Dupli program na Ravnoj gori >

Boj se bije, bije

dragan todorović
anterfilei: radenko udovičić, svetlana vasović-mekina, tatjana tagirov, slobodan kostić

Prvo, kako nego kapitalno, Ravnu goru pohodili Velja, Verkan i Unuk, onda se, sledećeg dana, kako nego državnički, sa svojim Ministrom, pojavio Vuk Drašković. Stvar je, dakle, po ko zna koji put, bila kapitalno – srpska

VIŠEDNEVNO ČETOVANJE: Ravna Gora sredinom maja

Ovogodišnja proslava na Ravnoj gori – na dan kad je đeneral Dragoljub Mihailović 1941, stig’o na ovu planinu – održana u novim, da li istorijskim, okolnostima. Kao što je poznato, Skupština Srbije je donela zakon o izjednačavanju prava partizana i četnika, iz Amerike je donet, i predat ćerci Gordani, orden đeneralu, republička vlada, sedam njenih ministarstava, stala je iza Ravnogorske proslave. I kad su se stekli svi uslovi za mir, legalitet i istoriju, došlo je do podele među onima koji politički kapitalizuju đeneralovo nasleđe, odvojeno, organizovano, i sa svojim pristalicama, Treći srpski ustanak obeležili Kapitalni Velja, Veroljub iz Kragujevca i Voja Unuk Mihailović, na jednoj, te Vuk Drašković na drugoj strani i istom mestu.

TEME I MOTIVI: Subota 14 maj, kako počneš da se spuštaš ka Licu mesta sve na svom mestu, dimi, trešti, kulja, sve podadulo, sve crno, sve maskirno, sve uniformisano. Nova šatra sleve strane asfalta obeležena obeležjima Nove Srbije. Novo i da iz autobusa izlaze posade sa zastavama Nove Srbije, sa posterima Kapitalnog Velje, sa sakoom radno prebačenim preko ramena. Novo i da svi putnici namernici sa Veljine strane imaju po paket sa svinjskim pečenjem. Novo i da ima mnogo policije, uniformisane.

Ostalo na svom mestu, Četnici Majevice, Nikšički korpus, tezgi niz, livade, šume, odasvud dimi, odasvud vijore one Crne, slobodailismrt, i one svečane, monarhističke zastave. Ali ajde da vidimo šta ima još novo: nova betonska bina oko spomenika Draži, koju je, vele, projektov’o Spasoje Krunić, novo i da je Spomen dom, za koji je Spasoje već nagrađen, zaključan, na vratima informacija da se Izložba otvara sutra. I crkva na svom mestu, neoslikana, nekoliko uramljenih ikona, ploča darodavca placa. Okolo šatre, drma muzika, ima i junačkih, Ja sam borac Ravnogorskog puka, desna mi je odsečena ruka, ima i raspoložni’, Udri brigu na veselje, to je prava stvar/ dok ne donese pivu, stari konobar...

I ima pravi trubači, sva moguća ponuda, u svi mogući materijali, sve moguće teme, svi mogući motivi S verom u Boga, i stolice, i taburići, držači za olovke, zarezalje, S verom u Boga. Ima Ravnogorska čitanka, ima ideš, pa sedneš pod šatru, pa se do’vatiš, pa zakoračiš, pa se otmeš, pa vikneš, pa rikneš, pa se streseš, pa se raskomadaš. Ima čovek sa majmunčetom na ramenu, slika sa majmunom, četnike, ako baš ‘oće, i bez majmuna, ima Ravnogorski čaj, Od svakog bilja skuvaće ga za vas Bilja, ima da se dovatiš prvog do sebe, pa kad viknete, Od rakije nema bolje žene, pa kad stane da se priključuje, Po tri dana ona ljulja mene... Ima i gusle, kad Radovan Romanijom šeta, ima odaš, ima čerečiš, nažderavaš se, ima pucaš, ima šajkača nalevo, šajkača pravo, šajkača nadesno, šajkača ukrućena, ima kad teraš u prsluci uniformisane Ganci trubače, ima i kad u šumi, brezovoj, bukovoj, budeš dostojanstven sa beli muzičari, oni udare, Moj Milane, a ti prepoznaš, setiš se, pa kad se skopaš sa ovima oko tebe, kad zapevaš, kad staneš da pretičeš melodiju...

