Osmoro povređenih u tuči albanskih i makedonskih grupa zbog izgradnje muzeja u obliku crkve

Na tvrđavi Kale u Skoplju, u nedelja, 13. februara 2011. osam osoba je povređeno u sukobu pripadnika makedonskih i albanskih udruženja građana i drugih neformalnih grupa, kao i navijača više makedonskih fudbalskih timova. Povređena su i dva policajaca i civili, uzrasta od 13 do 24 godine. Sukob je izbio zbog izgradnje arheološkog muzeja u obliku crkve čemu se protive Albanci. Do incidenta došlo kada su se na tvrđavi Kale susrele dve grupe građana, jedni koji podržavaju izgradnje crkvenog muzeja i protivnici gradnje.

Pretstavnici albanskih političkih stranaka i nevladinih organizacija više puta su tražili prekid gradnje muzeja, jer smatraju nije u skladu multietničnošću, i spore činjenicu da se na tom mestu nekada nalazila crkva. Prethodne nedelje na istom mestu održan je protest pristalica vladajućih, ali i opozicionih albanskih partija u Makedoniji, koji se ne slažu sa odlukom da se na tvrđavi gradi muzej u obliku crkve, a čiju je izgradnju podržalo Ministarstvo kulture Makedonije. U noći pre sukoba srušen je deo skele koja je korišćena za gradnju i isečeni su stubovi čelične konstrukcije na gradilištu.

Prema medijskim izveštajima, to su učinili pripadnici Demokratske Unije za integracije (DUI), koja je član vladajuće koalicije. Makedonski list Vest izveštava da su tu akciju predvodili ministri iz DUI i gradonačelnik opštine Čair Izet Medžiti.

U zajedničkom saopštenju, koalicioni partneri VMRO-DPMNE i DUI, osudili su incident i zatražili smirivanje strasti. Socijaldemokratski savez Makedonije, zatražio je smenu ministra unutrašnjih poslova i zamenika ministra Dževad Bučija zato što je učestvovao u rušenju muzeja u izgradnji, kao i direktora Uprave za zaštitu kulturnog nasleđa.

List Nova Makedonija piše da je oštećivanje novog muzeja na tvrđavi Kale zapravo pokušaj Demokratske unije za integraciju da ojača svoje političke pozicije među Albancima.

Makedonski premijer Nikola Gruevski je u nedelju uveče izjavio da neće da dozvoli da ovoj pogorša međuetničke odnose. Kaže da je o tome već razgovarao sa koalicionim partnerima. Imer Selmani iz Nove demokratije mu je pak poručio da ne si igra s verskim osećanjima građana.

Policija, koja obezbeđuje tvrđavu, saopštila je da je istraga o ovom incidentu u toku i najavila krivične prijave.

Komisija za odnose s verskim zajednicama i Uprava za zaštitu kulturnog nasleđa traži da se slučaj ne politizira, i da se ima u vidu da je Kale spomenik kulture čije oštećivanje je kažnjivo.

Iz Uprave za zaštitu kulturnog nasleđa makedonskog Ministarstva kulture najavljena je privremena obustava gradnje, dok se ne dođe do rešenja. Pasko Kuzman, direktor te Uprave je prošle nedelje izjavio da muzej u obliku crkve uznemirava Albance i da oni zato traže da se zabrani njegova izgradnja, dodajući da u zaštićenoj zoni postoje i arheološki nalazi iz otomanskog perioda: džamije „Hiki-paša" i turbeta Nikšibendita, koja se ne obnavljaju. Islamska verska zajednica u Makedoniji naglasila je da se izgradnjom muzeja na Kaleu vrši verska diskriminacija.

Makedonsko Ministarstvo za kulturu započelo je 2007 izgradnju arheološkog muzeja na temeljima crkve za koju se pretpostavlja da datira iz 12. veka. Skopsko Kale (Kale na turskom znači tvrđava), na bregu Gradište iznad Vardara, na kome se nalaze tragove ljudske prisutnosti od neolitika (4000. p.n.e.) i bronzanog doba, podignuta je u 6. veku. Negde pri kraju 10. veka (u doba cara Samuila) breg je potpuno okružen zidinama. Srpski car Dušan tu je bio premestio svoju prestonicu iz Prizrena i proširio tvrđavu. Po pisanim izvorima na Kaleu je tada bilo četiri crkve.

Otomanska vojska Jigit-bega je zauzela je 1391. tvrđavu Kale, koju je zbog otpora branitelja delimično razorila, a potom u potpunosti obnovila za vojne potrebe. U jesen 1689. austrijska vojska na čelu s Pikolominijem zauzela je Skopje, a nakon austrijskog povlačenja, Turska je obnovila tvrđava 1700.

Pri kraju Prvog svetskog rata, između 1917-1918, tvrđava Kale je bila sedište austrijske vojske. Nakon formiranja Jugoslavije, u razdoblju od 1921-1930, na tvrđavi je izgrađeno 10 masivnih vojnih zgrada u kojima je bio vrhovni štab, kasarne i skladišta. Kale je vojna tvrđava sve do 1951., kada se vojska definitivno odselila iz tvrđave, a njene zgrade su preuzeli arheološki i istorijski muzej. Međutim su svi ovi objekti porušeni u katastrofalnom potresu iz 1963, iza njih su ostali slojevi ostataka ruševina debljine i do nekoliko metara.

m.m.