradonačelnik ovog grada smatrao je da još nema potrebe za proglašavanjem stanja elementarne nepogode.Vanredno stanje proglašeno je i u distriktu Brčko, te Maglaju u kojem je obustavljen saobraćaj. Bosna se u ovom gradu izlila ispod gradskog mosta, pa je oko sedam hiljada stanovnika maglajskih naselja s desne strane rijeke "otcijepljeno" od centra grada. Do prekida saobraćaja uslijed velikih količina vode došlo je i na magistralnom putu Modriča–Doboj. U Zeničko-dobojskom kantonu poplavljene su ceste i stambeni objekti, a uvedena je i redukcija snabdjevanja vodom, s obzirom na to da je voda za piće zamućena.

Uobičajena slika na većini cesta bili su traktori koji su "kačili" automobile i prevozili ih cestama, jer je to bio jedini način da se putnici vrate kućama posle uskršnjih praznika. Prije svih oni iz Hrvatske. Ta usluga se naplaćivala, a uglavnom su cijenu određivali oni koje su prevozili. Po autu su davali između pet i deset KM (maksimalno pet evra).

U Srednjobosanskom kantonu u više opština proglašeno je stanje elementarne nepogode. U opštini Travnik, u naseljima Dolac na Lašvi, Turbe, Bojna i Nova Bila, poplavljeno je stotinjak stambenih objekata, dio cesta, te poljoprivredne površine. U boljem položaju nisu ni Donji Vakuf i Jajce, koje je ostalo bez pitke vode.

Pomoć u ovakvim situacijama uključuje i određenu novčanu pomoć. O iznosima se u ovom trenutku ne može govoriti", rekao je u razgovoru za "Vreme" Ranko Karapetrović, načelnik opštine Laktaši u kojoj su proglašene vanredne mjere.

"Krivicu ljudskog faktora" ne isključuje ni Ranko Karapetrović, načelnik opštine Laktaši. On kaže za "Vreme" da se "do sada nije ozbiljnije raspravljalo o ulozi hidroelektrane Bočac (u ponedjeljak, 12. aprila protok vode u sekundi iznosio je 650 metara kubnih, dan kasnije smanjen za 100 metara kubnih po sekundi). Sad se pokazalo da je njen uticaj bitan, pogotovo mislim da u hidroelektrani nisu spremno dočekali nepogode. Sa boljim procjenama i organizacijom mogli su smanjiti štetu. Mi ćemo svakako tražiti u narednom periodu raspravu o uticaju HE Bočac na vodostaj rijeke Vrbas i štete koje nanosi izgradnja ovog objekta."

Nezvanične informacije govore da su neka postrojenja bila puna mulja što je spriječilo adekvatnu reakciju.

Na lice mjesta (okolina Travnika) izašao je i visoki predstavnik za BiH Pedi Ešdaun da bi se "solidarisao sa ugroženima". Za sada pomoć ugroženima ostaje na obećanjima. Mnogi od njih se žale da ih niko od zvaničnika nije ni posjetio.

A vjeruje se da se većina solidariše sa nastradalima. Pitanje je koliko će u budžetskim rezervama biti novca namijenjenog za saniranje ogromne štete (najveća je u većini opština na infrastrukturi) nastale usled ove poplave. Tek kad se voda povuče biće izvršena procjena, iz koje će ugroženi vidjeti kolika je šteta koju su pretrpjeli, što u mokrom namještaju i pokućstvu kojeg se moraju riješiti, što u sitnoj stoci i uništenim poljoprivrednim usjevima. Samo u laktaškoj opštini pod vodom je oko deset hiljada hektara obradive površine. Prošle godine je poljoprivrednike u ovim krajevima dotukla suša, ovog puta učinila je to voda.

Tanja Topić