OTVARANJE IZLOŽBE: Ali ajmo u stvarnost, tera muzika, tera živa muzika u šatrama, sa, i bez, prozorčići, tera sa centralnog, tera sa ličnih ozvučenja, mešaju se junačke i raspoložne pesme. Desi se da, obavezno uniformisana, muzika pod šatrom podesi repertoar sa centralnim ozvučenjem, pa kad grune, spolja i iznutra, Boj se bije, bije, zastava se naša vije, sve se digne, sve ripi, Silna će borba da bude... Eno ga veliki transparent "Srbi na okup", potpisan sa Srpska narodna odbrana, sve sa Mirkom Jovićem, prilazi spomeniku. Eto i Jaćima Jotića, onog što je isteriv’o, pa i puco, trešnjev top. Jaćim opremljen kako priliči, dešnjak, sablja mu levo pripasana, Kako on gleda na duplu proslavu, da kaže, Svak ima svoje pravo, ko ima najveće pravo on to i radi, Vojo Mihailović je najpreči za ovu stvar, a top nisam doterivo, nisam se sa Veljom dogovorio...

SKORO PA DRUGA MLADOST: Najstariji Ravnogorac na Ravnoj Gori

Kad Unuk Mihailović i Veroljub Stevanović odoše u crkvu, izađoše, do Spomen doma, Dom zaključan, uzeše da se konsultuju, eto ti i Kapitalnog Velje, padoše poljupci, pade reč, otvoriše im iznutra, Velja priđe prekrivenim panoima izložbe čije je otvaranje sutra, otkri prvi, drugi, načisto otvori izložbu. Posle inspekcije krenuše ka bini, bi kolce, bi i himna, neki umetnik nešto reče, boga nazva Veroljub, gradonačelnik Kragujevca plus poslanik plus bivši potpredsednik SPO-a, reče, da ga čuju u Sava centru, Ovo je Sabor, ovo je pravi Sabor, i reče da je danas planina dodatno lepa, mirisnija, pitomija, bujnija, reče i da se desilo što se desilo, da je dobro da se desilo, odvaja se žito od kukolja, i zaključno iznese zaključke, svi u jedan front, Je l’ se slažete, hvala, Da poštene, koji nisu sa nama, a ne one druge, vidimo sa nama, Da li se slažete, hvala. Javi se jedan iz Crne Gore, koji obeća da nikakvog referenduma neće biti, pa se mikrofona do’vati Kapitalni Velja, došli da obave novi pos’o, odavde je sve, i uvek, počinjalo, ali uvek je bilo onih koji povlače ručnu, oni dodaju gas, Mi počinjemo da nosimo razvoj Srbije, prosperitet, pokretanje privrede, izgradnju puteva, železnica, infrastrukture, ko to može bolje od nas. Mi smo tu, rekli su, nas neće Evropa, nas hoće Evropa, Evropa kaže, to su pravi, evo vam sve što tražite... Ravna gora je pobedila.

Nazva boga i Unuk Mihailović, pa se reče pismeno, iz ‘artija, Moj deda general Dragoljub Draža Mihailović, reče se još analitički i istorijski, i reče da osnivaju novu stranku, Srpski demokratski pokret obnove... Krenu muzika, kad se javi jedan, Ja sam Milika Čeko Dačević, ima Đeneralov lični predmet, ‘oće da vrati, pa se reče đeneralski, Samo Srbin može da komanduje, nama treba disciplina... Bi organizovan povratak, do one nove šatre Nove Srbije, nagrnuše gosti, proširi se šatra, Kapitalni Valja u čelu, bi sve redno, to uze da traje, ali kapitalno, sa sadržaj.

JOŠ NIZBRDIJE: Sutradan, u nedelju, sve bilo duplo, duplo bolje i duplo brojnije, ajde, duplo srpskije. Nije Vlada, vele, džaba dala deset miliona. Autobusi se parkiraju već kod sastavka puteva od Mionice i Milanovca, kako se putnici strovale iz autobusa, malo se utegnu, pa nastave organizovano da se strovaljuju ka centru zbivanja. Na licu mesta, na bini betonskoj, udareni novi i vitki i beli jarboli. Nema jednog, onog na kome je bila američka zastava. Vele jedan, jutrom, kad je video zlo očima, zamanuo sekirom i odseko, pala zastava u blato. Onda organizator skinuo srpsku svečanu zastavu i državnički na njeno mesto stavio američku. I to bilo sve od incidenti.

