Film – Ivana Grozna:
O zrelosti i ostalim demonima

U stilskom smislu, Ivana Grozna je izdanak poletnije struje arthaus spoja autofikcije i naglašenog naturalizma; drugopomenuto ovaj film dovodi u dovoljno jasnu vezu sa naslovima iz korpusa novog rumunskog filma

Za početak faktografiju na sunce – Ivana Grozna je drugi celovečernji igrani film u opusu rumunske rediteljke srpskog porekla Ivane Mladenović. Baš kao i njen prethodni film Vojnici. Priča iz Ferantija (premijerno prikazan na Filmskom festivalu u San Sebastijanu, a koji je doneo nagradu na Festivalu autorskog filma u Beogradu), i Ivana Grozna je nastala kao koprodukcija Rumunije i Srbije (i uz podršku Filmskog centra Srbije). Ovaj novi film je već na prvoj festivalskoj koti, u Lokarnu, poneo specijalno priznanje, da bi ubrzo osvojio i glavno odličje na Zagreb film festivalu, Uz sve to, Ivana Grozna je prošle sedmice prikazana i na 13. Kustendorfu, a upravo ovih dana aktuelna su učešća na filmskim feštama u Trstu, Anžeu i Geteborgu.

Naravno, nije sve u faktografiji, jer dosta toga (sa gledalačke ili kritičarske tačke gledišta, vidno značajnijeg) ima i u samim kvalitativnim dometima i u dimenziji značenja; tako bi jedan od prvih utisaka o ovom filmu mogao da glasi da je Ivana Grozna, po toj osnovi dosta nalik aktuelnoj senzaciji, filmu Moj jutarnji smeh Marka Đorđevića, uspešno premostila brojne produkcione prepreke i neuslove, na kraju dobacivši do filma koji je zanimljiv i podatan i za gledanje i za analizu nižeg ili višeg intenziteta. Kako gledaoci-civili ne moraju da nužno mare za produkcione i/ili budžetske okolnosti, ovde je moguće odmah preći na pitanja kvaliteta i osobenosti. Ukratko, Ivana Grozna je, i to je zbilja lako uočljivo, kvalitetan i prilično osoben film. Njegova autorka umešno dosta toga crpi i iz rumunskog i srpskog društvenog i inog konteksta, baš kao i iz aspekta ličnog i intimnog, efektno izašavši na kraj sa ipak zahtevnim postavkama autofikcije, koja, kada se nađe u realnoj situaciji, nosi poduži niz zamki i rebusa.

Naime, sama Ivana Mladenović glumi glavnu ulogu u ovom filmu, i to prilično nezgodnu ulogu donekle iritantne srpske rediteljke na radu u Rumuniji, koja se vraća na odmor u rodno Kladovo, gde će morati da se izbori sa naletima hipohondrije, iznuđenom ulogom zaštitnog lica lokalnog muzičkog festivala, te skandalom koji je izazvala vezom sa znatno mlađim lokalnim momkom. Pri izabranoj postavci stvari, sa upadljivim i u samo središte (ovde krajnje svedenog) zapleta i čitave priče čvrsto pozicioniranim centralnim likom, Ivana Mladenović se vrsno izborila i sa glumačkim delom višestrukog autorskog/kreativnog angažmana u ovom filmu. Ishodom u toj ravni Ivane Grozne sigurno će najmanje biti iznenađeni oni koji su već upućeni u magnetizam njene glumačke pojave na osnovu zamašne uloge koju je ostvarila u rumunskom filmu Srca sa ožiljcima, koji predstavlja ekranizaciju proze i kod nas prevođenog Maksa Blehera, u rediteljskom viđenju značajnog rumunskog sineaste Radua Žudea.

Ivana Mladenović u ovom svom filmu nadahnuto a nenametljivo tumači udarni lik sluđene rediteljke Ivane (prezime je promenjeno), nadograđujući polazni okvir zdravim i nimalo intruzivnim humorom u prikazu užasa prokrastinacije. Njena Ivana (Ivana Grozna) je krajnje živopisan primer teške prokrastinacijske muke – hipohondrična, paranoična, konfliktna, anksiozna, izrazito sklona autosabotaži, odana nesnađenosti, narcisoidna..., ali nadasve i intrigantna i praćenja i gledalačkog emocionalnog angažmana vredna heroina sa podosta manjkavosti i preteškim bremenom u svim životnim dimenzijama. Kako u filmu najrazigranije i najefektnije bivaju scene koje prate prizore iz njenog porodičnog života, mora biti pohvaljena i promišljeno ostvarena sinergija tog lika sa najbližim srodnicima, dok ponajveći komični potencijal, sva je prilika, nose scene u kojima se Ivana na ovu ili onu temu nadgornjava sa tamošnjim opštinarima. Izvrsna glumačka igra/saigra Ivane Mladenović znalački je nadograđena i potcrtana i snimateljskim rešenjima direktorke fotografije Karmen Tofeni, koja se odlično pokazala po pitanju interakcije junaka (i već postojećih) prostora i kladovskih lokacija (po toj osnovi izdvajaju se scene u muzeju i pred gradskom oglasnom tablom za umrlice, koja u jednom trenutku snažno privuče glavnu junakinju).

U stilskom smislu, Ivana Grozna je izdanak poletnije struje arthaus spoja autofikcije i naglašenog naturalizma; drugopomenuto ovaj film dovodi u dovoljno jasnu vezu sa naslovima iz korpusa i dalje probitačnog novog rumunskog filma, dok taj u drugi kadar mudro gurnut ubedljiv i sugestivan humor ovaj film stavlja i u moguće analogije sa baštinom srpskog i jugoslovenskog filma upravo tog podtipa (navedimo tu Želimira Žilnika ili ranije filmove Srđana Karanovića kao posve prirodan kontekst). Ivana Grozna je, uprkos već pominjanim produkcionim ograničenjima, jasno artikulisan i ujednačen film, koji posve nenadano tihu kulminaciju doživljava upravo u poetskom nastupu Adama Puslojića u finišu, i taj delić u samoj završnici film obogaćuje dodatnim značenjskim implikacijama. I ukupno uzev, Ivana Grozna je podvig duha sa jakom primesom iskreno proživljene samoniklosti, što mu samo daje na čari i važnosti, zar ne?

Zoran Janković