Inače, i drugi dan, gde pogledaš suvi standard. Zauzet put, zauzete šatre, zauzete nizbrdice, zauzete uzbrdice, svega, nudi se Ravnogorska čitanka, ne treba da se čita, tu sve piše. Nema šta se ne nudi, sam nudiš, digli tri prsta, ruku, obe, zaveli trubače nizbrdo, još nizbrdije, pa to samo tututuče. Na zaravni šatre se otvorile, sastavile, ozvučenja krče, igra kolo do kola, samo čuješ Daj mi daj...

U centru zbivanja stvar državničkija, deli se "Borba", besplatno, sa dodatkom "Ravna gora", uslikani ministar Kojadinović, kao predsednik Odbora za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije, pod naslovom, U duhu slavlja, kaže, na Ravnoj gori počinje završna svečanost proslave 60. godišnjice pobede nad fašizmom, i veli, program će biti održan uz prisustvo visokih predstavnika naše države i stranih država . Eto zvona, Vuk Drašković uđe u crkvu, izađe, sklopiše ga, krenu ka Spomen domu, uze da se daje... Uđe ‘de je poš’o, s njim Dana, s njim ministar Kojadinović, s njim Spasoje, s njim Senić, s njim Čotrić, stade da pozdravlja, stade da uzvraća, u pozdravouzvraćanju obiđe celo prijemno odeljenje Doma, povuče se da se koncentriše. Pa krenu ka bini, sa centralnog ozvučenja dunu, Silna će borba da bude, uze da putuje, da se miče, ruka levo, ceo desno, stade da napreduje ko da je sto ‘iljada, nekoliko stotina ‘iljada oko njega, ide ali nikoga ne maši, pođe, pa se vrati, dovati se, pa stane da se oslobađa. Mesija na zadatku, ima sve to svoje zašto, i kamermani, fotoreporteri ne zaostaju, i oni ko da su omanđijani, ništa neće da propuste, zumiraju, đa Vuka, đa eksponate...

VUK NA GALERIJI: Dana, sa neku srmu po zadnjim džepovima farmerki, i Kulturni ministar, u državničkom odelu, već stigli do bine, Vuka nigde, eto ga pošto Dana izdirigova Spremte se, spremte, četnici. Voditelj reče, Tačno je 12 sati i sedam minuta, svi ste na slobodnoj Ravnoj gori, pomoćnik ministra kulture Tomčić, onaj što je njegova voštana figura Draže, onaj što je, za figuru, lično odsek’o repić kose da bi Draža imo bradu, viknu, Svi, svi, svi, voditelj najavi, Predsedik SPO-a, ministar spoljnih poslova, Vuk Drašković, polaže vence, Vuk ode da se javi i gornjoj galeriji, onima u borićima. Bi himna, Bože pravde, na suvo, ispomažući se puškicom u desnom dlanu, otpeva prvak Beogradske opere Simatović, tad Kojadinović nešto prenese Pomoćniku, ovaj se prekrsti, pop ko dva popa zatraži mikrofon, pomen Draži, Gospodi pomiluj. Pomoćnik stade sve da raspoređuje, voditelj objavi da je republička vlada organizator proslave, da je dan istorijski, da je vence na spomenik Đeneralu položilo 11 zemalja pobednica u Drugom ratu, Italija, Kanada...

Pa bi dečji folklor, misliš završili, ima još, pojavi se na bini, u maslinastoj uniformi, predstavnik neke, vele ‘talijanske ambasade, za mikrofon, u civilu, stade glumac Nebojša Dugalić, Pomoćnik mu komandova da se makne, bi još, i još, i još, folklora. Dođe na red Dugalić, sa stihovima Dobrice Erića, predstaviše predsednika vazduhoplovnog saveza, preživelog ravnogorca, koji upita ko upropasti Srbiju, taman uze da odgovara, makoše ga, još jedan ravnogorac, zapreti kiša, ravnogorac se sam skrati, najavi Draškovića. Ovaj levom uze mikrofon, desnom ga isproba, svima se javi levom, pa desnom, Istorijski dan, puno priznanje istine... Istina jednostavna, đeneral nije priznao kapitulaciju... Imali smo dve antinacističke i antiustaške vojske...Vrhunska pravda bila bi da građanskog rata nije ni bilo, ali pošto ni Bog ne može da učini da ne bude onog što je bilo, SPO je preuzeo na sebe obavezu da se izbori da ono što je bilo bude onako kako je bilo... Još reče da su učesnici rata izjednačeni, ali da nijedna penzija nije isplaćena, i reče, Hvala Đeneralu, hvala vama... Nikad kraće.

Onda udari kiša, program se nastavi u Spomen domu, otvaranjem izložbe koju je Velja prethodni dan otvorio. Uđe Vuk, uđoše ostali, uze ‘leba i soli, izljubi đecu, sugerisa s koje strane izložba da se gleda, krenu u razgledanje, zastade kod Pomoćnikove figure Draže, s kojom se, i zajedno sa Kulturnim ministrom, uslika, i ode dalje po izložbi dokumenata o Đeneralovoj borbi.

Napolju kiša pojačala, sve se sabilo pod šatre, Boj se bije, bije, a ima i, Radovane izađi iz rupe/ da te Karla poljubi u dupe...


 

Draža Mihailović i bivša Jugoslavija - Federacija Bosna i Hercegovina

Simbol zla

U bošnjačkom delu Federacije BiH u znatnoj meri se veličaju tekovine narodnooslobodilačke borbe i Titovih partizana. U edukacionom sistemu ovog entiteta uči se da su ustaše i četnici domaći kvislinzi koji su počinili strašne zločine nad domaćim stanovništvom

Sa velikim gnjevom su javnost i mediji u Federaciji BiH dočekali odluku srbijanske skupštine o izjednačavanju prava pripadnika partizanskog i četničkog pokreta u Srbiji. Odluka je iskorištena za ponovno odapinjanje otrovnih strijela prema srbijanskoj vlasti, a često i Srbima kao naciji, koje su nosile osnovne poruke da je riječ "o ekstremno nacionalističkom i fašističkom društvu", "da nove desničarske vlasti nastavljaju u drugoj formi provoditi nacionalizam" te, što je u više navrata u medijima isticano i što ima posebnu aktuelnu političku težinu, da se "sa takvom Srbijom ne mogu graditi dobrosusjedski odnosi". Srećom ovakvi pozivi iz medija se nisu odrazili na zvaničnu politiku, koja je doduše osudila odluku srbijanske skupštine, ali nije povukla nikakve konkretne poteze. Tome su prije svega zaslužni srpski predstavnici u centralnim vlastima koji su smatrali da je odluka iz Srbije legitimna, ali i međunarodna zajednica koja insistira na pomirenju bivših jugoslovneskih republika i naroda.

Gnjev, prije svega u bošnjačkom dijelu Federacije BiH, dolazi zbog toga što se ovdje u znatnoj mjeri veličaju tekovine narodnooslobodilačke borbe i Titovih partizana. U edukacionom sistemu ovog entiteta se uči da su ustaše i četnici domaći kvislinzi koji su počinili strašne zločine nad domaćim stanovništvom. Poslednjih mjeseci na ovdašnjoj javnoj televiziji se intenzivno prikazuju partizanski filmovi i serije poput, ovdje već kultnog, Valter brani Sarajevo, zatim uvijek gledanih Sutjeske i Neretve. Vladajuća partija SDA sve češće ističe svoj antifašizam veličajući partizane. Zanimljivo je da tokom rata ova stranka nije imala takav stav, smatrajući bivši režim totalitarnim i antimuslimanskim. Međutim, jed protiv četnika ovdje ima svježiju osnovu. Tokom poslednjeg rata između 1992. i 1995. godine dio srpkih vlasti i srpske vojske veličao je četnički pokret, a i mnogi zločini počinjeni sa srpske strane se podvode pod rezultat četničke ideologije. Jednom riječju, u Sarajevu je četnik simbol zla.

Nedavno posthumno dodijeljivanje ordena časti porodici Draže Mihajlovića stoga je ocijenjeno kao neshvatljivo i sramno. To je objašnjeno kao licemjernost američke politike i pobjeda srpskog lobija u Americi, a spašavanje pilota, o kojem uopšte nije bilo informacija gdje i u kojim uslovima se desilo, ocijenjeno je kao samo jedna svijetla stvar u moru loših koje su četnici uradili. To je, naravno, dodatno ojačalo antiameričko raspoloženje. U popularnoj političkoj emisiji "60 minuta" na Federalnoj TV, voditelj je uputio javni prijedlog Vladi Sjedinjenih Američkih Država "da odlikuje Osamu bin Ladena zbog zasluga koje je imao po američke interese tokom afganistansko-sovjetskog rata". Zbog mora kritika upućenih na adresu američke administracije, ambasador u Sarajevu Daglas Meklheni je rekao da je priznanje dodijeljeno zbog jedne akcije kojom su spašeni američki životi, što je za SAD najvažnije, te da odluka ne mijenja generalne stavove američkih vlasti.

Na posebnom udaru zbog "četništva" je predsjedavajući Predsjedništva BiH Borislav Paravac. On se prošle godine na nekim vojno-političkim pregovorima u Neumu, Amerikancima pohvalio da mu je otac bio četnik i da je učestvovao u spašavanju američkih pilota. Od tada je i po tom osnovu Paravac na udaru u sarajevskim medijima. Vrhunac napada se dogodio nakon odluke Predsjedništva da Paravac predstavlja Bosnu i Hercegovinu na centralnoj proslavi Dana pobjede u Moskvi. Mediji su ga otvoreno nazvali "sljedbenikom fašističke ideologije" i "jedinim predsjednikom koji veliča učešće svog oca na krivoj strani". Iako su od strane opozicionih političkih partija i nevladinih organizacija prikupljene desetine hiljada potpisa protiv odlaska Paravca u Moskvu, vlast je u ime dobrih stranačkih i nacionalnih odnosa istrajala na svojoj odluci.

Radenko Udovičić

Slovenija - zajedničko prebrojavanje

Za retuširanje imidža četnika u Sloveniji a i šire najviše je učinio dr Aleksander Bajt, poštovani ekonomista koji je uveo pojam tržišta u jugoslovensku privredu, da bi na kraju života svima rekao – bio sam četnik

U leto 1999. godine Aleksander Bajt simbolično se oprašta od ekonomije, objavivši knjigu ispovesti Bermanov dosije, u kojoj javnosti razotkriva svoju pet decenija dobro čuvanu tajnu – da je tokom Drugog svetskog rata a i kasnije, za komunizma, svim srcem pripadao pokretu Draže Mihailovića. Zato su Bajta savremenici zapamtili ne samo kao najuticajnijeg makro-ekonomistu za vakta SFRJ, nego i kao jedinog Slovenca koji je (godinu dana pred smrt) obelodanio da se tokom Drugog svetskog rata borio na strani Dražinih četnika.

Bajtov pseudonim je, dakle, bio "Berman", a sebe u pozamašnoj knjizi od 1300 strana opisuje kao simpatizera, propagandistu i obaveštajca (iz Rima) jugoslovenske vojske u Otadžbini, odnosno četničkog pokreta. Slovenačko mnjenje je tada zanemelo od šoka. Dežurni kritičari su pojavljivanje Bajtove "golicave političke" autobiografije uvređeno oćutali, a koliki je bio odijum prema zakasnelom političkom manifestu ostarelog profesora najbolje su pokazali nekrolozi – većina pisaca preskače "nepodobnu" Bajtovu hvalu četnicima, na koje su Slovenci od osamostaljenja pa do Bajtovog štiva bili naročito gadljivi, posebno jer su tokom ratova od 1991. godine, dalje Miloševića, srpsku politiku, JNA i Srbe uopšte pežorativno identifikovali sa četnicima i četništvom, što je objedinjavalo sve psovke i zamenjivalo sve komentare koji bi tim povodom trebalo da budu izrečeni. A onda je ispalo da četnici i četništvo nisu samo i isključivo srpski, već pomalo i slovenački. Tada je najdalje otišao novinar slovenačke nacionalne televizije koji je Bajta optužio za "saradnju sa jugoslovenskim režimom" (uz sliku Ante Markovića za govornicom), te je Bajt u slovenačkim medijima uistinu prošao gore nego netom preminuli Stane Dolanc, broj jedan tajne policije komunističkog režima.

Bermanov dosije je danas u Sloveniji zaboravljen i gurnut na margine, ali je zajedno s odlaskom Miloševića u Hag i normalizacijom odnosa između službene Ljubljane i Beograda dao poseban doprinos tome da su u poslednjih pet godina ovde radikalno promenjeni shvatanje četnika i Dražinog pokreta uopšte. Ne treba zaboraviti ni da je posle Bajta još nekoliko Slovenaca priznalo da se borilo u četničkim formacijama, pa je prebrojavanje pokazalo da ih je bilo čak nekoliko hiljada, da su bili domoljubi, malo naopaki doduše – privrženi jugoslovenskom kralju i Beogradu. Jedan od njih pojavio se pre nekoliko godina u ovdašnjoj štampi, dičeći se na prsima okačenom četničkom spomenicom dobijenom na Ravnoj gori, koja je tada ponuđena i Bajtovoj udovici, ali ju je ona odbila.

Slovenačka revizija četnika, koji su od bradatih koljača i kvislinga u svega pola decenije stigli na pijedestal rodoljuba zaokružena je nedavno, kada je predsednik slovenačke partizanske boračke organizacije Janez Stanovnik na novinarsko izjednačavanje slovenačkih domobrana i srpskih četnika odsečno odgovorio da je dobro i pravo da su srpskim četnicima priznate penzije, što nije slučaj sa slovenačkim domobranima, koji su dali zakletvu neprijatelju i borili se na strani nacifašizma. Otuda nije neobično da je vest da je ćerka đenerala Draže u Beogradu preuzela očevo odlikovanje, u Sloveniji objavljena bez ikakvog naročitog komentara ili prašine, kakva se podigla u Hrvatskoj. Možda i zato što je u američkoj delegaciji, koja je uveličala čin primopredaje Legije za zasluge, bio i senator srpsko-slovenačkog porekla Džordž Voinovich, koji je na svečanost u Beogradu doputovao iz Ljubljane, gde je iz ruku slovenačkog predsednika Janeza Drnovšeka primio visoko slovenačko odlikovanje.

Svetlana Vasović-Mekina

Hrvatska

Hrvatska

Ja tebe Ravnom gorom, ti mene Blajburgom

Priča započeta s davnim ordenom američke zahvalnosti četničkom đeneralu došla je do konkretne posledice: novog narušavanja krhkog hrvatsko-srpskog prijateljstva

(Slika - PROUSTAŠKA SIMBOLIKA: Predsednik Sabora Vladimir Šeks u Blajburgu)

"Junior danas kádi Vojvodi videći u njemu heroja a ne zlikovca. Možda i sam očekuje da će za 60 godina netko od pet stotina preživjelih Iračana njegovoj djeci okačiti na rever arapski Legion of merit? U tom se grmu krije četnik Buš."

Tako je uručenje ordena, kojeg je nekadašnji američki predsjednik Hari Truman, "onaj isti koji je zapovijedio da se bace atomske bombe na Hirošimu i Nagasaki", dodijelio Dragoljubu Draži Mihailoviću, opisao komentator riječkog "Novog lista" Branko Mijić, naslovljujući tekst prepun teških riječi jednako teškim naslovom: "Četnik Buš".

Protest hrvatske javnosti, one službene i javnog mnijenja, tih je dana obilježenih proslavom Dana pobjede nad fašizmom (Dana Evrope, kako kome drago), tako bio usmjeren na dvije strane: prema Beogradu, čija je vlada šutke odobrila stav SPO-a o "dva antifašistička pokreta" u Drugom svjetskom ratu na tlu Jugoslavije, četničkog i partizanskog, te prema Amerikancima čiji su predstavnici baš tog 9. maja, i baš na okruglu obljetnicu, 60. godišnjicu pobjede nad fašizmom, odlučili Dražinim nasljednicima predati odlikovanje za spašene američke pilote.

Komentari su svi bili na tom tragu: neki su se prisjećali četničkih zločina u onom ratu u Dalmaciji i Bosni, neki su pak naglasak stavljali na svježe rane iz nedavnih eks-ju ratova i između redova slavodobitno pozivali na to da eto zato mi s njima ne možemo, neki su baš onako žestoko pripetavali američki gest i tražili u njemu neko skriveno značenje, prevagivanje američke ljubavi na srbijansku stranu ili čak priznanje Mihailovića kao antifašista, baš kao što to guslaju Vuk i njegovi po Ravnoj gori i još ponegdje još od 1990.

Orden posthumno dodijeljen Draži i nedavno predan njegovoj kćeri, međutim, baš je nekako lijepo pao onoj desnoj Hrvatskoj, koja je Mesićev govor povodom Dana pobjede dočekala na nož. A hrvatski je predsjednik rekao neke notorne istine: da bez Komunističke partije ne bi bilo ni antifašizma, te da je sramotno Josipa Broza proglašavati zločincem, te – najstrašnije! – da su komunistički zločini bili samo pojedinačni incidenti, a ne masovni i planski kao što su ih činili sluge nacista, ustaše, četnici i ini suradnici osovine zla u Evropi.

Taman se tu lijepo i "problem Dražinog ordena" uklopio: mnogo larme i već viđenih pokušaja revizije činjenice pobjednika, naših i njihovih, u Drugom svjetskom ratu.

Drugi čin te priče dogodio se prošlog vikenda, na dvije točke udaljene hiljadu kilometara: najprije Blajburgu (Austrija), a potom Ravnoj gori. Na Blajburgu se, na poljančetu koje su za novce kupili hrvatski emigranti, godinama okupljaju oni koji tvrde da su tamo pobijene stotine hiljada domobrana i ustaša, ali i hrvatskih civila. Taj se skup, na kojem je ove godine nazočilo desetak hiljada ljudi, već nekoliko godina održava pod pokroviteljstvom hrvatskih vlasti, pa je tako ove godine prvi puta – jer dosad su tamo odlazili samo oni koji su otvoreno veličali ustaštvo – bio i nadbiskup vrhbosanski Vinko Puljić, ali i predstavnik islamske vjeroispovijesti, muftija Šefko Omerbašić, dok je službeni Zagreb predstavljao predsjednik hrvatskog Sabora Vladimir Šeks. Njemu nije bilo lako: dok je držao govor, masa je arlaukala i prizivala Antu, da bi se po transparentima ustanovilo da se priziva dvojicu tog imena, Pavelića i Gotovinu. Ikonografija je također već viđena, od crnih uniformi, slova U i sve u tom smislu.

Ipak, činjenica da je Vlada Srbije, makar i traljavo i samo novčano (i makar porezni obveznici ne znali još koliko je taj ravnogorski dernek koštao) podržala taj skup, hrvatski predsjednik Mesić obavijestio je javnost da "smatra da u postojećim okolnostima i u doglednoj budućnosti ne postoje uvjeti za nastavljanje priprema za njegov planirani posjet Srbiji i Crnoj Gori", uz dodatak da "ostaje iskreno privržen punoj normalizaciji odnosa između svih država bivše Jugoslavije, pa tako i Hrvatske i SCG".

Tako je priča, započeta s davnim ordenom američke zahvalnosti četničkom đeneralu, došla do konkretne posljedice: novog narušavanja krhkog hrvatsko-srpskog prijateljstva, pri čemu je Mesić, nakon hrabrog istupa 9. maja, zaboravio da kod kuće ima isti problem s vraćanjem na revidirane "nacionalne istine", sve s istim ishodištem, onim ja tebe Jasenovcem, ti mene Blajburgom... iako bi to anti-antifašistički retardirano društvo svoje gubitničke traume baš lijepo i sapatnički moglo obilježavati zajedno, na poljančetu kod austrijskog toponima.

A šutljivi građani? Da se stide i da doma krišom povraćaju.

Tatjana Tagirov

Državno saborovanje

Možda Mihailovićev poziv na ustanak izgleda kao razlog za neko omanje slavlje, ali da su se oni koji su odlučili da Srbija na taj način obeleži šezdesetogodišnjicu slamanja fašizma konsultovali sa ozbiljnim istoričarima, prvobitnu radost smenila bi komorna atmosfera

Nakon višegodišnjeg tulumarenja u aranžmanu Srpskog pokreta obnove, organizaciju četničkih okupljanja na Ravnoj gori preuzeli su državni organi Republike Srbije. Odbor za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova, pompezno je najavljivao "završnu svečanost 60. godišnjice pobede nad fašizmom", "prigodan kulturno-umetnički program", "izložbu fotografija vojske u otadžbini", prisustvo "predstavnika države" i stranih zemalja, obećavajući "slavljenički duh pomirenja" i ravnogorska "nedra" koja će primiti sve ljude dobre volje, ali se zapravo ništa nije promenilo u odnosu na prethodne godine, osim što je Srbija navukla još veće podozrenje suseda. Jedna ideološka, pre svega komunistička matrica u tumačenju onoga što se zbilo na ovim prostorima od 1941. do 1945. godine zamenjena je desničarskim kodom, pre nego što je bilo ko od onih koji odlučuju o državnoj politici poželeo da čuje makar daleki eho neke stručne rasprave o antifašističkim pokretima iz Drugog svetskog rata.

Koliko god se ni ovaj put u razuzdanoj ikonografiji ravnogorskog okupljanja nije mogao prepoznati neki trag državne organizacije, osim što je Vuk Drašković govorio kao ministar inostranih poslova Srbije i Crne Gore, a ne kao predsednik SPO-a, i što Dragan Kojadinović nije prisustvovao skupu kao stranački aktivista čiji je deda kuvao Draži Mihailoviću kafu bez šećera i pene, i posluživao je navrh Tare u šoljicama od nemačkog porcelana, već u svojstvu ministra kulture, pokroviteljstvo republičke vlade nad ovom manifestacijom direktna je posledica nedavnog usvajanja Zakona o izjednačavanju prava partizana i četnika. Ako su već pripadnici Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta svrstani u borce Narodnooslobodilačkog rata, a jesu, i ako je Ravnogorska spomenica izjednačena sa Partizanskom, što se i dogodilo, nije bilo razloga da država ne proslavi godišnjicu dolaska generala Draže Mihailovića na Ravnu goru 1941. godine.

Možda je taj Mihailovićev poziv na ustanak izgledao kao razlog za neko omanje slavlje, ali da su se oni koji su odlučili da Srbija na taj način obeleži šezdesetogodišnjicu slamanja fašizma konsultovali sa ozbiljnim istoričarima, prvobitnu radost smenila bi komorna atmosfera. Mihailovićeva kolaboracija sa Nemcima bila je očiglednija od saradnje višijevske Francuske sa okupatorom, četnicima je borba protiv komunista bila značajnija od prvobitnog sukobljavanja sa silama Osovine, a njihov teror prema civilnom stanovništvu nadilazio je zločine onih koji su pokorili zemlju. Tu sliku o četnicima neće promeniti ni zakasnelo uručivanje Legije časti kojom je američki predsednik Hari Truman odlikovao generala Mihailovića, zato što je spasao pet stotina pilota Sjedinjenih Američkih Država. Stoga državna podrška ravnogorskom okupljanju podseća na veličanje lika i dela nekog masovnog ubice koji je pomogao nemoćnoj starici da pređe preko ulice, uz zatvaranje očiju pred okrvavljenim rukama koje on skriva u džepovima. Uostalom, visoki funkcioneri SAD su vrlo jasno napomenuli, da to nije orden koji se dodeljuje za sveukupnu ratnu delatnost, i da njegova predaja nije izvršena u organizaciji zvaničnog Vašingtona. Tu nema ni reči o četničkom doprinosu pobedi saveznika u Drugom svetskom ratu, čime je ministar kulture Dragan Kojadinović pokušao da opravda državnu potporu za okupljanje na Ravnoj gori.

I dok se druge zemlje zaklinju u svoju borbu na strani antihitlerovske koalicije, Srbija se zvanično odrekla svog Narodnooslobodilačkog pokreta. Tako se izvorni antifašizam nepovratno izmakao ispod nogu, dok u četničkom pokretu, koji sada slavi svoju jedinu pobedu, takav oslonac nikada neće biti pronađen.

Slobodan Kostić


POŠALJI KOMENTAR REDAKCIJI ODŠTAMPAJ TEKST
 

IZ ISTOG BROJA

POPULARNA PRETRAŽIVANJA